تحلیل پادگفتمان قرآنی دو نگارۀ حضرت یوسف در زندان و حضرت یونس و ماهی از فالنامه شاه‌تهماسبی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.

2 دانشگاه هنر اسلامی تبریز

3 دانشگاه تهران

چکیده

بیان مسئله :بروز گفتمان‌های الهی قرآن به زبان تصویر، بدون درک ارتباط متن (قرآن) و تصویر(نگاره) امکان‌پذیر نیست. نشانه – معناشناسی با عبور از تحلیل صرفاً ساختاری نگاره‌ها و با کشف ارتباط معنایی نشانه‌ها در ژرف‌ساخت‌های نگاره‌ها، راهی بر کشف معانی اساسی اما پنهان به واسطة روابط معنادار نگاره‌ها باز می‌کند. بر این اساس، مهم‌ترین سؤالات پژوهش حاضر این است؛ گفتمان پاد یا حمایت الهی که در قرآن مطرح شده، چگونه در نگاره‌های مربوط به دو پیامبر بروز و ظهور داشته است؟ و معنا براساس گفتمان قرآنی پاد، با چه عوامل و روابط تصویری از نگاره‌ها دریافت می‌شود؟
هدف : چگونگی دریافت معنا در انتقال داستان دو پیامبر از قرآن به تصویر در قالب نگارگری، مهم‌ترین هدف مقاله است چرا که در نگاره‌های داستان پیامبران، پادگفتمان الهی با شاخصه‌های تصویری متعدد بروز کرده است.
روش تحقیق : روش تحقیق در مقاله، نشانه – معناشناسی گفتمانی است و اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای به دست آمده و دو نگاره از کاتالوگ انگلیسی «falnama» خانم دکتر معصومه فرهاد ارایه شده است.
نتیجه‌گیری :1. نشانه – معناشناسی گفتمانی، باعث ارتباط برقرارکردن بیشتر و درک کامل‌تر بسیاری از متون گفتمانی مرتبط با نگارگری که در رأس آن قرآن حکیم است، می‌شود. 2. حمایت الهی خداوند از پیامبر صرفاً به واسطة ارایه معجزه از سوی پیامبر نیست بلکه دو نگاره مشخص خواهد کرد که پادگفتمان الهی می‌تواند، به واسطة زندان تاریک و کنش پیامبر با زندانیان، پاد کنشی – تعلیقی را بروز دهد و هم‌سویی با ماهی بزرگ و پس از آن رهایی از دهان ماهی و جسمانه درخت کدو، پاد تنشی – شوشی را آشکار کند. در این معناشناسی، تضاد سیاهی و هاله دور سر پیامبر، تضاد پلان بالا و پایین، کنش و اتصال دستان فرشته و حضرت یونس به یکدیگر، ترکیب‌بندی دوار و ... در درک عامل واسط که هم‌سویی است و در نتیجه درک معنای پاد دخیل شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Quranic Counter-discourse in Two Miniatures of Joseph in Prison and Jonah and the fish from Shah Tahmasebi’ s Falnama

نویسندگان [English]

  • Arezoo Paydar Fard 1
  • Mehdi Mohammad Zadeh 2
  • Hassan Bolkhari Ghehi 3
1 Ph.D. Condidate in Islamic Art University of Tabriz & Faculty member of University of Birjand, Iran.
2 Islamic Art University of Tabriz, Iran.
3 University of Tehran.
چکیده [English]

Quranic discourse of miniature requires understanding the relationship between the text (Quran) and miniatures. Semiotics reveals the meaningful relationships of miniatures by discovering the relationship of signs with each other. Accordingly, the most important questions of the present research are: How did the counter-discourse or divine support mentioned in the Quran appear in the miniature of the two Prophets? And what pictorial relations reflect the Quranic discourse meaning?
Aim: This study is an attempt to show how the meaning is received in a pictorial narrative provided by miniature; because divine counter-discourse is analyzable in miniatures of Prophets.
Methodology: This study used discourse semiotics analysis as methodology and data were collected from available sources and two miniatures were selected from an English catalogue titled "Falnama" prepared by Masoumeh Farhad.
Results: The results of this study can be summarized as follows: 1. Discourse semiotics establishes a relationship between Quranic concepts and miniature. 2. Divine support from a Prophet is identified not only by presenting a miracle, but also divine support could appear in a dark prison or through swallowing by a whale.
In this semantics, the conflict between the dark and halo around the head of the Prophet, the contradiction between the plans, the action and connection of the angels’ hands with Prophet Jonah, the rotating composition and etc. are involved in understanding the interfacing factor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic supporter-discourse
  • Story of Prophets
  • Persian Miniature
  • Falnama
  • semiotics

مراجع

احمد پناه، سید ابوتراب و جباری، انسیه. (1393). تحلیل نگاره بارگاه کیومرث اثر سلطان محمد براساس الگوی کنشی و مربع معناشناسی گرمس. فصلنامه پژوهش هنر، 4(7) : 75-86.
آژند، یعقوب. (1394). مکتب نگارگری تبریز و قزوین – مشهد. تهران: فرهنگستان هنر.
پرچم، اعظم. (1389). بررسی و مطالعة گفتمان‌های تورات و انجیل و قرآن در معجزة پیامبران، نشریه علمی-پژوهشی الهیات تطبیقی، 1 (1) : 89-36.
داوودی مقدم، فریده، شعیری، حمیدرضا و قطبی، ثریا. (1396). نقش پادگفتمان‌ها در تحلیل گفتمانی سوره کهف، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، 6 (11) : 1-16.
رضایی، رویا، مشهدی، محمدامیر، شعیری، حمیدرضا و نیک‌بخت، عباس. (1396). بررسی و کارکرد پادگفتمانی نامه‌های نیما یوشیج، دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، 25 (82) : 134و153.
رندا، گونزل. (1385). نقاشی دینی در اسلام : نگارگری کتب دینی. در : مجموعه مقالات کنگره بین المللی هنرهای اسلامی و صنایع دستی. تهران : الهدی.
سجودی، فرزان. (1390). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران : علم.
شاکر، محمدکاظم و اکبری، عطیه. (1392). دیالوگ در قرآن: گونه‌ها و درون مایه‌ها. دو فصلنامه کتاب قیم، 3 (8) : 27- 49.
شعیری، حمید رضا و وفایی، ترانه. (1388). راهی به نشانه – معناشناسی سیال با بررسی موردی ققنوس نیما، تهران : علمی و فرهنگی
شعیری، حمیدرضا. (1388). از نشانه‌شناسی ساختگرا تا نشانه – معنا‌شناسی گفتمانی، فصلنامه تخصصی نقد ادبی، 2(8) : 31-55.
شعیری، حمیدرضا. (1392). نشانه - معناشناسی دیداری: نظریه و تحلیل گفتمان هنری. تهران : سخن.
شعیری، حمیدرضا. (1395). نشانه معناشناسی ادبیات، نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی، تهران : دفتر نشر آثار علمی.
عباسی، علی و کریمی فیروزجانی، علی. (1391). کارکرد روایی فراراوی در داستان حضرت آدم، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، 6 (1) : 159 – 185.
کهنمویی پور، ژاله. (1386). رولان بارت و نشانه‌های تصویری، در مجموعه مقالات هم اندیشی‌های بارت و دریدا، تهران : فرهنگستان هنر.
Farhad, M. (2010). Falname, The Book of Omen. New York: Thames Hudson.
باغ نظر
دوره 15، شماره 69
اسفند 1397
صفحه 29-38

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار