تحلیل بازتاب جنگ در آثار نقاشی کاظم چلیپا براساس نظر پانوفسکی* (مطالعه موردی : سه اثر با موضوع و محوریت زن/ مادر)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری هنر از دانشگاه اینالکوی پاریس و مدرس دانشکده هنر و معماری واحد تهران شمال

2 دکتری ادبیات تطبیقی.

3 دانشیار دانشکده هنرهای تجسمی پردس هنرهای زیبا دانشگاه تهران

چکیده

 کاظم چلیپا از اولین هنرمندانی است که نامش به عنوان نقاش انقلاب در حافظه تاریخ هنر این مُلک ثبت شده است. وی در
دوران دانشجویی در دانشکده هنرهای زیبای تهران در رشته نقاشی زیر نظر اساتیدی همچون هانی بال الخاص به آموختن
و کسب تجربه پرداخت. از آنجا که در خانواده ای مذهبی و هنرمند رشد کرده بود، با ظهور اولین حرکت های انقلابی به
جمع هنرمندانی پیوست که به هنر متعهد و اجتماعی معتقد بودند و همراه و همگام با آنها به خلق آثاری پرداخت که
تأثیرات خود از جامعه را به شکل هنرمندانه به جامعه برم یگرداند، راهی که در دوران جنگ و پس از آن ادامه داده است.
هدف از انجام این تحقیق، بررسی بازتاب جنگ در آثار کاظم چلیپا با تأکید بر پیکره زن در آثار وی بود. فرضیه تحقیق
عبارت بود از : به نظر می رسد چلیپا در خلق آثار خود با پیکره زن، قصد دارد به نقش اجتماعی زنان در اتفاقات اجتماعی
معاصر همچون انقلاب و دفاع مقدس بپردازد. به همین دلیل در مقاله حاضر، بعد از نگاهی به آرا و نظرات این هنرمند در
خصوص نقاشی انقلاب و دفاع مقدس، دوازده پرده از آثار وی که بازتاب جنگ در آنها دیده شد، بررسی شد و سه پرده با
محوریت نقش زن/ مادر برای مطالعه عمیق تر با تکیه بر روش شناسی آثار هنری اروین پانوفسکی انتخاب شد. روش انجام
این تحقیق، تحلیل محتوا و روش گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخان های و میدانی بود.
بررس یها نشان داد که چلیپا هنرمندی مرد منگار است، وی از نشان هها و نمادهای متعددی استفاده کرده که از میان آنها
می توان به اینها اشاره کرد : نماد گیاهی مثل گل های لاله و شقایق و درخت سرو و نخلستان، نماد مذهبی قرآن و پرچم،
نماد انقلابی مثل چفیه و پیشان یبند، نماد جنگی مثل تانک و شمشیر، نماد حیوانی مثل اسب، موش و پرستو در آثارش
بهره برده است. ردپای پررنگ نقاشی قهوه خانه ای در آثار چلیپا به خوبی قابل مشاهده است. موضوعاتی که در پرده های
چلیپا دیده شد عبارت بودند از : شهید، حضور نیروهای مردمی، نقش امام خمینی )ره(، رزمنده، سودجویان زمان جنگ،
آواره های جنگی، زندگی بعد از جنگ و شهدای مفقودالاثر و البته موضوع بسیاری از مهم ترین آثارش، زن/ مادر است. چلیپا
این زنان را در سنین مختلف جوان، بزرگسال و میانه سال تصویر و تلاش کرده تعلق آنها به قوم و منطقه خاص را نشان
دهد؛ ضمن اینکه قصد اصلی وی تأکید بر نقش اجتماعی زن و روحیه حمای تگر وی طی اتفاقات اجتماعی معاصر ایران
همچون انقلاب و دفاع مقدس بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of War Reflections in Kazem Chalipa’s Paintings According to Panofsky Case Study: Three Works on the Theme of Mother/ Woman

نویسندگان [English]

  • Minoo Khany 1
  • Christophe Balay 2
  • Mostafa Goodarzi 3
3 Associate Professor of Painting, University of Tehran
چکیده [English]

In Iranian art history, Kazem Chalipa is recorded as one of the pioneer Iranian artists who are known as
painters of Islamic Revolution. He has been a painting student of Hannibal Alkhas at Tehran University
Faculty of Fine Arts and under his supervision he learned and gained experience. Since being grown up in
a religious family, with the advent of the revolutionary movements, he joined the artists who believed in
committed social art and created works influences by the society. These artists artistically returned to the
society the sense they have received from; the path that continued during the years of Iran-Iraq war and
then after.
In this paper, the artist’s viewpoints about Islamic Revolution and Sacred Defense paintings are discussed.
Then, among twelve works of his which have reflections of Iran-Iraq war, three works focusing on the role
of women/mother are analyzed. These studies showed that Chalipa is an ethnographer. He uses a variety
of symbols. Signs of Ghahve Khaneh (Coffee House) Art can be clearly traced in his works and women/
mothers are the subjects of many of his works. Chalipa has painted them in different ages: young, adult
and aged and has tried to depict them with their ethnic garments while his main intention is to emphasize
the role of women and their protective spirit and role in contemporary social events, particularly in Islamic
Revolution and Sacred Defense.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kazem Chalipa
  • Painting
  • Sacred Defense
  • 8-year Iraqi war against Iran
آدامز، لوری. 1394 . روش شناسی هنر. ت : علی معصومی. تهران : نظر.
الخاص، هانی بال. 1386 . بی پرده با آفتاب، جلد 2 و 3. تهران : نشر مجال.
جابز، گرترود. 1370 . سمب لها )کتاب اول : جانوران(. ت : محمدرضا بقاپور. تهران : جهان نما.
جنسن، چارلز. 1388 . تجزیه و تحلیل آثار هنرهای تجسمی. ت : بتی آواکیان. چاپ سوم. تهران : سمت.
چلیپا، کاظم. 1375 . آن بعد از ظهر پر رمز و راز. دو هفته نامه کمان، 1 ) 1( : 16 .
چلیپا، کاظم. 1378 . تجربه معنوی )گزیده ای از مقالات، گف توگو و سخنرانی ها پیرامون هنر انقلاب اسلامی(. تهران : مرکز هنرهای
تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی )ره(.
چلیپا، کاظم. 1380 . ارتباط با مردم است که یک فرهنگ را می سازد . ماهنامه فرهنگ پایداری، 1 ) 2(: 26 .
چلیپا، کاظم. 1386 . مسوولان فرهنگی هنر را نمی شناسند. سروش، 28 ) 1323 ( : 31 .
خسروجردی، حسین. 1378 . بیست سال انقلاب اسلامی در نقاشی معاصر. فصلنامه طاووس، 1 ) 2( : 95 - 94 .
کوپر، جی سی. 1386 . فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ت : ملیحه کرباسیان. تهران : فرهنگ نشر نو.
خانی، مینو. 1391 . گفت وگو با احمدرضا درویش. تهران : موسسه فرهنگی تماشا.
خانی، مینو. 1388 . گفت وگو با کاظم چلیپا. تهران : آتلیه شخصی هنرمند