بازتاب فرهنگ غرب درتحول سبک زندگی و معماری خانه های اواخر قاجار شهر همدان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دوره دکتری معماری، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی ،واحد تهران مرکز .

2 دکتری معماری. دانشیار دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران

3 دکتری معماری، استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی،واحد تهران مرکز،تهران

چکیده


 سبک زندگی، اصطلاحی است که در بطن خود، مؤلفه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را م یپروراند، تأثیر عمیقی در
الگوهای رفتاری و گرایش های ذهنی افراد جامعه داشته و تأثیر فراوانی در شک لگیری فضای سکونت دارد. این گفتمان
مکا نگزینی و فضای سکونت در رابطه سبک زندگی به عنوان موضوعی جدید و قابل تأمل در چند دهه معاصر مورد توجه
پژوهشگران و اندیشمندان در حوزه های مختلف علوم و م نجمله در عرصه معماری و شهرسازی بوده است. یکی از مصادیق
و جلوه های تجلی سبک زندگی، کیفیت مکا نگزینی و فضای زیست بوده که به تبع آن معماری خان هها را تحت شعاع قرار
داده است. هدف از تدوین این پژوهش میزان اثربخشی فرهنگ غرب در سبک زندگی مردم شهر همدان در دوره اواخل
قاجار بوده و به تبع آن، میزان تأثیرگذاری آن را در عرصه معماری خانه ها بازنمایی کرده است. روش تحقیق پژوهش به
لحاظ روش تحقیق، از نوع تحلیل تاریخی، تفسیری است. منابع اطلاعاتی پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و میدانی
بوده و روش انتخاب نمونه های میدانی بر اساس نمون هگیری هدفمند بوده است. جهت انتخاب نمونه ها تمامی خانه های
مربوط به اواخر دوره قاجار که دارای اسناد مطالعاتی بوده و امکان مطالعات میدانی فراهم بود مورد بررسی قرار گرفت و از
میان نمونه ها، شش خانه انتخاب شد که دارای بیشترین تحول در عرصه معماری، با توجه به تغییر سبک زندگی صورت
گرفته بود. مبنای سنجش و گزینش نمون هها بر اساس بیشترین میزان تأثیرپذیری و تحول آنها در سه سطح کلان، میانی و
خرد معماری انجام پذیرفت. نتایج تحقیق نشان دهنده تغییرات سبک زندگی در عرصه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی
بوده که به تبع این تغییرات، معماری خان هها را تحت شعاع قرار داده است. این تغییرات در مرحله اول در معماری خانه های
طبقه اعیانی و تجار به منصه ظهور رسیده است. بازنمایی تحول فضا در معماری این خان هها در قالب تحول در عرصه های
کلان، میانی و خردفضا صورت گرفته است. در عرصه کلان فضا، سادگی فرم و حذف حیاط های چندگانه قابل ملاحظه
است. در عرصه تحولات میانی ، تحول در سازماندهی فضای داخلی و توسعه و بسط فضای داخلی مطرح بوده و در عرصه
خرد فضا، اهمیت نمادین برخی از عناصر معماری شامل ستون، پله، و تزیینات مورد توجه بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Reflection of the West Culture in the Life Style and the Architecture of the Houses in the Late Qajar Dynasty in Hamadan

نویسندگان [English]

  • Gholamreza Ebrahimi 1
  • Hossein Soltanzadeh 2
  • Ghazal Keramati 3
1
2
3
چکیده [English]

The term lifestyle which comprises social, cultural, and economic elements has a profound impact on
behavioral patterns and mental attitudes of individuals in the society and affects the architecture of their
living place. In the recent decades, the discourse of housing choice pattern and living space in relation to
lifestyle as a new subject has attracted the attention of the researchers and scholars in various fields of study
including architecture and urbanism. One of the manifestations of the lifestyle is the quality of housing
choice pattern as well as the quality of the living place which in turn exerts an influence on the architecture
of the houses. The present study sets out to investigate the extent to which western lifestyle affected people`s
lifestyle in the late Qajar dynasty in Hamadan and the influence that this kind of lifestyle had on the
architecture of the houses in this period. The study employed a historical-interpretive analysis methodology.
The data for the study were collected using library resources and field study. The samples for the field
study were selected based on purposive sampling. In order to select the sample houses, all the documented
houses which dated back to the late Qajar period and lent themselves to field study were examined. As
many as six houses which displayed greater architectural developments due to lifestyle changes were
selected. More specifically, the houses which were affected more profoundly by the western lifestyle in
terms of architectural features in three macro-level, middle level, and micro-level were selected. The results
showed that lifestyle changes occurred in social, cultural, and economic levels which in turn overshadowed
the architecture of the houses, too. These changes were first demonstrated in the houses belonging to the
grandees and merchants. The architectural evolution in these houses was examined at macro, middle, and
micro levels. At the macro level, the simplicity of form and the elimination of multiple courtyards were
significant. At the middle level, an evolution in the organization of the interior space and its development
was observed. Finally, at the micro level, the symbolic significance of some architectural elements such as
columns, stairs, and decoration was notable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Western culture
  • Interior space evolution
  • Lifestyle
  • Space organization
  • differentiation
اذکایی، پرویز. 1385 . فرهنگ همدان. چاپ اول. همدان : دانشگاه بوعلی سینا.
اذکایی، پرویز. 1383 . کتابشناسی همدان: تاریخ معاصر همدان. چاپ اول. همدان : انتشارات دانشگاه بوعلی.
ارمغان، مریم و سلطانزاده، حسین. 1392 . معماری و فرهنگ در خانه های اعیانی تهران در دوره قاجار. پژوهش های انسان شناسی
ایران، 3) 1( : 50 - 29 .
ارمغان، مریم و سلطانزاده، حسین. 1394 . بازتعریف نقش زن در خانواده و تأثیر آن بر تزیینات نقاشی و ساختار خانه های اعیانی تهران
در دوره قاجار ،
مجله علمی پژوهشی باغ نظر، 12 ) 34 (: 24 - 11 .
برومبرژه، کریستین . 1370 . مسکن و معماری در جامعه روستایی گیلان. ت : علاء الدین گوشه گیر. چاپ اول. تهران : موسسه مطالعات
و تحقیقات فرهنگی.
حائری، محمدرضا. 1388 . خانه، فرهنگ، طبیعت. چاپ اول. تهران : دفتر معماری و طراحی شهری مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی
شهرسازی و معماری
. و محمد حسینی ، پریسا. 1393 . تحلیل فرهنگی خانه سلماسی تبریز بر اساس نظریه رپوپورت. مطالعات معماری
ایران
، 2) 5( : 99 - 81 .
راپوپورت،آموس . 1392 . انسان شناسی مسکن. ت : فرد افضلیان. چاپ اول. تهران : انتشارات کتابکده کسری.
رستمی، احسان و اردشیرزاده ، مرجان. 1392 . نگاهی به نظریه های سبک زندگی. فصلنامه مطالعات سبک زندگ ی، 2) 3( : 31 - 9.
غلامرضا ابراهیمی، حسین سلطا نزاده، غزال کرامتی/ با غنظر، 14 ) 47 ( : 38 - 29
مجله علمی  پژوهشی پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
شهری، جعفر. 1369 . تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، زندگی، کسب و کار، چاپ اول. تهران : موسسه خدماتی فرهنگی رسا.
فروتن، مجید . 1348 . اوضاع سیاسی-اجتماعی همدان در جنگ جهانگیر اول. چاپ اول. همدان : نشر کتابدار.
فکوهی، ناصر . 1387 . انسان شناسی شهری. چاپ اول. تهران : نشر نی.
گروته، هوگو. 1369 . سفرنامه گروته. ت : مجید جلیلوند. چاپ اول. تهران : نشر مرکز.
یزدانفر، سید عباس و ضرابی الحسینی، مهسا. 1394 . تأثیر شیوه زندگی بر سازمان فضایی خانه در شهرستان ارومیه. نشریه علمی
پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران
 ، 3) 4( : 61 - 45 .