بازنمایی رنگ عناصر چهارگانه تصویر فرشتۀ چهارسر در کتاب معراج‌نامۀ میرحیدر بر مبنای نجوم

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 گروه اموزشی هنر اسلامی-دانشکده صنایع دستی- دانشگاه هنر اصفهان- ایران

2 گروه هنر اسلامی- دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

بیان مسئله:نگاره‌ها سوای بازنمایی افراد و حالت‌ها و رویدادها، نمادها و تمثیل‌های بسیار کهنی را نیز با خود حمل می‌کنند که برای فهم معنای آنها به شناخت تاریخ فرهنگی و فرهنگ نیاز است. آیکونوگرافی از آغاز قرن بیستم این وظیفة علمی را در حوزة تاریخ هنر برعهده گرفته است تا با استناد به منابع نوشتاری، موضوعات بازنمایی‌شده در آثار هنری را شناسایی و تحلیل کند.
این تحقیق به تحلیل تصویر فرشتة چهارسر در کتاب معراج‌نامة میرحیدر می‌پردازد؛ موجودی که علاوه بر دین اسلام در دین یهود نیز مشاهده می‌شود. در تحقیقاتی که محققان در این زمینه انجام داده‌اند، تصویر فرشتة چهارسر (سر انسان، شیر، گاو و پرنده) از سویی بازنمودی از چهار صورت فلکی اصلی منطقه‌البروج در 4000 ق.م. و از سوی دیگر بازنمود عناصر چهارگانة وابسته به همان چهار صورت فلکی است که در نجوم کهن کاملاً شناخته شده است.
پرسش تحقیق:چه ارتباطی میان رنگ تصاویر فرشتة چهارسر و رنگ تصاویر چهار صورت فلکی اصلی منطقه‌البروج و عناصر چهارگانة وابسته به چهار صورت فلکی اصلی وجود دارد؟
هدف تحقیق:تحقیق پیشِ رو بر آن است تا تأثیر معتقدات نجومی در ارتباط با رنگ چهار صورت فلکی اصلی منطقه‌البروج و عناصر چهارگانة وابسته به آن را به عنوان عالم کبیر بر تصاویر ادیان مختلف به عنوان یکی از عرصه‌های تجلی باورها و اعتقادات مردمان در ادوار مختلف به عنوان عالم صغیر بررسی کند.
روش تحقیق:این تحقیق با روش تاریخی-تطبیقی و با رویکرد آیکونوگرافی به تحلیل تصویر فرشتة چهارسر در کتاب معراج‌نامة میرحیدر می‌پردازد.
نتیجه گیری:نتایج به‌دست‌آمده نشانگر این مطلب است که رنگ تصاویر فرشتة چهارسر با رنگ صور فلکی اصلی منطقه‌البروج و عناصر چهارگانة وابسته به آن منطبق است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of Color of the Four Elements of the Tetra-Cephalous Angel Picture in Mir Heidar’s Me’raj-Nameh Based on Astronomy

نویسندگان [English]

