سیرتحول پیکربندی فضا در خانه‌های صد سال اخیر نجف‌آباد

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
بیان مسئله: خانه‌های صد ‌سال اخیر نجف‌آباد با تغییر از خانه‌های حیاط مرکزی، در جریان مدرنسازی به ترتیب به چهار شکل هال مرکزی، سواره-پیاده، هال خصوصی و آپارتمانی ساخته شدند. تاکنون تحقیقی نه در مقام معرفی و نه تحلیل، بر روی این سیر تحول صورت‌نگرفته تا با معرفی گذشته و تغییرات آن، محققان و طراحان معاصر را  نسبت به زمینه و سابقة موضوع طراحی خانه در این شهر آگاه کند.
این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤالات است که سیر تحول معماری خانه‌های نجف‌آباد طی صد سال اخیر چگونه بوده است؟ مقایسة تطبیقی خانه‌های صد‌ سال اخیر نجف‌آباد براساس تکنیک نحو فضا چه اطلاعاتی به دست می‌دهد؟
هدف پژوهش: هدف تحلیل سیر تحول معماری خانه‌های نجف‌آباد طی صد ‌سال اخیر و مقایسة تطبیقی آنها براساس تکنیک نحو فضا است.
روش پژوهش: این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و مقایسة تطبیقی با استدلال منطقی، به معرفی سیر تحول خانه‌ها از دیدگاه پیکربندی فضایی پرداخته و با مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی و شبیه‌سازی با نرم‌افزار تخصصی نحو فضا، سیر تحول را در چند مقوله با چند شاخصه بررسی و الگوهای رفتاری در پیکربندی فضایی را تحلیل می‌کند. سه مقولة فضای ورودی، مسیر حرکتی و محرمیت با شاخصة عمق قابل پیمایش، سازماندهی داخلی فضاهای اصلی با شاخصة هم‌پیوندی و چگونگی فضاهای مکث، حرکت و سلسله‌مراتب فضایی با شاخصة عمق بررسی و برای اثبات نتایج عددی روش‌های آمار استنباطی با آزمون همبستگی پیرسون از نرم‌افزار (SPSS20) استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری: با گذر زمان پیکربندی فضایی خانه‌ها چنان تغییرکرده که حریم خصوصی کاهش یافته است. همبستگی آماری مستقیمی بین همپیوندی، عمق و عمق قابل پیمایش از فضاهای مشترک در تمام دوره‌های زمانی وجود دارد و تغییری تدریجی در موارد زیر مشخص است: کاهش ارتباط حیاط با بنا و تغییر نقش آن از حالت فعال به منفعل، کم‌رنگ‌شدن محرمیت در ورودی، تشخص‌یافتن و چند عملکردی‌شدن مسیرهای ارتباطی عمودی، کم‌رنگ‌شدن سلسله‌مراتب در مسیرهای افقی، افزایش تعداد عناصر سازمان‌دهنده و تغییر نحوة سازمان‌دهی از حالت مرکزی به خطی. این نتایج برای محققان و نیز طراحان معاصر مسکن موضوعی قابل تأمل جهت تأمل در کیفیت‌های فضایی مسکن معاصر به منظور کاستن از نواقص فوق است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Developmental History of Space Configuration in the Last Hundred Year Houses of Najafabad

نویسنده [English]

  • Atefeh Karbasi
Assistant Professor, Faculty of Architecture and urbanism, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Problem statement: In the last hundred years, the houses of Najafabad in Isfahan, Iran changed from a central courtyard to four forms of the central hall, a riding-pedestrian hall, and the private and apartment hall during modernization. So far, no research has been conducted on this developmental history to introduce the past and its changes and inform contemporary researchers and designers about the background and history of house design in this city.
Research objective: This study aims to evaluate the developmental history of the architecture of Najafabad houses over the last hundred years and compare these houses based on the space syntax technique.
Research method: In the present descriptive and analytical study,  the developmental history of houses was evaluated from the point of view of spatial configuration, in several categories with several indicators using library studies, field observations, and simulation with the specialized software of syntax and space, and behavioral patterns were analyzed in spatial categories of entrance space, motion path, and privacy with navigable depth index, the internal organization of main spaces with interconnectedness index and spaces of pause, motion, and spatial hierarchy with depth index. In addition, entrance space, motion path, and privacy with navigable depth index, the internal organization of main spaces with interconnection index, and spaces of pause, motion, and spatial hierarchy with depth index were investigated. SPSS software version 20 was used to prove the numerical results based on inferential statistics methods such as Pearson correlation test.
Conclusion: Based on the results, the spatial configuration of the houses changed over time and privacy decreased. There was a direct statistical correlation between integration, depth, and navigable depth of common spaces in all periods. A gradual change was evident in the relationship between the courtyard and the building and its role from active to passive, reducing privacy at the entrance, identifying multi-functional vertical communication routes, reducing hierarchy in horizontal routes, increasing the number of organizing elements, and changing the organization from central to linear. The results can be effective for researchers and contemporary housing designers to reflect on the spatial qualities of contemporary housing to reduce the above deficiencies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Housing
  • Najafabad house
  • comparative comparison
  • developmental history
  • space syntax
  • spatial configuration

مراجع

آزادبخت، جاسم و نورتقانی، عبدالمجید. (1396). رابطة سیستم فعالیت‌های جمعی و پیکربندی خانه‌های کوهدشت با رویکرد نحو فضا. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 22(1)، 65-74 .
اسماعیلی، محمد. (1385). آموزش و پرورش شهرستان نجف‌آباد در بستر تاریخ. اصفهان: غزل.
حائری‌مازندرانی، محمدرضا. (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت: بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقی شهرسازی و معماری.
حجت، مهدی. (1381). مقدمه‌ای بر کتاب معماری و رمز جاودانگی، الکساندر (ترجمة مهرداد قیومی بیدهندی). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
حجت، عیسی. (1384). هویت انسان‌ساز، انسان هویت‌پرداز (تأملی در رابطة هویت و معماری). هنرهای زیبا، (24)، 55-62.
حجت، عیسی. (1391). سخنرانی حجت در کلاس معماری، کارشناسی ارشد معماری. دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه اصفهان.
حسین‌پور‌فرد، محمدعلی. (1391). گونه‌شناسی مسکن به مثابه روند طراحی معماری (نمونة موردی: شهر نجف‌آباد). (پایان‌نامة منتشر‌نشدة کارشناسی ارشد معماری). دانشکدة عمران، معماری و هنر دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
حیدری، علی‌اکبر؛ قاسمیان‌اصل، عیسی و کیایی، مریم. (1396). تحلیل ساختار فضایی خانه‌های سنتی ایران با استفاده از روش نحو فضا (مطالعة موردی: مقایسة خانه‌های یزد، کاشان و اصفهان). فصلنامة مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7(28)، 21-34.
خلیلی، فضل‌الله. (1386). قنوات و شبکة آبیاری در شهرستان نجف‌آباد. اصفهان: گلبن.
ستاری نجف‌آبادی، زینب. (1391). ارتقای کیفی شبکة فضاهای باز شهر نجف‌آباد با رویکرد اکولوژی منظر و طراحی محور مرکزی شهر. (پایان‌نامة منتشر‌نشدة کارشناسی ارشد طراحی شهری). دانشکدة هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.
طباطبایی ملاذی، فاطمه و صابر‌نژاد، ژاله. (1395). رویکرد تحلیلی نحو (چیدمان) فضا در ادراک پیکره‌بندی فضایی مسکن بومی قشم (نمونة موردی روستای لافت). فصلنامة مسکن و محیط روستا، 35(154)، 75-88.
عطایی نجف‌آبادی، حمیدرضا. (1391). تحلیل نقش فرم کالبدی در ارتقاء کیفیت‌های بصری (نمونة موردی: بخش مرکزی شهر نجف‌آباد). (پایان‌نامة منتشر‌نشدة کارشناسی ارشد طراحی شهری). دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه اصفهان، ایران.
کرباسی، عاطفه. (1399). چهل خانه: کالبد و زندگی در چهل خانة تاریخی نجف‌آباد. تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
کمالی‌پور، حسام؛ معماریان، غلامحسین؛ فیضی، محسن و موسویان، محمد‌فرید. (1391). ترکیب شکلی و پیکره‌بندی فضایی در مسکن بومی: مقایسة تطبیقی عرصه‌بندی فضای مهمان در خانه‌های سنتی کرمان. فصلنامة مسکن و محیط روستا، 31(138)، 3-16.
مداحی، سید مهدی و معماریان، غلامحسین. (1397). خوانش پیوند سازمان فضایی خانه و شیوة زندگی در معماری بومی (مطالعة موردی: شهر بشرویه). فصلنامة مسکن و محیط روستا، 37(164)، 69-84.
معماریان، غلام‌حسین. (1381). نحو فضای معماری. دو فصلنامة صفه، 12(35)، 75-83.
نادی، محمدرضا. (1381). خانه‌های سنتی نجف‌آباد (پایان‌نامة منتشر‌نشدة کارشناسی عکاسی). دانشکدة هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.
نوایی، کامبیز و حاجی‌قاسمی، کامبیز. (1391). خشت و خیال: شرح معماری اسلامی ایران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، سروش.
همدانی‌گلشن، حامد. (1394). باز‌اندیشی نظریة «نحو فضا»، رهیافتی در معماری و طراحی شهری؛ مطالعة موردی: خانة بروجردی‌ها، کاشان. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 20(1)، 85-92.
یزدان‌فر، عباس؛ موسوی، مهناز و زرگردقیق، هانیه. (1388). تحلیل ساختار فضایی شهر تبریز در محدودة بارو با استفاده از تکنیک اسپیس سینتکس. ماهنامة راه و ساختمان، (76)، 19-58.
 
Bafna, S. (2003). Space Syntax A Brief Introduction to Its Logic and Analytical Techniques, Environment and Behaviour , 35(1), 17-29..
Benedikt, M. (1979). To take hold of space: isovists and isovist fields. In: Environment and Planning B: Planning and Design, 47-65.
Dawson, P. C. ( 2002). Space syntax analysis of Central Inuit snow houses. Journal of Anthropological Archaeology, 21, 464-480.
Dursun, P. (2007). Space Syntax in Architectural Design. In: 6th International Space Syntax Symposium, 1-56.
Eid, D. K., Shehayeb, D. & Yaldiz, Y. (2004). Determinants of Activity Patterns in Egyptian Homes: A space syntax analysis of use , Paper to be presented at the ENHR ConferenceJuly 2nd-6th 2004, Cambridge, UK.
Hanson, J. (1998). Decoding Homes and Houses . Cambridge, Cambridge University Press, UK.
Haq, S. (1999). Can Space Syntax Predict Environmental Cognition. In F. Holanda (Ed.), Space Syntax Second International Symposium. Brasilia, Brazil: Fundacao de Apoio a Pesquisa do Distrito Federal.
Haq, S. & Zimring. (2003). Craig Just down the road a piece :The development of topological knowledge of building     layouts. In: Environment and Behavior, 35, 132-160.
Hillier, B. & Hanson, J. (1984). The Social Logic of space. Cambridge, Uk: Cambridge University Press.
Hillier, B. & Sahbaz, O. (2005) High Resolution Analysis of Crime Patterns in Urban Street Networks: an initial statistical sketch from an ongoing study of a London borough. University College London, UK.
Hillier, B. (2007) Space is the machine: a configurational theory of architecture. London: Space Syntax.
Jeong, S.H & Ban, Y. (2011) computational algorithms to evaluate design solutions using space syntax. Computer-Aided Design, 43, 664-676.
Jiang, B., Claramunt, C. & Klarqvist, B. (2000). Integration of space syntax into GIS for modeling urban spaces. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 2(3 & 4), 161-171.
Karlen, M. (2009). Space Planning Basics , 3rd  Edn, John Wiley and Sons. New Jersey: Inc.
Kelark, R. & Paz, M. (2008). Examples of architecture.Tehran: Saede.
Klarqvist, B. (1993). A space syntax glossary. Nordisk Arkitekturforskning, 2.
Lima, J. J. (2001). Socio-spatial segregation and urban form: Belém at the end of the 1990s. Geoforum, 32(4), 493-507.
Montello, D. R. (2007). The Comtribution Of Space Syntax To A Comprehensive Theory Of  Enviromental Psychology. Proceedings of the 6thInternational Space Syntax Symposium, _I stanbul, iv-1–12.Retrieved from http://www.spacesyntaxistanbul.itu.edu.tr/papers/invitedpapers/daniel_montello.pdf.
Mustafa, F.A. (2010). Using space syntax analysis in detecting privacy: A comparative study of traditional and modern house layouts in Erbil city. Iraq. Asian Soc. Sci, 6, 157-166.
Nopadon, T. (2001). A syntactic analysis of spatial configuration towards the understanding of continuity and change in vernacular living space: a case study in the upper northeast of Thailand. Florida: University of Florida.
Rapaport, A. (1969). House form and Culture, United State America. Milwaukee: University of Wisconsin.
Saatci, M. (2015). Spatial  hierarchy  on  vernacular  houses  in Eastern  Black  Sea  Region. Turkey, Proceedings of the 10th International Space Syntax Symposium , pp: 101-117 .
Turner, A. (2007). from axial to road-centre lines: A new representation for space syntax and a new model of route choice for transport network analysis. Environment and Planning B: Planning and Design , 34(3), 539-555.
Wineman, J., Peponis, J. & Conreoy Dalton, R. (2006). Exploring, Engaging, Understanding in Museums. In C. Hölscher, R. C. Dalton, & A. Turner, Space Syntax and Spatial Cognition –Proceedings of the Workshop held in Bremen 24th September 2006 (pp. 33-53). Bremen: Universität Bremen.
باغ نظر
دوره 20، شماره 118
فروردین 1402
صفحه 5-22

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار