تبیین مدل مفهومی مؤلفه‌های مؤثر در شکل‌گیری تجربۀ زیبایی‌شناسی معماری از منظر علوم شناختی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دکتری معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: پذیرش زیبایی‎شناسی معماری، به‌ خصوص به‌صورت تجرییات عمیق افراد از بناها، زمینه‌ای‌ است که اهمیت بسزایی دارد و معمولاً توجه چندانی برای شناخت آن به لحاظ محتوای علمی نمی‌شود و همواره این سردرگمی وجود دارد که کدام الگوی نظری زیبایی‎شناسی برای معماری از این منظر همه‌جانبه و کامل‌تر است، زیرا این مفهوم کیفیتی مبهم به نظر می‌رسد و نیازمند داده‌های منسجمی برای انجام پژوهش‌هایی دقیق‌تر است. تجربۀ زیبایی‎شناسی معماری، همواره مقوله‌ای پیچیده و تحت تأثیر عوامل متفاوت است، لذا شناخت چیستی و چگونگی این تجربه به‌عنوان یک ضرورت کیفی می‌تواند بر فرایند طراحی و اصول معماری تأثیرگذار باشد. لذا این پرسش مطرح می‌شود که تجربۀ زیبایی‎شناسی معماری چگونه کیفیتی است و به چه مؤلفه‎هایی وابسته است؟
هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر خلق یک توصیف جامع و چارچوب منسجم ا پدیدۀ تجربۀ زیبایی‎شناسی معماری برای دستیابی به درک ساختار ذاتی آن تجربه از طریق ارائۀ یک مدل مفهومی است.
روش پژوهش: این پژوهش با رویکردی کیفی و روشی توصیفی-تحلیلی انجام‌ گرفته است و با دیدگاهی تفسیری از طریق تشریح ادبیات نظری از منظر یافته‌های علوم شناختی، یافته‌های بحث را در چارچوب مدلی مفهومی معرفی کرده است.
نتیجه‌گیری: تجربۀ زیبایی‎شناسی معماری عبارت است از ارزیابی عاطفی تجربۀ ادراک فضا براساس رهیافتی مستقیم از طریق مؤلفه‎های ادراکی، انگیزشی، حسی-حرکتی، شناختی و رفتاری که به‌صورت ترکیبی از تصورات احساسی مختلف (نظیر لذت، خوشایندی و غیره) بروز می‌یابد. لذا با استناد بر نظریه‌های علوم شناختی می‌توان گفت دخالت واکنش‌های بدنی غیر آشکار در تجربۀ معماری عنوان می‌کند مؤلفه‎های ادراکی و انگیزشی منجر به واکنش‌های رفتاری می‌شوند که این خود بیانگر رابطه بین ابعاد هیجانی و همچنین درگیری مؤلفه‎های حسی-حرکتی از طریق بدن با فضاست. در حقیقت تعامل با فضای معماری از طریق قابلیت‌های ایجادشدۀ آن می‌تواند مؤلفه‎های انگیزشی را درگیر کند. بنابراین مبنی بر آنکه ادراک زیبایی معماری بستگی به فعالیت‌های درونی تحریک‌شده دارد که شامل پردازش عاطفی و نیز عوامل شناختی مرتبط با زمینه‌های فردی می‌شود، در نتیجه مؤلفه‎های رفتاری هم می‌توانند مسبب فعال‌سازی توجه و انگیزش جهت امکان‌دادن به فرد برای تجربۀ آگاهانه خود به‌عنوان نهاد تجربه‌کننده و همچنین تجربۀ زیبایی به‌واسطۀ پدیدۀ اثر معماری باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining a Conceptual Model of Components Affecting Aesthetic Experience of Architecture in Cognitive Sciences

نویسنده [English]

  • Somayeh Moosavian
Ph.D. in Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: Accepting architectural aesthetics, especially people’s in-depth experiences of buildings, is of considerable importance. Few attempts have been made to recognise it as scientific content. There is still some confusion about which architectural theoretical model of aesthetics is more comprehensive and complete. In fact, this concept appears to be an ambiguous quality that requires cohesive data for more accurate research. The aesthetic experience of architecture has always been a complicated topic affected by different factors; therefore, knowing the raison d'être and quality of this experience as a qualitative necessity can affect the design process and principle of architecture. Hence, what kind of quality is the aesthetic experience of architecture? What components does it depend on?
