عوامل مؤثر بر آفرینش نقوش انتزاعی و تجریدی در دست‌بافته‌های قشقایی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان، نویسنده‌ی مسؤول.

2 دکتری پژوهش هنر، گروه نقاشی، دانشگاه هنر اصفهان

3 دکتری پژوهش هنر، گروه مطالعات عالی هنر، دانشگاه کاشان

4 مربی گروه فرش، دانشگاه کاشان

چکیده

چیستی، چرایی و چگونگی آفرینش نقش‌ها در دست‌بافته‌های کاربردی ایلی و عشایری همواره یکی از مهم‌ترین پرسش‌های موجود در حوزة هنر بافندگی عشایری بوده ‌است. طرح‌ها و نقش‌های موجود در متن و محتوای دست‌بافته‌های عشایری انتزاعی، تجریدی، شکسته و رو به سوی ساده‌گرایی دارد. فرآیند بافت نیز به‌ صورت ذهنی‌بافی، حفظی‌بافی و بداهه‌بافی است که از مهم‌ترین شاخص‌های زیبایی‌شناختی و دیداری (بصری) این نوع از دست‌بافته‌های ایرانی است. شیوه یا فن (تکنیک) بافت نیز به عنوان یک مؤلفة فن‌شناسانه در دست‌بافته‌های عشایری به ویژه قشقایی دارای تنوع است. به‌گونه‌ای که بافنده از انواع فنون و ساختارهای بافت یا تلفیق آنها با قوه ذوق و احساس و بازی تار، پود، پُرز و پیچ، جهت آفرینش انواع دست‌بافته‌ها با کاربردهای مختلف، استفاده می‌‌کند. نگارنده در پژوهش پیش رو، نخست به مطالعه، بررسی و طبقه‌بندی انواع دست‌بافته‌های ایل و عشایر قشقایی از دو منظر کاربرد و فنون ‌بافت پرداخته و سپس با ذکر نظرات چهار محقق (پرویز تناولی، آرمن هانگلدین، سیسیل ادواردز و محمدرضا امینی) در باب چیستی و چرایی نقش‌های انتزاعی، تجریدی و شکسته در دست‌بافته‌های عشایری و ‌همچنین رصد این نظرات به‌ صورت میدانی و در قالب دو سؤال اساسی از بافندگان عشایری و انطباق پاسخ بافندگان با نظرات محققان یاد شده، به‌دنبال علل انتزاع، تجرید و ساده‌گرایی طرح و نقش دست‌بافته‌های عشایری[قشقایی] بوده ‌است.
روش‌شناسی ‌پژوهش : این ‌پژوهش ازنظر هدف، بنیادین و از نظر ماهیت و روش توصیفی - تحلیلی ‌است. شیوة گردآوری اطلاعات نیز به‌ صورت توأمان کتابخانه‌ای و میدانی بوده‌ است. پرسش‌های پژوهش:آیا انتزاع، تجرید و شکستگی در نقوش دست‌بافته‌های قشقایی آگاهانه و با اختیار یا ناآگاهانه و بر اثر جبر صورت می‌گیرد؟ نظرات محققین و مفسرینی که در حوزة تحلیل و تفسیر نقوش دست‌بافته‌های عشایری مطرح می‌شود، چقدر به واقعیت موجود نزدیک است؟ عوامل مؤثر بر انتزاع، تجرید و ساده‌گرایی کدامند؟ آیا هدف بافندة عشایری در خلق یک نقش‌مایه منطبق با نظر نظریه‌پرداز این حوزه در ارتباط با نقش‌پردازی ‌است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Nature of Abstract Motifs in Ghashghaie Hand-woven Objects

نویسندگان [English]

  • Mohammad Afrough 1
  • Asghar Javani 2
  • amir hossein chitsazian 3
  • Fathali Qashghaifar 4
1
2
3
4
چکیده [English]

One of the key questions concerning nomadic hand-woven objects in Iran deals with designs and motifs used in them; with the nature of the motifs and the techniques applied to create them. Generally, the intended designs and motifs used in nomadic Persian hand-woven objects are broken (abstract) in shape and as simple as possible. In addition, they are often woven quite subjectively or intuitively; a feature that has made such hand-woven objects unique in terms of aesthetic criteria. Another outstanding feature is the application of a wide variety of weaving techniques. This is true especially in Ghashghaie hand-woven objects. In fact, the weavers take advantage of various techniques (sometime a combination of them), through making different arrangements with wefts and yarns. First, various kinds of nomadic Persian hand-woven objects were classified in terms of application and weaving techniques. Then, the views of three distinguished experts, Parviz Tanavali, Armen Hangeldin and Cecil Edwards, concerning the nature of broken and/or abstract designs and motifs used in nomadic Persian hand-woven objects were reviewed and examined. Finally, the views of the experts were compared with those of the nomadic weavers themselves in order to discover the real explanation for applying such motifs and designs. In order to extract the nomadic views on the rationale behind applying the indented motifs, the weavers were asked two key simple questions. This study is descriptive-analytic in nature. Data were gathered based on library sources and field studies.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghashghaie
  • Hand-woven object
  • Motif
  • Design
  • abstract
• ابراهیمی‌ناغانی، حسین. 1393. مقدمه‌ای بر زیبایی‌شناسی نقش و رنگ گلیم‌های عشایر بختیاری. مجله نگارینه هنراسلامی، (1) : 39-19.
• ادواردز، سیسیل. 1382. قالی ایران. ت : مهین دخت صبا (بزرگمهر). تهران : انجمن دوستداران کتاب.
• امینی، محمدرضا. 1385. قالی و نماد، کتاب ماه هنر، (93 و 94) : 109-105.
• تناولی، پرویز.1356. قالیچه‌های شیری فارس. تهران : نشر بنگاه.
• داندیس، دونیس.ا.1380. مبانی سواد بصری. ت : مسعود سپهر. تهران : انتشارات نگاه.
• دُرداری، نوروز. 1390. تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی. شیراز : انتشارات قشقایی.
• شاطری، مفید و حجی‌پور، محمد. 1390. اثرات اقتصادی اجتماعی طرح‌های اسکان بر جوامع عشایری (مطالعه موردی : شهرک نازدشت). فصلنامه جغرافیای انسانی، (2) : 30-17.
• شکور، علی و همکاران. 1392. سنجش عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر اسکان عشایر در استان فارس. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای‌، (9) : 11-1.
• شکور، علی، محمدرضا رضایی. 1389. بررسی و مقایسه الگوهای اقتصادی تولید در ایل قشقایی فیروزآباد و سنجش و گرایش آنان به تغییر شیوع معیشت. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، (2) : 133-12.
• کیانی، منوچهر. 1377. کوچ با عشق شقایق. شیراز : انتشارات کیان‌نشر.
• معین، محمد. 1382. فرهنگ فارسی. تهران : انتشارات دبیر.
• مهدوی، مسعود و رضایی، پژمان. 1388. سنجش نگرش عشایر اسکان یافته نسبت به اسکان در استان چهارمحال و بختیاری. فصلنامه روستا و توسعه، (3) : 162-137.
• هال، آلستر، جوزه و لوچیک، ویووسکا. 1377. گلیم : تاریخچه، طرح، بافت و شناسایی. ت : شیرین همایونفر و نیلوفر الفت‌شایان، تهران: انتشارات ایران مصور.
• هانگلدین، آرمن. 1375. قالی‌های ایرانی. ت : اصغر کریمی. تهران : نشر فرهنگسرا (یساولی).