  • Hamideh Mirfenderesky 1
  • Zohre Tabatabaiie 2
1 Department of Islamic Art- Faculty of Religiouse and Civilization Art- art University of Isfahan-Iran
2 Department of Islamic Art, Faculty of Handicrafts, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Statement of problem:Except for representing individuals, the icons carry very old phenomena, events, symbols, and analogies, and understanding their meaning requires the cultural history and culture. Since the beginning of the twentieth century, iconography (It is one of the most significant methods of art research, especially in the field of art history, used for studying pictures in the art history) has undertaken the scientific task in the field of art history, to identify and analyze the subject of representation in the artwork by referring to written sources. The present research analyzes the picture of Tetra-Cephalous Angel in Mir Heidar's Me'raj-Nameh, which is observed in Islamic and Jewish religions. According to the research conducted by researchers in this area, the picture of Tetra-Cephalous Angel (human head, lion, cow, and bird) is a representation of four main Zodiac Celestials in 4000 B.C. along with the representation of the four depending well known elements in ancient astronomy.
Purpose:The main question of the research is what the connection between the color of the Tetra-Cephalous Angel and the color of the four main Zodiac Celestials and the four dependent elements is.The present research seeks to investigate the effect of astronomical beliefs on the color of the four main Zodiac Celestials and its four depending elements as the macrocosm on the pictures of various religions as one of the areas where the people’ beliefs are manifested in different eras as the microcosm.
Methodology:This research presents an investigation with the historical-comparative method and an iconographic approach to analyze the picture of Tetra-Cephalous Angel in Mir Heidar's Me'raj-Nameh.
Conclusion:The results indicated that the colors of the Tetra-Cephalous Angel picture adapt to the colors of the main Zodiac Celestials and its depending four elements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iconography
  • Tetra-Cephalous Angel
  • Mir Heidar's Me'raj-Nameh
  • Astronomy
•کتاب مقدس، عهد عتیق. (1920). لندن: بریتیش و فورِن بیبل سوسایتی.
•اولانسی، دیوید. (1385). پژوهشی نو در میتراپرستی. ت: مریم امینی. تهران: چشمه.
•بارنت، سیلوان. (1391). راهنمای تحقیق و نگارش در هنر. ت: بتی آواکیان. تهران: سمت.
•بختورتاش، نصرت‌اله. (1380). نشان رازآمیز (گردونة خورشید یا گردونة مهر). تهران: فروهر.
•بیرونی، ابوریحان. (1389). آثار الباقیه. ت: اکبر داناسرشت. تهران: امیرکبیر.
•پیردهقان، مریم و پیربابایی، محمدتقی. (1393). ماهیت بازنمایی عناصرچهارگانه در هنر اسلامی براساس پیش‌متن‌های فلسفی. کنگرة بین‌المللی فرهنگ و اندیشة دینی. قم: مرکز راهبردی مهندسی فرهنگی شورای فرهنگ عمومی استان بوشهر.
•دریایی، محمد. (1391). مزاج خود را بشناسیم: مزاج خوراکی‌ها و مصلحات آنها. تهران: سفیر اردهال.
•سگای، ماری رز. (1385). معراج‌نامه؛ سفرمعجزه‌آسای پیامبر. ت: مهناز شایسته‌فر. تهران: مؤسسة مطالعات هنر اسلامی (مهناس).
•شاه نعمت‌اله ولی، سیدنورالدین. (1356). رسالة حضرت نورالدین شاه نعمت‌اله ولی. تهران: خانقاه نعمت‌اللهی.
•شمس‌الدین، شبنم. (1394). آیکون‌نگاری سیارة زحل/ کیوان در نگارگری ایرانی. پایان‌نامة چاپ‌نشدة کارشناسی ارشد. دانشکدة ادیان و تمدن‌ها، دانشگاه هنر اصفهان.
•شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1385). فرهنگ نمادها. ت: سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
•فروغی، محمدعلی. (1395). سیر حکمت در اروپا. تهران: نیلوفر.
•کلانتری سرچشمه، مسعود. (1388). نمادشناسی صورت فلکی منطقه البروج در هنر ایرانی-‌اسلامی. پایان‌نامة چاپ‌نشدة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادیان و تمدن‌ها، دانشگاه هنر اصفهان.
•لاد، واسانت. (1377). آیوردا: علم خود درمانی: یک راهنمای علمی. ت: مسعود عامری. تهران: قلم.
•محمدپور، احمد. (1392). روش تحقیق کیفی ضدروش. تهران: جامعه‌شناسان.
•مختاریان، بهار. (1392). مرداد، اسد، شیر. قابل دسترس در www. Anthropology.ir/article/18999 (بازیابی‌شده در 20/05/95).
•مصفی، ابوالفضل. (1366). فرهنگ اصطلاحات نجومی. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
•معصومی، غلامرضا. (1394). مقدمه‌ای بر اساطیر و آیین‌های باستانی جهان. تهران: سورة مهر.
•معین، محمد. (1394). مزدیسنا و ادب پارسی. تهران: دانشگاه تهران.
•میرفندرسکی، حمیده. (1396). بررسی نمادشناسی تصویر فرشتة چهارسر در کتاب معراج‌نامة میرحیدر بر پایة نجوم. اولین کنفرانس ملی نمادشناسی در هنر ایران با محوریت هنر بومی. بجنورد: دانشگاه هنر.
•ناس، جان ‌بی. (1354). تاریخ جامع ادیان. ت: علی‌اصغر حکمت. تهران: پیروز.
•نصر، حسین. (1342). نظر متفکران اسلامی دربارة طبیعت: خلاصه‌ای از آراء اخوان صفا، بیرونی و ابن‌سینا راجع به جهان. تهران: دانشگاه تهران.
•ویدن‌گرن، گئو. (1392). پژوهشی در خرقة درویشان و دلق صوفیان: جامة هارلکن و جامة رهبانی، کلاه دلقک‌ها و درویشان. ت: بهار مختاریان. تهران: آگه.
•یونگ، کارل گوستاو. (1377). انسان و سمبل‌هایش. ت: محمود سلطانیه. تهران: جامی.
• Clayton, D. (2011). Cherubim, Cherubs and Putti. Available from http://www.New liturgical movement.Org/2011/12/cherubim, cherubs and putti.Html (Accessed 14 November 2016).
• Gettings, F. (1987). The secret Zodiac. New York: Routledge & Kegan Paul.
• Kaemmerling, E. H. (1991). Ikonographie und Ikonologic Theorien Entwicklung-Probleme. In Bildende Kunstals Zeichensystem [Iconography and iconology theories development problems. In Visual arts as a sign system]. Koln: Bond J.
• Pingree, D. E. (1997). From astral omens to astrology: from Babylon to Bikaner. Roma: ISIAO.
• Pingree, D. E. & Gilbert, R. A. (2000). Astrology. In the Encyclopaedia Britannica. Available from: http://www.Britannica.com/topic/astrology (Accessed 25 November 2016).
• Warburg, A. M. (2008). Die Einwirkung der Sphaera barbarica duf Kosmischen Orientierung sversuche des Abendlandes. [The influence of the Sphaera barbarica for the cosmic orientation attempts of the Occident]. Per Monstra Ad Spaeram Hamburg, (63): 63-78.