واکاوی ساختار تصویری و مفهومی نور در فیلم «محمد رسول‌الله» بر مبنای مؤلفه‌های زیبایی‌شناسی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکدۀ هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

2 استاد دانشکدۀ هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

3 دانشیار دانشکدۀ هنرهای نمایشی و موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: نور همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین واسطه‌ها و عناصر القای مفاهیم الهی در آثار گوناگون هنر اسلامی کاربرد دارد. فیلم «محمد رسول‌الله» ساختة مجید مجیدی، از مصادیق شاخص سینمای دینی ایران در استفاده از تجلی نور برای انتقال مفاهیم الهی و قدسی است. بحث و جدل‌های متعدد در نشریات تخصصی و عمومی در چگونگی نشان‌دادن و بیان تصویری زیبایی‌شناسانه و تأثیرگذار مفاهیم الهی و دینی با معیارها و مؤلفه‌های معتبر از مهم‌ترین مسائل سینمای دینی ایران است.
هدف پژوهش: این پژوهش با هدف تبیین و واکاوی مؤلفه‌های بنیادین زیبایی‌شناسی عنصر نور همچون وحدت، پیچیدگی و تابندگی در این فیلم است. همچنین تحلیل دو عنصر آشفتگی و یکنواختی در ساختار تصویری و مفهومی این اثر که در تقابل اساسی با تجربة زیبایی‌شناختی قرار دارد.
روش پژوهش: این پژوهش از نوع کیفی و چارچوب آن توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای و مطالعة مستقیم اثر است.
نتیجهگیری: یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد ساختار تصویری و مفهومی فیلم محمد رسول‌الله تا حدود زیادی با وحدت، هماهنگی و پیچیدگی همراه نیست. آشفتگی تصویری در کاربرد نور برای القای مفاهیم دینی و قدسی در اغلب سکانس‌ها دیده نمی‌شود. اما دارای یکنواختی تکرارشونده، بدون‌منطق روایی (دراماتیک) و با کمترین باورپذیری است که تجربه‌ای زیبا‌شناختی را به همراه ندارد. نورافشانی و نورانی‌کردن فضا با جلوه‌ای غیرواقع‌گرایانه و اغلب تصنعی فضایی سمبولیستی و نمادگرایانه به کلیت فیلم داده است. تبیین و تحلیل زیبایی‌شناسی نور در فیلم محمد رسول‌الله نشان می‌دهد که در بازتاب معارف الهی و دینی با موفقیت حداقلی همراه بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Visual and Conceptual Structure of Light in the Film “Mohammad Rasoolullah” Based on Aesthetic Components

نویسندگان [English]

  • Naser Naserpour 1
  • Hasan Bolkhari Ghahi 2
  • Ahmad Alasti 3
1 Ph.D. Candidate in Comparative and Analytical History of Islamic Art, Faculty of Visual Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
2 Professor, Faculty of Visual Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Faculty of Dramatic Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: Light is always used as one of the most important mediators and elements for inducing divine concepts in various works of Islamic art. The film “Mohammad Rasoolullah” is one of the leading examples of Iranian religious cinema in using the manifestation of light to convey divine and sacred concepts. One of the most important issues of Iranian religious cinema is the howness of showing and expressing an aesthetic and effective image of divine and religious concepts using valid criteria and components.
Research objetive: The present study aims to explain and analyze the basic components of the aesthetics of the element of light such as unity, complexity, and radiance in this film. In addition, this study intended to analyze the two elements of chaos and uniformity in the visual and conceptual structure of this work, which is in fundamental opposition to the aesthetic experience.
Research method: This study is qualitative and its framework is descriptive-analytical and based on library resources and direct study of the artwork.
Conclusion: The findings of this study show that the visual and conceptual structure of the film of Muhammad Rasoolullah is to a large extent not associated with unity, harmony, and complexity. Visual disturbance in the use of light to induce religious and sacred concepts is not seen in most of the scenes. However, it has a repetitive monotony, without narrative logic and with the least credibility, which does not bring aesthetic experience. The illumination of the space with unrealistic and often artificial effects has given a symbolic atmosphere to the whole film. The explanation and analysis of the aesthetics of light in the film of Muhammad Rasoolullah shows that it has been minimally successful in reflecting the divine and religious teachings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Light
  • Religious cinema
  • The film of Mohammad Rasoolullah
  • Aesthetics
اسلین، مارتین. (1390). دنیای درام، نشانه‌شناسی عناصر نمایشی در سینما، تلویزیون و تئاتر (ترجمة محمد شهبا). تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
 اصلانی، محمدرضا. ( 1374). سینما-نور مطالعة تطبیقی میان بیان بصری و نگاه هستیشناسانة هنر نگارگری و سینمای ایران. نقد سینما، (5)، 36-76.
 افلاکی، علی اکبر. (1384). جستاری در زیباشناسی نسبت تصویر با ادبیات داستانی. باغ نظر،2(3)،21-26.
 الکساندر، ویکتوریا. (1390). جامعه‌شناسی هنرها: شرحی بر اشکال زیبا و مردم‌پسند هنر (ترجمة اعظم راودراد). تهران: فرهنگستان هنر.
 الیاده، میرچاه. (1393). نمادپردازی، امر قدوسی و هنر (ترجمة محمد کاظم مهاجری). تهران: بنگاه ترجمه و نشر پارسه.
 بوردول، دیوید. (1400). هنر سینما (ترجمة فتاح محمدی). تهران: مرکز.
 بورکهارت، تیتوس. (1369). هنر مقدس (اصول و روش‌ها) (ترجمة جلال ستاری). تهران: سروش.
 بلخاری قهی، حسن. (1397). در باب زیبایی (زیبایی‌شناسی در حکمت اسلامی و فلسفة غربی). تهران: دانشگاه تهران.
 بونکور، پابلو. (1384). اهمیت تاریخی نور طبیعی در معماری (ترجمة الهام رضامند). معمار، (30)، 1 - 7.
 تاتارکیویچ، ولادیسلاف. (1400). تاریخ مفاهیم بنیادین زیبایی‌شناسی (ترجمة حمیدرضا بسحاق). تهران: گیلگمش.
 جوانلی، الساندرو. (1400). متفکران بزرگ زیبایی‌شناسی (ترجمة امیر مازیار). تهران: لگا.
 سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. (1397). حکمت الاشراق (ترجمة سیدجعفر سجادی(. تهران: دانشگاه تهران.
 شپرد، آن. (1395). مبانی فلسفة هنر (ترجمة علی رامین). تهران: علمی و فرهنگی.
 شوان، فریتیوف. (1383). رمزپردازی در هنر و طبیعت (مجموعه مقالات). تهران: فرهنگستان هنر.
 غزالی، امام محمد. (1393). احیاء علوم‌الدین (ترجمة عزیزالله عزیزی). تهران: فردوس.
 فارابی، ابونصر. (1376). موسیقی کبیر (ترجمة مهدی برکشلی و آذرتاش آذرنوش). تهران: علم.
 فریدزاده، رائد و سلیمان‌زاده، حامد. (1399). جریان حقیقت در پادسینمای محمدرضا اصلانی بر مبنای دیدگاه مارتین هیدگر در سرآغاز کار هنری، مطالعة موردی: فیلم جام حسنلو، داستان کسی که می‌پرسد. باغ نظر، 17 (93)، 39 - 47.
 گات، بریس و مک‌ایور اویس، دومینیک. (1384). دانش‌نامة زیبایی‌شناسی (ترجمة منوچهر صانعی دره‌بیدی، امیرعلی نجومیان، شیده احمدزاده، بابک محقق، مسعود قاسمیان و فرهاد ساسانی). تهران: فرهنگستان هنر.
 مختاباد، مصطفی و بخشی، ندا. (1389). معنابخشی در فضاهای معماری دو فیلم «نور زمستانی» برگمن و «پری» مهرجویی. هنرهای زیبا- هنرهای نمایشی و موسیقی، (42)، 59 - 70.
 نجیب‌اوغلو، گلرو. (1398). هندسه و تزیین در معماری اسلامی (ترجمة مهرداد قیومی بیدهندی). تهران: روزنه.
 یاسینی، سیده‌راضیه. (1393). تحلیل نشانهشناختی فیلم محمد رسولالله براساس ادبیات نمایشی. رسانه، 25 (3)، 29.
 
 Baumgarten, A. (2007). Aesthetica, Reflections on poetry, tms & Karl Aschenbrenner. Berkeley: University of California.
Zaionc, A. (1993). Catching the Light. New York: Bantam.