Research objective: This study aims to provide a full description and develop a cohesive framework of the aesthetic experience of architecture in a bid to perceive its innate structure by proposing a conceptual model.
Research method: This descriptive-analytical qualitative study reviewed the theoretical literature on the findings of cognitive sciences from an interpretative perspective to present the research results as a conceptual model.
Conclusion: The aesthetic experience of architecture refers to the emotional evaluation of spatial perception experience based on a direct approach through perceptive, motivational, sensorimotor, cognitive, and behavioural components emerging as a combination of different emotional imaginations (e.g., joy and pleasure). Hence, according to the theories of cognitive sciences, it can be stated that the intrusion of unclear body reactions in the architectural experience indicates that perceptive and motivational components lead to behavioural reactions. This shows the relationships between emotional dimensions and the involvement of sensorimotor components through the body with the space. In fact, interaction with an architectural space through its resultant capabilities can involve motivational components. Therefore, the perception of architectural aesthetics depends on the intrinsically stimulated activities including emotional processing and cognitive factors of an individual’s background. In this regard, behavioral components can draw the individual's attention and trigger his motivation and enable him, the experiencing subject, to gain a conscious experience and also enjoy the aesthetic experience through the phenomenon of architectural work. 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architecture
  • Aesthetic experience
  • Cognitive sciences
  • Embodied perception
  • Embodied experience

مراجع

جانسون، مارک. (1396). زیبایی‎شناسی فهم انسان: معنای بدن (ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی). تهران: آگاه.
خداپناهی، محمد کریم. (1396). انگیزش و هیجان. تهران: سمت.
رضازاده، راضیه. (1383). مروری بر نظریه‌های زیباشناسی محیطی. معماری و فرهنگ، 6(20)، 124-127.
ریو، جان مارشال. (1395). انگیزش و هیجان (ترجمۀ یحیی سیدمحمدی). تهران: ویرایش.
فرانکن، رابرت. (1396). انگیزش و هیجان (ترجمۀ حسن شمس‌آباد و همکاران). تهران: نشر نی.
کالینسون، دایانه. (1388). تجربۀ زیباشناختی (ترجمۀ فریده فرنودفر). تهران: فرهنگستان هنر.
گروتر، یورک کورت. (1383). زیبایی‎شناسی در معماری (ترجمۀ جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون). تهران: دانشگاه بهشتی.
لنگ، جان. (1388). آفرینش نظریه معماری (ترجمۀ علیرضا عینی‌فر). تهران: دانشگاه تهران.
لوینسون، جرولد. (1390). مسائل کلی زیبایی‎شناسی (ترجمۀ فریبرز مجیدی). تهران: فرهنگستان هنر.
لوینسون، جرولد. (1392). زیبایی‎شناسی هنرها (ترجمۀ سیدمحمدساعتچی و نریمان افشاری). تهران: فرهنگستان هنر.
مالگریو، هری فرانسیس. (1395). مغز معمار (ترجمۀ کریم مردمی و سیما ابراهیمی). تهران: هنر معماری قرن.
مک‌اندرو، فرانسیس تی. (1393). روان‌شناسی محیطی (ترجمۀ غلامرضا محمودی). تهران: نشر وانیا.
موسویان, سمیه؛ امین‌زاده گوهرریزی، بهناز و شاهچراغی، آزاده. (1398). تبیین مدل مفهومی مؤلفه‌های مؤثر در شکل‌گیری تجربۀ معماری. اندیشۀ معماری، 3(6)، 59-75.
موسویان, سمیه؛ امین‌زاده گوهرریزی، بهناز و شاهچراغی، آزاده. (1400). گونه‌شناسی و مقایسۀ تطبیقی رویکردهای پژوهشی در مطالعات حوزۀ زیبایی‎شناسی معماری. باغ نظر، 18(95)، 85-100.
 Akalin, A., Yildirim, K., Wilson, C. & Kilicoglu,O. (2009). Architecture and engineering students' evaluations of house façades: Preference, complexity and impressiveness. Journal of Environmental Psychology, 29(1), 124-132.
Bermudez, J. (2011). Empirical aesthetics: the body and emotion in extraordinary architectural experiences. Proceedings of the 2011 Architectural Research Centers Consortium:Considering Research, 369-380.
Bermudez, J. & Ro, B, (2013). Memory, Social Interaction, and Communicability in Extraordinary Experiences of Architecture. Paper presented at the 2013 Architectural Research Centers Consortium, University of North Carolina, Charlotte. http://arccweb.org/conferences/ proceedings/ARCC2013_UNCC%20Conference%20Proceedings.pdf.
Bermudez, J. Krizaj, D. Lipschitz, D. L. Bueler, C. E. Rogowska, J. YurgelunTodd, D. & Nakamura,Y. (2017). Externally-induced meditative states: an exploratory fMRI study of architects’ responses to contemplative architecture. Frontiers of Architectural Research, 6 (2), 123-136.
Bhatt, R. (2000). The significance of the aesthetic in postmodern architectural theory. Journal of Architectural Education, 53(4), 229-238.
Bishop, A.R. (2007). Outside the square? Aesthetic response to the contemporary architecture of Federation Square, Melbourne. The Environmentalist, 27(1), 63-72.
Böhme, G. (2018). Atmospheric Architectures: The Aesthetics of Felt Spaces. London: Routledge.
Chatterjee, A. & Vartanian, O. (2014). Neuroaesthetics. Trends in cognitive sciences, 18(7), 370-375.
Cupchik, G.C. & Gignac, A. (2007). Layering in art and in aesthetic experience.Vis.Arts Res, (33), 56-71.
Dewey, J. (2005). Art as Experience. New York: Penguin.
Dufrenne, M. (1973). The Phenomenology of Aesthetic Experience. Evanston, IL: Northwestern University Press.
Fitch, L.B. Jönsson, P. Kirkegaard, P.H. Wallergård, M. Garde, A.H. & Hansen, A. (2014). Can architectural design alter the physiological reaction to psychosocial stress? A virtual TSST experiment. Physiology & behavior, (135), 91-97.
Freedberg, D. & Gallese, V. (2007). Motion, emotion and empathy in aesthetic experience. Trends in Cognitive Sciences, 11(5), 197-203.
Herzog, T.R. Ouellette, P. Rolens, J.R. & Koenigs, A.M. (2010). Houses of worship as restorative environments. Environment and Behavior, 42(4), 395-419.
Jelic, A. Tieri, G. De Matteis, F. Babiloni, F. & Vecchiato, G. (2016). The enactive approach to architectural experience: A neurophysiological perspective on embodiment, motivation, and affordances. Frontiers in Psychology, 7, 481.
Kaplan, R. & Kaplan, S. (1989). The experience of nature: A psychological perspective. Cambridge: Cambridge University Press.
Kido, E. M. & Cywin´ ski, Z. (2013). The new steel‐glass architecture of buildings in Japan. Steel Construction, 6(3), 229-237.
Leder, H. & Nadal, M. (2014). Ten years of a model of aesthetic appreciation and aesthetic judgments: The aesthetic episode–Developments and challenges in empirical aesthetics. British Journal of Psychology, 105(4), 443-464.
Liu, S.Y. & Chuang, H.T. (2014). A Study of Aesthetic Factors and Aesthetic Responses of the Interior Environment. International Journal of Research in Humanities, Arts and Literature, 2(9), 1-8.
Locher, P., Overbeeke, K. & Wensveen, S. (2010). Aesthetic interaction: a framework. Design Issue,26(2), 70–79.
Ma, Q., Hu, L. & Wang, X. (2015). Emotion and novelty processing in an implicit aesthetic experience of architectures: evidence from an event-related potential study. NeuroReport, 26(5), 279-284.
Menninghaus, W., Wagner, V., Wassiliwizky, E., Schindler, I., Hanich, J., Jacobsen, T. & Koelsch, S. (2019). What are aesthetic emotions?. Psychological review, 126(2), 171.
Merleau-Ponty, M. (1982). Phenomenology of Perception. London: Routledge.
Moon, K.S. (2013). Dynamic Interaction between Technology and Architectural Aesthetics in Tall Buildings. Journal of Urban Technology, 20(2), 3-24.
Nasar, J.L. (1994). Urban design aesthetics: The evaluative quality of building exterior. Environmnet and Behavior, 26, 337-401.
Pelowski, M. & Akiba, F. (2011). A model of art perception, evaluation and emotion in transformative aesthetic experience. New Ideas in Psychology, 29(2), 80-97.
Rapoport, A. (1990). The Meaning of the Built Environment: A Nonverbal Communication Approach. Beverly Hills, CA: Sage.
Robinson, S. & Pallasmaa, J. (Eds.). (2015). Mind in Architecture: Neuroscience, Embodiment, and the Future of Design. Cambridge, MA: MIT Press.
Roeser, S. (2013). Aesthetics as a Risk Factor in Designing Architecture. In Basta, c. & Moroni, S. (Eds.), Ethics, Design and Planning of the Built Environment, (pp. 93-105). Dordrecht: Springer.
Russell, J.A. (1980). A circumplex model of affect. Journal of personality and social psychology, 39(6), 1161-1178.
Russell, J.A. & Mehrabian, A. (1978). Approach-avoidance and affiliation as functions of the emotion-eliciting quality of an environment. Environment and Behavior, 10(3), 355-387.
Scruton, R. (1989). The Aesthetics of Architecture. Princeton: Princeton University Press.
Silvia, P.J. (2005). Emotional responses to art: From collation and arousal to cognition and emotion. Review of general psychology, 9(4), 342-357.
Thomas, E. (2015). The Beauties of Architecture. in P. Destrée, P. Murray (eds.), A Companion to Ancient Aesthetics, pp. 274-290, NJ: Wiley-Blackwell.
Trentini, B. (2015). Immersion as an embodied cognition shift: aesthetic experience and spatial situated cognition. Cognitive Processing, 16(1), 413-416.
Ulrich, R.S. (1983). Aesthetic and affective response to natural environment. In I. Altman, & J. F. Wohlwill (Eds.), Behavior and the Natural Environment (pp. 85–125). New York:Plenum Press.
Vartanian, O., Navarrete, G., Chatterjee, A., Fich, L. B., Leder, H., Modroño, C., ... & Skov, M. (2013). Impact of contour on aesthetic judgments and approach-avoidance decisions in architecture. Proceedings of the National Academy of Sciences, 110 (Supplement 2), 10446-10453.
Vartanian, O., Navarrete, G., Chatterjee, A., Fich, L. B., Gonzalez-Mora, J.L., Leder, H., ... & Skov, M. (2015). Architectural design and the brain: effects of ceiling height and perceived enclosure on beauty judgments and approach-avoidance decisions. Journal of Environmental Psychology, 41, 10-18.
Vecchiato, G., Jelic, A., Tieri, G., Maglione, A. G., De Matteis, F., & Babiloni, F. (2015 a). Neurophysiological correlates of embodiment and motivational factors during the perception of virtual architectural environments. Cognitive Processing, 16(1), 425-429.
Vecchiato, G. Tieri, G. Jelic, A. De Matteis, F. Maglione, A. G. & Babiloni, F. (2015 b). Electroencephalographic correlates of sensorimotor integration and embodiment during the appreciation of virtual architectural environments. Frontiers in psychology, 6, 1944.
Winters. E. (2007). Aesthetics and Architecture. New York: Continuum.
Wohlwill, J.F. (1976). Environmental aesthetics: The environment as a source of affect. In I. Altman & J. Wohlwill (Eds.), Human behavior and environment (pp.37-86). New York:Plenum Press.
Xenakis, I., Arnellos, A. & Darzentas, J. (2012). The functional role of emotions in aesthetic judgment. New Ideas in Psychology, 30(2), 212-226.
 
باغ نظر
دوره 19، شماره 107
اردیبهشت 1401
صفحه 41-56

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار