شناسایی انواع محوطه های باز و عملکرد آنها در باغهای تاریخی بیرجند (با تمرکز بر باغ های رحیم آباد، امیرآباد، شوکت آباد، بهلگرد و اکبریه)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

2 طراح ارشد مهندسین مشاور عمارت

چکیده

چکیده
باغ فضایی باز و گسترده است که بنا به الزاماتی می تواند برخی فضاهای بسته را در خود داشت ه باشد، اما آنگاه که فضاهای
باز خردی را با انتظام های تعریف شده در خود جای م یدهد، صورتی از باغ پدید می آید حاکی از یکی از تنوعات باغ ایرانی
که موضوعی قابل بررسی است.
در باغ های بیرجند، انواعی از فضاهای باز خرد، در درون یا در پیوست باغ همراه شده و ترکیبی تازه پدید آمده است. این
باغ ها، با ساختار کلی تقریباً مشابه، ترکیبی از محوطة اصلی منظم و ساده با فضاهای باز کوچکتر هستند؛ ازحیاطی کوچک
در قوارة اتاق تا محوطه ای وسیع که خود به تنهایی به باغی می ماند، از فضای کوچک و فرش انداز مهتابی در مقابل عمارت
که رو به چش مانداز باغ دارد تا فضای بام که چش ماندازی به گسترة دشت را پیش رو می گذارد. این فضاهای باز که در انواع
متعدد به محوطة با غها پیوست شده اند، با نق شهایی مختلف، شامل حیاط اندرونی، حیاط گشوده به باغ، حیاط بارانداز،
حیاط ورودی، مهتابی، بام، صفه، شارمی، میدانچه، جلوخان و باغ زراعی هستند.
عملکرد و نقش اصلی این فضاها مرتبط با وجه سکونت در باغ است و در عرصة گشودة باغ، محدود ههایی را به قصد مهیا
ساختن حریم اندرون شکل داده یا برای فراه مآوردن حوزه های مختلف فعالیت های وابسته به زندگی در باغ، گاه وسعت
گرفته و خود مجالی برای آراسته شدن می شوند یا خردفضاهایی کوچ کاند اما به واسطة فراه مکردن امکان نظارة باغ،
تکمی لکنندة وجه تفرج باغ بوده اند. برخی از طریق ایجاد سلسله مراتب و امکان گسترش باغ در خود، یا امکان گردهم نشاندن
ساختمان های باغ حول خود، ترکیبی خاص به ساختار هندسی باغ م یدهند. این فضاها در باغ های بیرجند بیانگر نوعی از
زندگی در باغ هستند و در این مجال مورد بررسی و طبق هبندی قرار م یگیرند. شناخت با غهای بیرجند سرنخی است برای
جستجوی بیشتر در باغ های ایرانی به قصد تحقیق در وجوه مشابه یافتن پاسخ برای این پرسش که آیا در سایر باغ های
ناشناختة ایران این ترکیب فضایی را می توان سراغ گرفت؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying Types of Open Space in Historicalal Gardens of Birjand Rahim Abad, Amir Abad, Shokat Abad, Bahalgard, and Akbariyyeh Gardens

نویسندگان [English]

  • Ladan Etezadi 1
  • mohammad javad Bina 2
1
2
چکیده [English]

Abstract
The garden is essentially an extensive open space that can include various types of closed spaces within.
However, in some cases, there are various types of open space combined in the garden according to defined
arrangements. This poses a new form and a variation in the structure of the classical Persian Garden, which
is the subject of the present investigation.
The general scheme of a Persian Garden is a wide and open space, and in the case of gardens of Birjand,
garden space that is integrated with other types of smaller scale open spaces to create new combinations.
These gardens are similar in structure, composed in an orderly yet simple layout and integrated with smaller
open spaces. These auxiliary spaces range in scale from a small yard to an extensive area like a garden
itself. They can even be the size of a bay of a mahtabi in front of the main building which overlooks the
whole garden or can be the size of a stone-paved roof that looks out on its surrounding plains. These open
spaces attach to the garden space in a number of ways, each with a distinct function. They include the
andaruni courtyard, open courtyard, loading area, entrance yard, mahtabi, roof, soffeh, sharemi, meydancheh,
jelo-khan, and orchard.
The main function of these spaces relates to the residential aspect of a garden, i.e., they either form a
private andarun area, or grow larger to house different activities pertaining to residential life in a garden,
and important enough to be landscaped. Moreover, other types of these spaces provide special views to the
garden, contributing to the recreational aspect of a garden. In addition, there are other spaces that create
hierarchy and provide the possibility of extension of the garden space, or define a zone around which
buildings can be arranged, all of which relate to the geometric structure of a garden. These spaces denote a
special way of life which is investigated and categorized in this paper. Examination of gardens of Birjand is
the clue to further research on Persian Gardens, and essential to determining whether other not-yet-studied
gardens of Iran pose the same spatial combinations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords Persian garden
  • Landscape of open space
  • Historical gardens of Birjand
  • Courtyard
  • Residence
  • Pleasure garden
بهشتی، سید محمد. 1387 . جهان باغ ایرانی. گلستان هنر، ) 12 ( : 15 - 7.
ب ینام. بی تا. پرونده های ثبتی سازمان میراث فرهنگی در خصوص باغ های تاریخی بیرجند، منتشر نشده. پایگاه باغ های تاریخی استان خراسان جنوبی.
•جنتی فر، محمدعلی. 1395 . گفتگوی شخصی با مدیر پایگاه باغ های تاریخی استان خراسان جنوبی؛ بیرجند.
•حائری مازندرانی، محمدرضا. 1388 . خانه، فرهنگ، طبیعت : بررسی معماری خانه های تاریخی و معاصر. تهران : مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
•ستاویز، بی تا. مشاور معماری. طرح پژوهشی «مطالعه و شناخت اصطبل عمارت اکبریه بیرجند ». بیرجند: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی.
•سروش، محمدرضا و رقیه زعفرانلو. 1390 . با غهایی بر کرانة کویر، معرفی اجمالی باغ های تاریخی استان خراسان جنوبی. اثر، ) 54 ( : .25-50
•صالحی، ابوذر. 1386 . قدر مکان، تأملی در سرشت مکان. پایان نامة کارشناسی ارشد مهندسی معماری. یزد : دانشگاه یزد، مجتمع هنر و معماری.
•صالحی، ابوذر و دیگران. 1389 . هویت بخشی مدارس علمیة ایران. قم : اداره توسعه و عمران مدارس علمیه.
•علایی، علی. 1394 . آشنایی و تحلیل باغ های تاریخی روستایی ایران. در مسکن و محیط روستا، ) 149 ( : 36 - 15 .
•نوایی، کامبیز و حاج قاسمی، کامبیز. 1390 . خشت و خیال : شرح معماری اسلامی ایران. تهران : دانشگاه شهید بهشتی؛ سروش
)انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران(.
•بی نام. بی تا. عکس های هوایی سال 1335 تاکنون. تهران : منتشر نشده، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران.