تبیین مفهوم همانندی اثر هنری با جهان هستی براساس نقد حکمی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 استادیار، دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: نقد حکمی هنر، برخاسته از آرای اندیشمندان و حکیمان ایرانی است. در آرای حکیمان و فیلسوفان ایران به صورت پراکنده، مباحث و قواعدی دربارة هنر و هنرمندی وجود دارد. نقد حکمی هنر برآن است تا با استفاده از این معیارها، قواعد و قوانین حاکم مستخرج از منابع کهن حکمی، عرفانی و فلسفی ایران، به نقد آثار هنری بپردازد. کمبود منابع مدون دربارة نقد هنری با استفاده از آرای حکما و عرفای ایران، ضرورت انجام این پژوهش را مشخص می‌کند. در این پژوهش به دو پرسش پاسخ داده شده است: یکم، براساس نقد حکمی، مفهوم همانندی اثر با عالم سرمدی چگونه بیان شده است؟ و دوم، بر اساس نقد حکمی، مفهوم تقلید اثر هنری از جهان واقع چگونه بیان شده است؟
هدف پژوهش: هدف از نوشتن این مقاله، دست‌یابی به آرای حکمای ایران در زمینة هنر و نقد هنری و به طور خاص در مورد مبحث تطابق و همانندی اثر با جهان هستی است. در این مقاله به طور خاص به مباحث همانندی اثر هنری با جهان هستی (چه الگوبرداری از منابع موجود در طبیعت و چه عالم سرمدی) پرداخته شده است.
روش پژوهش: این مقاله از نظر هدف، بنیادی - نظری است. از نظر ماهیت در زمرة تحقیقات تحلیل محتوای کیفی به شمار می‌آید. روش گردآوری اطلاعات، صرفاً کتابخانه‌ای است. جامعة پژوهش، آثار منظوم عرفا و حکمای ایران متعلق به پس از اسلام و از میان متون قرون پنجم تا نهم هجری است. به دلیل تعدد و تکثر در منابع حکمی و عرفانی، تعداد پنج دیوان از متون منظوم به عنوان نمونه و براساس روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند.
نتیجه‌‌گیری: نتایج حاصل از پژوهش نشان داده است، اثر هنری هرچه به منبع طبیعت نزدیک باشد، یا به عبارتی با جهان خلقت تطابق بیشتری داشته باشد، زیباتر، ایده‌آل‌تر و بهتر است. هرچه هنرمند بتواند با الگوگرفتن از جهان خلقت اثر خود را مطابق با جهان واقع بسازد، هنرمندتر است. هنرمند باید اهل محاکات و تقلید باشد. او باید قدرت ترسیم و مصورکردن جهان واقع و طبیعت را داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Similarity of the Work of Art with the Universe through Theosophical Criticism

نویسندگان [English]

  • Javad Aghajani Keshteli 1
  • Habibollah Sadeghi 2
  • Mehdi Purrezaian 2
1 Ph.D. Candidate in Art Research, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: Theosophical criticism has been developed from the Iranian thinker's and sages' opinions. There are scattered discussions and rules about art and the artist in the views of Iranian thinkers and philosophers. The theosophical criticism is criticizing artworks by these criteria; extracted rules and regulations from ancient Iranian mystical philosophical wise sources. The lack of written sources on art criticism using the views of Iranian sages and mystics highlights the need for this research. In this research, two questions have been answered: First, what is the concept of imitation of an artwork expressed from the real world based on theosophical criticism? How is the similarity of artwork with the eternal world expressed through the lens of theosophical criticism?
Research objective: This study attempts to present Iranian scholars' views in art and art criticism on the issue of compatibility and similarity of work with the world. This article deals specifically with the similarities between a work of art and the universe (whether modeled on natural resources or the eternal universe.).
Research method: In terms of purpose, this study is a kind of basic theoretical research and in terms of nature, it is a qualitative study using content analysis.The method of data collection in this study is bibliographic. The sample of this study is the poetic works of Iranian mystics and sages, which belong to the post-Islamic period from the texts of the fifth to ninth centuries AH.Due to the multiplicity of mystical wise sources, five divans of poetic texts were selected as a sample through the purposive sampling method.
Conclusion: The results of the research have shown that the closer the work of art is to the source of nature or the more it is in harmony with the world of creation, the more beautiful, ideal, and better it is.The more an artist can align his work with the real world using the example of the universe, the more artistic he is.The artist must be a man of humor and imitation. He must have the power to draw and illustrate the real and strange world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Art Criticism
  • Theosophical Criticism
  • Alignment of the Work with the Real World
  • Imitation
  • Humor
آیت‌اللهی، حبیب‌الله. (1384). شیوه‌های مختلف نقد هنری. تهران: سوره مهر.
آیت‌اللهی، حبیب‌الله. (1386). هنرمند، هنر- نقد،‌ مخاطب. مجله پژوهشنامه فرهنگستان هنر، (4)، 6-19.
احمدی، بابک. (1382). ساختار و تأویل متن، چاپ ششم. تهران: نشر مرکز
اکو، اومبرتو. (1392). تاریخ زیبایی (ترجمة هما بینا)، چاپ سوم. تهران: متن.
ایتن، مارشا میولدر. (1386). در جست و جوی جایگاه امر زیبا (ترجمة احمدرضا تقاء). مجله زیباشناخت، (17)، 53-62.
برت، تری مایکل. (1393). نقد هنر: شناخت هنر معاصر (ترجمة کامران غبرایی). تهران: نشر نیکا.
بلخاری قهی، حسن. (1387). نقد نقد (نقدی بر آرای متفکران سنت‌گرا پیرامون هنر اسلامی). مجلة پژوهشنامه فرهنگستان هنر، (9)، 115-132.
بلخاری قهی، حسن. (1393). در باب نظریه محاکات: مفهوم هنر در فلسفه یونانی و حکمت اسلامی، چاپ دوم. تهران: هرمس.
پازوکی، شهرام. (1392). حکمت، هنر و زیبایی در اسلام، چاپ سوم. تهران: متن.
دیویی،‌ جان. (1391). هنر به منزلة تجربه (ترجمة مسعود علیا). تهران: ققنوس.
طاهری، محمد. (1391). بررسی آرای افلاطون و ارسطو در نقد محاکات. مجلة کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، 13(24)، 9-42.
فضیلت، محمود. (1396). اصول و طبقه‌بندی نقد ادبی، چاپ دوم. تهران: زوار.
قیومی بیدهندی، مهرداد. (1389). بازنگری در رابطه میان هنر و عرفان اسلامی بر مبنای شواهد تاریخی. مجلة تاریخ و تمدن اسلامی، (12)، 175- 189.
کارول، نوئل. (1393). درآمدی بر فلسفه هنر (ترجمة صالح طباطبایی). تهران: فرهنگستان هنر.
کنعانی، ابراهیم. (1393). تحلیل کارکرد گفتمانی نور، صدا و رنگ در مثنوی مولوی؛ رویکرد نشانه - معناشناختی (رسالة منتشرنشده دوره دکتری رشتة زبان و ادبیات فارسی)، دانشگاه سمنان، ایران.
مفتونی، نادیا. (1390). اخلاق هنر از نگاه فارابی. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
هاشمیان، سیدمحمدحسین و بزرگ، حوریه. (1395). از حکمت اسلامی تا حکمت هنر اسلامی، پژوهشی در باب الگوی جذابیت در پیام‌رسانی هنری دینی. مجلة آیین حکمت، (27)، 201-234.
ونتوری، لیونلو. (1384). تاریخ نقد هنر (ترجمة امیر مدنی). تهران: فضا.
Painter, V. Ch. (2007). The relationship between spirituality and artistic expression: cultivating the capacity for imagining. Spirituality in Higher Education Newsletter, 3(2), 1-6.