کارکرد و معماری بنای هارونیه توس

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند گروه باستان شناسی

2 استاد یار و عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند گروه باستان شناسی

چکیده

بیان‌مسئله: بناهای آرامگاهی در میان دیگر ابنیه عمومی از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند؛ از همین‌رو این‌گونه بناها پس از مساجد، رایج‌ترین بنای عمومی در ایران بوده و در فرهنگ ایران ریشه دوانیده است. هویت آرامگاهی گروه بی‌شماری از شخصیت‌ها به ویژه عالمان و عارفان معلوم نیست و حتی در بسیاری موارد تاریخ فوت و محل فوت هم مورد توجه قرار نگرفته است. بنای هارونیه در شهر کهن توس از جمله بناهایی است که در مورد کارکرد دقیق و تاریخ ساخت آن ابهام فراوانی وجود دارد.
هدف و روش : مبحث اصلی در این مقاله رفع این ابهام‌ها و شناخت بنای هارونیه، با بررسی منابع مکتوب و غیر مکتوب (کتابخانه ای-اسنادی و میدانی) و مطالعه تطبیقی و مقایسه آن با سایر آثار مشابه و همزمان است. نوع پژوهش در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی و محتوای تاریخی است.
نتیجه‌گیری : از کلیت مطالب می‌توان به این جمع‌بندی رسید که هارونیه، بنایی است که در سده 8 هـ.ق و در دوره حکومت شیعه ‌مذهب سربداران، به ‌منظور دفن یکی از شیوخ و دراویش گمنام این سلسله ساخته شد. کشمکش‌های سیاسی و رقابت‌های قدرت طلبانه و سقوط زودهنگام سربداران در سده هشتم هجری، منجر به ناتمام ماندن بنا شد و پس از مدتی نیز نشانه‌های تاریخی و مذهبی آن توسط حکومت‌های بعدی از بین رفت و در افواه عوام و بدون هیچ‌گونه پشتوانه تاریخی به هارونیه شناخته شد.
واژگان کلیدی: خراسان، توس، آرامگاه، هارونیه، سربداران.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Functioning and Architecture of the Haroonia Toos Building

نویسندگان [English]

  • Hossein Koohestani 1
  • Ali Zarie 2
1 Assistant professor and faculty member of archaeology department, university of Birjand
2 Assistant professor and faculty member of archaeligy.departement university of birjand
چکیده [English]

Problem statement: Among the various branches of architecture, the monuments of the tomb have a special place; therefore, the tombs after the mosques are the most common building in Iran and have rooted in the context and culture of Iran. The tomb’s health of a large number of Characters, especially scholars and mystics are unknown, and even in many cases, the date of death and the place of death has not been considered. The Harmony building in the Old Town of Toos is one of the buildings where there is a lot of ambiguity about the exact operation and construction history.
Purpose and method of the research: The main topic in this article is the elimination of these ambiguities and the recognition of the Harmony building, by reviewing written and non-textual sources (library-documentary and field) and comparative study and comparing it with other similar and contemporary works. The type of research in this article is descriptive-analytic and historical content.
The Result of the Research: based on what has previously been mentioned, it can be concluded that Haroonia is a building that was built in the 8th century AD and during the rule of the Shi’ite ruler of Sarbadārs dynasty, in order to burial one of the ancients and dervishes of this dynasty. Political conflicts and power struggles and the early fall of Sarbadārs in the eighth century AH led to the unfinished construction, and after some time, its historical and religious signs were destroyed by subsequent governments, and it was recognized in Haroonia without any historical backing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khorasan
  • Toos
  • Tomb
  • Haroonia
  • Sarbadārs

مراجع

آژند، یعقوب. (1363). قیام شیعی سربداران. تهران : گستره.
آلمانی، هانری. رنه د. (بی‌تا). سفرنامه از خراسان تا بختیاری. ت : فره وشی، بهرام. تهران : امیرکبیر.
ابن خلکان (1367 ه.ق)، وفات الاعیان و انباء الزمان ، ج 2، قاهره: بی نا.
ابن سبکی، تاج‌الدین ابی نصر عبدالوهاب ابن‌ تقی‌الدین‌. (بی تا). طبقات‌الشافعیه‌‌الکبری‌ ج 4. بی‌جا : اداره محمد عبدالطیف الخطیب.
ابن‌بطوطه. (1370). سفرنامه ابن‌بطوطه. جلد اول. ت : علی‌اکبر موحد، تهران : نشر آگاه.
اعتماد السلطنه، محمدحسن خان. (1364). مرات البلدان. به کوشش پرتو نوری علاء و محمدعلی سپانلو. ج 4. تهران : نشر اسفار.
پوپ، آرتور اپهام. (1366). معماری ایران. ت : غلامحسین صدری افشار. ارومیه : انتشارات انزلی.
جوینی، عطاملک. (بی تا). تاریخ جهانگشایی جوینی. ج 1 و 2. تصحیح محمد قزوینی. تهران : بامداد.
حافظ ابرو. (بی‌تا). تاریخ حافظ ابرو. نسخه خطی. آرشیو کتابخانه ملک تهران.
حسینی‌، سیدمحسن. (1374). هارونیه توس. مشکوه، (49). قابل دسترس در : https://hawzah.net/fa/Article/View/43450.
خانیکف. (1375). سفرنامه خانیکف (گزارش سفر به بخش جنوبی آسیای مرکزی). ت : اقدس یغمایی و ابوالقاسم بیگناه. مشهد : انتشارات آستان قدس رضوی.
خراسانی، حاج‌محمد هاشم. (1389). منتخب التواریخ. تهران :  کتاب‌فروشی اسلامیه.
خنجی، فضل الله. (1355). مهمان نامه بخارا. تصحیح منوچهر ستوده.تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
خوافی، شهاب‌الدین عبدالله (حافظ ابرو). (1370). جغرافیای تاریخی خراسان در تاریخ حافظ ابرو. تصحیح و تعلیق غلامرضا ورهرام. تهران : انتشارات اطلاعات.
خوافی، فصیح بن احمد جلال‌الدین محمد. (1339). مجمل فصیحی.تصحیح محمود فرخی. مشهد : کتاب‌فروشی باستان.
هیل، درک و گرابر، اولک. (1375). معماری و تزیینات اسلامی. ت : مهرداد وحدتی دانشمند. انتشارات علمی و فرهنگی.
دولتشاه‌سمرقندی. (بی‌تا). تذکره‌الشعرا. تصحیح وتحقیق محمد عباسی.تهران : انتشارات کتاب‌فروشی بارانی.
سایکس، سرپرسی. (1342). تحقیقات تاریخی درباره خراسان. ت : سید غلامرضا سعیدی. نامه آستان قدس، (5) : 24-15.
سیدی، مهدی. (1339). هارونیه و غزالی. بایگانی میراث فرهنگی خراسان رضوی.
شریعتی، علی. (1363). راهنمای خراسان. تهران : الفبا.
طاهری، ابوالقاسم. (1348). جغرافیای تاریخی خراسان از نظر جهانگردان. تهران : انتشارات شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران.
طغرائی، محمود. (1382). مسجد جامع تابران. مشهد : بایگانی میراث فرهنگی خراسان رضوی.
لباف‌خانیکی، رجبعلی. (1378). سیمای میراث‌فرهنگی خراسانی. سازمان میراث فرهنگی خراسان.
لباف‌خانیکی، رجبعلی و بختیاری شهری، محمود. (1375). طرح شناخت تابران. بایگانی میراث فرهنگی خراسان.
محیط طباطبایی، محمد. (1353). حکمیت درباره خانقاه قدیم توس.مجله دانشکده الهیات مشهد، (10) : 11.
مستوفی، حمدالله. (1362). نزهه‌القلوب. تصحیح ‌لسترنج. تهران : انتشارات دنیای کتاب.
موسوی، سیدمحمود. (1370). توس شهرخفته در تاریخ. تهران : سازمان میراث فرهنگی.
میرخواند (1339). روضه‌الصفاء. تهران : چاپ پیروز.
نادری، بقراط. (1354). گزارش حفاری بنای هارونیه. مشهد : بایگانی میراث فرهنگی خراسان (منتشر نشده).
ناصرالدین شاه قاجار. (1354 ). سفرنامه‌خراسان. تهران : انتشارات ایران زمین.
ویلبر، دونالد. (1365). معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان. ت : عبدالله فریار. تهران : علمی و فرهنگی.
هرتسفلد، ارنست. (1348). فهرست مختصری از آثار و ابنیه تاریخی ایران. تهران : چاپ مجلس.
هیلن براند، رابرت. (1377). معماری اسلامی. ت : ایرج اعتصام. تهران :
شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
یافعی، مرعات‌الجنان. (1348). نسخه خطی کتابخانه ملک برگرفته از کتاب مشهد توس. تهران : آرشیو کتابخانه ملی ملک.
ییت، ادوارچارلز. (1365). سفرنامه خراسان و سیستان. ت : قدرت‌الله روشنی و مهردادرهبری. تهران : انتشارات یزدان.
Diez, E. (1918). Churasanische baudenk maler. Berlin: Zehlendorf .
Fraser, J. B. (1825). Narrative of journey into Khorasan in the years 1821 and 1822. London : Longman.
Jacson, W. (1891). From constantiople to the home of omar khayyam. NewYork: The Macmillan company.
Napier, G. (1824). Collection of Journals and Reports on london aspecial Duty in Persia, collection and reports on London. 
Pop, A. U. (1938). A survey of Persian art. London & New York: OUP. 
باغ نظر
دوره 15، شماره 64
مهر 1397
صفحه 71-80

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار