مطالعۀ تطبیقی نسخ مصور بهگودپورانه و حمزه‌نامه با رویکردی بر هنر دربار و هنر توده‌ای هند

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه نقاشی، دانشکدۀ هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر، اصفهان، ایران.

2 استادیار گروه هنرهای تجسمی، مؤسسۀ آموزش عالی سپهر دانش معاصر، اصفهان، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ نقاشی، مؤسسۀ آموزش عالی سپهر دانش معاصر، اصفهان، ایران.

چکیده

چکیده
بیان مسئله:کتاب بهگودپورانه (یا بهاگاواتا – پورانا)، در قرن نهم میلادی به تلاش تودة مردمی هند شکل گرفت و در دورة گورکانیان در قرن 17 میلادی مصور شد و نیز نسخة حمزه‌نامه که موضوع آن داستان‌های کهن ایرانی است در دورة اکبر از شاهان گورکانی هند در قرن 16 میلادی مصور شده است، با توجه به این که نگارگری حمزه‌نامه زیر نظر دربار گورکانی انجام گرفت، هنرمندان نامی با امکانات و حمایت فراوان بدان گمارده شده بودند و نتیجة امر پدیدآمدن، یک شاهکار بی‌نظیر بود. برای بازشناسی دقیق دو گونه، شیوة نگارگری در نسخه‌های مورد نظر، وجه تمایز آن‌ها با نام‌های هنر درباری و هنر توده‌ای مورد تطبیق قرار گرفت.
هدف پژوهش: این پژوهش شناخت عوامل تأثیرگذار بر هنر نگارگری توده‌ای هند و هم‌چنین واکاوی نقش حمایت مالی و معنوی در شکل‌گیری هنر درباری هند است. سؤال اصلی این پژوهش عبارت است از: نقش حامیان درباری در تطبیق نسخ مصور حمزه‌نامه و بهگودپورانه چه بازنمودی را نشان می‌دهد؟
روش پژوهش: توصیفی-تحلیلی و «تطبیقی-مقایسه‌ای» است و شیوة جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی است.
نتیجه‌گیری: نتایج مطالعات حاکی از آن است که نگاره‌های بهگودپورانه که توسط هنرمندانی فرودست‌تر و ناورزیده‌تر کشیده شده‌ و تهی از تبلیغات و حمایت‌های حکومتی است، به نظر در بین توده مؤثرتر می‌آید. هرچند که اشتراکاتی در صحنه‌های بزم و رزم حمزه‌نامه و بهگودپورانه دیده می‌شود، اما نمایش صحنه‌ها در نگاره‌های حماسة هندی بهگودپورانه، در عین ظاهر خام‌دستانه دارای یک اصالت بومی است و واقعیت ملموس‌تری را نمایش می‌دهند و بر باورهای موجود نزدیک‌ترند. مقایسة دو نسخه در واقع، مقایسة هند حکومتی و هند مردمی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Illustrated Manuscripts by Bhagavata Purana and Hamzeh Nameh with an Approach to Court Art and Indian Mass Art

نویسندگان [English]

  • seyed Mohsen Alavinezhad 1
  • Alireza Mohammadi Milasi 2
  • Sara Ranjbar 3
1 Assistant Professor, Faculty of Visual Arts, Director of Painting Department, Isfahan University of Arts, Isfahan, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Visual Arts, Sepehr Danesh Moaser Higher Education Institution, Isfahan, Iran.
3 M.A. Student in Painting, Department of Painting, Sepehr Danesh Moaser Institute of Higher Education, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Problem statement: The book Bhagavata Purana (Sanskrit:  ; later: Bhāgavata Purāṇa)[1] was complied in the 9th century by the efforts of the Indian people and illustrated during the Gurkani period in the 17th century. The version of this book presenting ancient Iranian stories was illustrated in the 16th century by the Gurkani kings of India during the Akbar Shah period. The painting of Hamzeh Nameh was done under the supervision of the Gurkani court and received the support of famous artists. This way it turned into a unique masterpiece. To accurately identify the two types, the ways of painting in the desired versions and their distinction with the names "court art" and "mass art" were adapted.
Research objectives: The purpose of this research is to identify the factors influencing the art of mass painting in India and analyze the role of financial and spiritual support in the formation of Indian court art. The main question of this research is: what was the role of the court patrons in the adaptation of the illustrated versions of Hamzeh Nameh and Bhagavata Purana, and what kind of representation does it show?
Research method: The research method is descriptive-analytical and "adaptive-comparative," and it is the method of collecting library and documentary information.
Conclusion: The results of the studies indicate that Bhagavata Purana’s paintings, which are drawn by inferior and untrained artists and are devoid of government advertisements and support, seem to be more effective among the masses. Although some similarities can be seen in the scenes of feasts and battles in Hamzeh Nameh and Bhagavata Purana, the depiction of the epic scenes in the paintings of the Indians in Bhagavata Purana, despite their crude appearance, has a native authenticity, shows a more concrete reality, and is closer to the existing beliefs. The comparison of the two versions is, in fact, a comparison of the government's India and the people's India.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Indian Gurkani Painting
  • Hamzeh Nameh
  • Bhagavata Purana
  • Court Art
  • Mass Art
افضل‌طوسی، عفت‌السادات و هوشمند منفرد، ندا. (1395). بررسی تفاوت نگاره‌های عبدالصمد شیرازی در دربار شاه طهماسب صفوی و گورکانیان‌ هند. مطالعات شبه قاره، 8 (26)، 23-42.
ایمانی، محمدرسول. (1389). بررسی مهم‌ترین مؤلفه‌های جهان‌بینی هندویی در متون پورانه‌ای. معرفت ادیان، 1 (4)، 165-178.
پاکباز، رویین. (1395). نقاشی ایرانی از دیرباز تاکنون. تهران: زرین و سیمین.
پرابهوپادا، دانتاسوامی و بهاکتی، ای.اچ. (1377). بهاگاواد-گیتا همان‌گونه که هست (ترجمة الهه فرمانی، بزرگمهر گل‌بیدی و فرهاد سیاهپوش). تهران: دری.
تاراچند و جلالی نائینی، سید محمدرضا. (2536). اوپانیشاد (ترجمة شاهزاده محمد داراشکوه فرزند شاه‌جهان). تهران: طهوری.
جعفری مذهب، محسن. (1383). مخطوط بعد مطبوع. آینه میراث، 2 (3)، 203-210.
جلالی نائینى، سید محمدرضا و شوکلا، نارایان شانکر. (1380). مهابهارت: بزرگترین منظومة کهنة موجود جهان به زبان سانسکریت (ترجمة غیاث‌الدین على‌بن عبداللطیف قزوینى). تهران: طهورى.
چوهدری، شاهد. (1369). تأثیر و نفوذ شاهنامه در زبان و ادبیات پنجابی. فرهنگ، (7)، 415-428.
حسینی، عباس. (1393). نقش هنرمندان مکتب صفوی در شکل‌گیری مکتب نگارگری گورکانی هند (بررسی موردی یک نمونه از آثار مکتب گورکانی: حمزه‌نامه). مجموعة مقالات اولین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و هند. قم: مجمع ذخائر اسلامی. 391-407.
حسینی، مهدی؛ عصارکاشانی، الهام و معین‌الدینی، محمد. (1392). طوطی‌نامة موزة کلیولند بستر تکامل سبک مغولی نگارگری حمزه‌نامه. نامة هنرهای تجسمی و کاربردی، 6 (12)، 65-75.
دیماند، موریس اسون. (1365). راهنمای صنایع اسلامی (ترجمة عبدالله فریار). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا. (1387). رموز حمزه یا امیرحمزه صاحبقران. آینة میراث، (41)، 404-410.
شارمه، آمریتا. (1385). فرهنگ ادیان (ترجمة فاطمه سمواتی). تهران: مدحت.
شرفایی مرغکی، محسن و محمودی، ابوالفضل. (1395). بررسی ادبیات پورانه‌ای در دین و فرهنگ عامة هندو. مطالعات شبه قاره، 7 (29)، 109-132.
شعار، جعفر. (1347). قصّة حمزه (حمزه‌نامه). تهران: دانشگاه تهران.
علامی، ابوالفضل. (1376). اکبرنامه. هند: نئودهلی.
غروی، سید مهدی. (1348). حمزه‌نامه: بزرگ‌ترین کتاب مصور فارسی. هنر و مردم، (85)، 31-34.
غروی، سید مهدی. (1376). حمزه‌نامه نهاد آغازین در روابط هنری ایران و شبه قاره. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، (26 و 27)، 5-10.
غلامحسین‌زاده، غلامحسین؛ ذوالفقاری، حسن و فرخی، فاطمه. (1389).ساختار بن‌مایه‌های حمزه‌نامه. نقد ادبی، (11و12)، 205-232.
فخرالزمانی قزوینی، عبدالنبی. (1392). طراز الاخبار. تهران: پژوهشکدة هنر، فرهنگستان هنر.
کوشا، کفایت. (1383). مهاجرت هنرمندان ایرانی به هند در دورة صفوی. آینه میراث، 2 (26)، 32-57.
محجوب، محمدجعفر و ذوالفقاری، سید حسن. (1387). ادبیات عامیانة ایران: مجموعه مقالات دربارة افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران. تهران: نشر چشمه.
Bailey, G. (2010). “Puranas”, Encyclopedia of Hinduism, Ed by: Denise Cush and et al. London and New York: Routledge.
Klostermaier, K. (1998). Hinduism: A Short History. Oxford: One World Oxford.
Lipner, J. (2005). Hindus: Their Religious Beliefs and Practices. London and New York: Routledge.
Pargiter, F. E. (1919). “Puranas”, Encyclopedia of Religion and Ethics. James Hastings, Edinburgh: T & T Clark, 447—455.
Rocher, L. (1986). A History of Indian Literature: The Puranas. Wiesbaden: Harrassowitz.
Smith, V. A. (1969). A History of Fine. India: Art in India & Ceylon.
 Welch, S. C. (1975). The Art of Mughul. India: Art in India & Ceylon.