سطوح اثربخشی ساختار قدرت بر معماری دورۀ پهلوی اول

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری معماری، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

2 پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

چکیده
بیان مسئله: معماری از دیرباز پیوندی مستحکم و دوسویه با عوامل تاریخی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی داشته و تحولات بروزیافته در این زمینه‌ها، اثرات مشهودی را بر معماری گذاشته‌ است. در این رهگذر، پهلوی اول به دلیل تحولات گسترده در زمینه‌های متفاوت، به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین دوره‌های تاریخی ایران در نظر گرفته‌ شده که گرایش‌‌ها و تفکرهای خود را به‌واسطة معماری بیان‌ کرده و به‌عنوان بازتابی از یک دورة سیاسی، قابلیت قرائت و تحلیل دارد. از سویی بررسی پژوهش‌های گذشته نشان ‌می‌دهد که در این حوزه صرفاً به تشریح عوامل تأثیرگذار بر معماری و تحولات در وجوه مختلف جامعه به‌صورت مستقل پرداخته ‌شده‌ و نقش ساختار قدرت به‌عنوان مهرة کلیدی و سطوح اثربخشی آن بر معماری به‌واسطة جریان‌های فکری غالب و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر این ایدئولوژی‌ها، مغفول مانده ‌است.
هدف پژوهش: در این راستا، این پژوهش به بررسی شبکة ساختار قدرت و سطوح اثربخشی آن بر معماری دورة پهلوی اول پرداخته و در پی یافتن پاسخ به این پرسش‌ها است که مؤلفه‌های کلیدی تأثیرپذیر از ساختار قدرت دورة پهلوی اول چیست؟ و سطح و نحوة اثربخشی آن‌ها بر معماری دورة پهلوی اول چگونه است؟
روش پژوهش: بر این اساس این پژوهش از نوع کیفی با چارچوبی توصیفی-تحلیلی و مبتنی‌بر منابع کتابخانه‌ای، اسنادی و مرور فشردة ادبیات نظری است.
نتیجه‌گیری: یافته‌های این جستار بیانگر آن است که ساختار قدرت با بهره‌گیری از مؤلفه‌های کلیدی نظیر سلطة رضاشاه در دولت و ارتش، اهمیت به ایران باستان، نفوذ سیاست‌های غربی از طریق حضور متخصصان اروپایی و افراد واقف بر توسعه‌یافتگی غرب و رشد تکنولوژی با نحوه و میزان سطوح مداخلة متفاوت در معماری بناهای حکومتی و شخصی، اعمال نفوذ کرده ‌است. در این راستا می‌توان اذعان کرد که ساختار قدرت، نقش کلیدی را در نوگرایی معماری ایران در دورة پهلوی اول به‌واسطة ایجاد زیرساخت‌های شهری، اجتماعی و فعالیتی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در سه سطح کلان، میانه و خرد ایفا کرده ‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Effect of Power Structure on the Architecture in the First Pahlavi Period

نویسندگان [English]

  • Morteza Khorsandnikoo 1
  • Delaram Sabokro 2
1 Ph.D. in Architecture, Faculty of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
2 Ph.D. Candidate in Landscape Architecture, Faculty of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Problem statement: Architecture and its relationship to historical, social, cultural, economic, and political factors have been well-established. Recent developments in these fields have visibly impacted architecture. The first Pahlavi period is widely regarded as one of Iran’s most important historical periods, where its tendencies and ideologies were expressed through architectural feats that reflected the political changes occurring at the time, alongside considerable advancements in various fields, making it a period of great significance for analysis and understanding. However, previous research only discusses the influences of independent factors and neglects the power structure’s role and effectiveness levels in shaping architecture during the first Pahlavi period in Iran.
Research objective: Therefore, this study aims to investigate the power structure’s network and its influence on the architecture during this time. Specifically, this research seeks to answer two questions: what were the key components that influenced the power structure, and how did they impact the architecture of the first Pahlavi period?
Research Method: This qualitative study utilized a descriptive-analytical framework and relied on library sources, documents, and an intensive review of theoretical literature.
Conclusion: The findings suggest the power structure effectively influenced the architecture of the first Pahlavi period through the dominance of Reza Shah, the importance of ancient Iran, Western policies, European experts, and the growth of technology. The power structure penetrated both government and personal buildings at different levels, leading to the modernization of Iran’s architecture. These interventions created urban, social, and activity infrastructures at macro, medium, and micro levels. Therefore, the power structure significantly shaped the architecture of the first Pahlavi period in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The first Pahlavi architecture
  • Power structure
  • Macro level
  • Medium level
  • Micro level
اتابکی، تورج. (1385). تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه (ترجمة مهدی حقیقت‌خواه). تهران: ققنوس.
اعتصام، ایرج. ( 1374). بررسی تطبیقی معماری و شهرسازی معاصر ایران و اروپا. تهران: میراث فرهنگی.
افشار نادری، کامران. (1383). معماری صنعتی ایران بین دو جنگ جهانی. مجله معمار، 25، 135-149.
آبراهامیان، یرواند، (1377). ایران بین دو انقلاب (ترجمة احمد گل‌محمدی، محمد ابراهیم فتاحی). تهران: نشرنی.
آبراهامیان، یرواند. (1389). ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر (ترجمة احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولی‌لایی). تهران: نشر نی.
بانی‌مسعود، امیر. (1400). معماری معاصر در ایران از سال 1304 تاکنون. مشهد: کتابکدة کسری.
بحرالعلومی، حسین. (1355). کارنامة انجمن آثار ملی از آغاز تا 2535 شاهنشاهی. تهران: سلسلة انتشارات انجمن آثار ملی.
بروجردی، مهرزاد. (1383). پیروزی‌ها و رنج‌های نوسازی مستبدانه در ایران در کرونین، استفانی. رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین: دولت و جامعه در در زمان رضاشاه (ترجمة مرتضی ثاقب‌فر). تهران: جامی.
بمانیان، محمدرضا. (1385). عوامل مؤثر بر شکل‌گیری معماری و شهرسازی در دورة پهلوی اول. مدرس هنر، 1 (1)، 1-8.
بهشتی، محمد. (1395). خانه (از آغاز پهلوی تا دهة چهل شمسی). مطالعات معماری ایران، 5 (10)، 229-242.
حبیبی، سید محسن. (1375). از شار تا شهر: تحلیل تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن: تفکر و تأثر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حق‌جو، امیر؛ سلطان‌زاده، حسین؛ تهرانی، فرهاد و آیوازیان، سیمون. (1398). گرایش‌ها و رویکردهای نظری معماری بناهای دولتی و حکومتی دورة پهلوی اول و دوم. هنر اسلامی. 15(34)، 154-170.‎
داوری اردکانی، رضا. (1400). ناسیونالیسم، ملت و ملیت. تهران: نقد فرهنگ.
رجبی، پرویز. (1355). معماری ایران در عصر پهلوی. تهران: دانشگاه ملی ایران.
زرکش، ‌افسانه. (1388). نقش و تأثیر عوامل دولتی در معماری بناهای خصوصی در دورة پهلوی اول. کتاب ماه هنر، 1 (136)، 14-25.‎
شهابی، هوشنگ. (1383). ممنوعیت حجاب و پیامدهای آن در کرونین، استفانی. رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین: دولت و جامعه در در زمان رضاشاه (ترجمة مرتضی ثاقب‌فر). تهران: جامی.
عسگری چاوردی، جواد. (1397). شهر فرنگ: معماری غربی و حیات اجتماعی ایرانیان دورة قاجاریه و پهلوی اول. تهران: نشر مورخان.
کاتم، ریچارد. (1399). ناسیونالیسم در ایران (ترجمة احمد تدین). تهران: کویر.
کرونین، استفانی. ( 1383). رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین (ترجمة مرتضی ثاقب‌فر). تهران: جامی.
کیانی، مصطفی. ( 1383). معماری دورة پهلوی اول: دگرگونی اندیشه‌ها، پیدایش و شکل‌گیری معماری دورة بیست سالة معاصر ایران 1299-1320. تهران: مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران.
مختاری طالقانی، اسکندر. (1396). میراث معماری مدرن ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
مهدیزاده، سارا و حناچی، پیروز. (1395). نقش معماران و باستان‌شناسان غربی در مرمت بناهای تاریخی ایران در دورة پهلوی اول و دوم (1304-1357). هنرهای زیبا، 21 (3)، 5-14.
میرزاحسینی، مرتضی؛ سلطان‌زاده، حسین و البرزی، فریبا. (1398). نقش مهندسان آلمانی در معماری معاصر ایران (با تأکید بر دورة پهلوی اول بین سال‌های 1304 تا 1320). باغ نظر، 16 (75)، 53-70.
همایون کاتوزیان، محمدعلی. (1398). تضاد دولت و ملت ( ترجمة علیرضا طیب). تهران: نشر نی.
یارشاطر، احسان. (1384). تاریخ روابط ایران و آلمان. تهران: امیرکبیر.
 
Jencks, C. & Kropf, K. (1997). Theories and manifestoes of contemporary architecture. Chichester: Academy Editions.
Matthee, R. (1993). Education in Reza shah Period. Iranian Studies, 26 (3-4), 313-336.
Morris, P. A. (1998). Preservation woes (Response to the editorial attacking design review districts). ARCHITECTURE, 87 (4), 15-15.
Rapaport, A. (1990). The Meaning of the Built Environment: A Non- Verbal Communication Approach. Beverly Hills, CA: Sage.