تأثیر فضاهای معماری در فیلم‌های اکسپرسیونیستی ایران مطالعۀ تطبیقی با سینمای اکسپرسیونیست آلمان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، ایران.

2 دکتری تخصصی معماری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، ایران.

چکیده

بیان مسئله: سینما و معماری به‌عنوان دو مقولۀ متناظر که از زمان حیات سینما مدام بر یکدیگر تأثیرات دوسویه داشته‌اند شناخته می‌شوند. در قرن اخیر تأثیرات کالبد معماری بر سینمای جهان مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرارگرفته است. از آنجا که سینمای ایران جزو سینماهای صاحب سبک در جهان به‌شمار می‌آید، طبیعتاً تأثیرپذیری این سینما از فضاهای معماری می‌تواند ضرورت مطالعه در این زمینه را نشان دهد. شاید شاخص‌ترین سبکی که تأثیرات معماری آن در سینما فرمی جدانشدنی را آفرید، تأثیر معماری اکسپرسیونیست بر سینمای بین دو جنگ جهانی بود؛ جایی که معماری و سینما بی‌اندازه به یکدیگر نزدیک می‌شوند. اکسپرسیونیست به‌عنوان یکی از جلوه‌های قرن بیستم در سینمای ایران نیز بروز داشته است. چه در فیلم‌های هم‌دورۀ اکسپرسیونیست آلمان و چه در دهه‌های اخیر، اما فقدان پژوهش در این زمینه سبب ناشناخته‌ماندن تأثیرات این نوع معماری بر فیلم‌های اکسپرسیونیستی ایران شده است.
هدف پژوهش: در این پژوهش، هدف بررسی سینمای اکسپرسیونیستی ایرانی در دورۀ معاصر و نحوۀ تأثیرپذیری فیلم‌ها از فضاهای معماری است.
روش پژوهش: این مطالعه با رویکرد کیفی و با روش مطالعۀ تطبیقی و تحلیل محتوایی انجام‌گرفته است. در این گذر، ابتدا به شناخت اکسپرسیونیست و مفاهیم آن در معماری و سینما پرداخته می‌شود سپس با بررسی نمونه‌ها و تحلیل محتوا، نقش فضاهای معماری در سینمای اکپرسیونیست ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نتیجه‌گیری: بررسی‌ها نشان می‌دهد که تأثیر فضاهای معماری در فیلم‌های اکسپرسیونیستی در فیلم «شب‌نشینی در جهنم» به علت دکورسازی عظیم آن و وفادار ماندن به ارکان اکسپرسیونیست، ارجاعات ملموس و قابل درکی (از نظر بصری) به فضاهای معماری دارد. برخلاف نمونه‌های دیگر که اثرات کالبدی فضاهای معماری تا حد مینیمالی کاهش پیداکرده است، اما همچنان دیگر عوامل نظیر سایه و نور مورد توجه قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Architectural Spaces on Iranian Expressionist Films A Comparative Study with German Expressionist Cinema

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taghi Rasfijani Rasfijani 1
  • Abolfazl Karbalaei Hosseini Ghiasvand 2
1 Ph. D Student in Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
2 Ph. D of Architecture, Young Researchers and Elite Club, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: Cinema and architecture are regarded as two corresponding categories that have had a mutual impact on each other since the life of cinema. In the last century, the impact of architecture on cinema has been reviewed. Since Iranian cinema is considered as one of the most effective stylish ones, the impact that it has had on the architectural spaces can naturally make it necessary to study in this field. Perhaps the most prominent style that influenced architectural form in cinema was the influence of expressionist architecture on cinema between the two world wars, where architecture and cinema are immensely close together. Expressionist, as one of the manifestations of the 20th century, has also appeared in Iranian cinema during decades, however, the lack of research in this area has left the impact of this type of architecture on Iranian expressionist films unknown.
Research objective: The aim of this study is to investigate Iranian expressionist cinema in the contemporary period and how films are influenced by architectural spaces.
Research method: This study was a qualitative study with comparative study and content analysis. In this passage, the expressionist concept and its concepts in architecture and cinema are discussed first, then by examining the examples and content analysis, the role of architectural spaces in Iranian expressionist cinema is examined.
Conclusion: The results show that the influence of architectural spaces on expressionist films in “A Party in Hell” has a tangible and intuitive reference to architectural spaces due to its massive decoration and adherence to expressionist pillars. Unlike other examples where these expressionist films have reduced the physical effects of architectural spaces to a minimal extent, other elements such as shadows and light have also been taken into consideration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural Spaces
  • Expressionist Films
  • Iranian Cinema
  • Architecture
  • Cinema
آهنگر، میثم. (1384). از رومانتیک تا کیهانی: سیر تکامل سبک‌های معماری معاصر. همدان: فن‌آوران.
بانی مسعود، امیر. (1392). معماری غرب، ریشه‌ها و مفاهیم. تهران: هنر معماری قرن.
بوردول، دیوید و تامسون، کریستن. (1394). تاریخ سینما (ترجمۀ روبرت صافاریان). تهران: مرکز.
بهارلو، عباس. (1382). صد چهرۀ سینمای ایران. تهران: قطره.
پناهی، سیامک. (1383). بررسی تأثیرات معماری بر سینمای اکسپرسیونیست. معماری و فرهنگ، 5(17)، 44-53.
جهاندیده، کیانوش و دهقانپور، حمید. (1391). زیبایی‌شناسی سایه‌پردازی در فیلم-نوآر. هنرهای زیبا-هنرهای نمایشی و موسیقی، 17(2)، 35-52.
خاکی‌نژاد، بهزاد. (1392). کارگاه تئاتر/اکسپرسیونیسم. ماهنامۀ انشا و نویسندگی، (38)، 112-118.
دمارتینی، النا و پرینا، فرانچسکا. (1392). هزار سال معماری جهان: راهنمای مصور (ترجمۀ آبتین گلکار). تهران: هنر معماری قرن.
دیویس، پنه‌لوپه؛ جاکوبز، جوزف؛ دنی، والتر؛ هفریچر، فریما؛ روبرتز، آن و سیمون، دیوید. (1388). تاریخ هنر جنسن (ترجمۀ فرزان سجودی). تهران: فرهنگسرای میردشتی.
رحیمیان، بهزاد. (1370). اکسپرسیونیسم آلمان و پیشگامان سینما. تهران: فیلمخانۀ ملی ایران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
رید، هاروار. (1362). فلسفۀ هنر معاصر (ترجمۀ محمدتقی فرامرزی). تهران: نگاه بامشاد.
کاندینسکی، واسیلی. (1381). معنویت در هنر (ترجمۀ هوشنگ وزیری). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
کریپا، ماریا آنتونیا. (1387). آنتونی گائودی 1852-1926: از طبیعت به معماری (ترجمۀ الناز رحیمی). تهران: نشر هنر معماری قرن.
گرگور، اولریش و پاتالاس، انو. (1394). تاریخ سینمای هنری (ترجمۀ هوشنگ طاهری). تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری ماهور.
لازاریان، ژانت. (1388). دانشنامۀ ایرانیان ارمنى. تهران: هیرمند.
مهرابی، مسعود. (1388). تاریخ سینمای ایران: از آغاز تا سال ۱۳۵۷. تهران: نشر پیکان.
ناظرزاده کرمانی، فرهاد. (1377). گزاره‌گرایی در ادبیات نمایشی. تهران: سروش.

Darsa, A. (2013). An Introduction to German Expressionist Films. Retrieved from https://news.artnet.com/market/art-house-an-introduction-to-german-expressionist-films-32845
Ebert, R. (2015). The Cabinet of Dr. Caligari (1920). Retrieved from https://www.rogerebert.com/reviews/great-movie-the-cabinet-of-dr-caligari-1920
Kennedy, S. M. (2015). Expressionist art and drama before, during, and after the Weimar Republic, Unpublished master’s thesi. Portland State University.
Kracauer, S., & Quaresima, L. (1947). From Caligari to Hitler: A Psychological History of the German Films (Vol. 1974). Princeton: Princeton University Press.
Pehnt, W. (1973). Expressionist Architecture. New York: Praeger.
Reimer, R. C., & Reimer, C. J. (2012). Historical Dictionary of Holocaust Cinema. Lanham: Scarecrow Press.
Sharp, D. (1966). Modern Architecture and Expressionism. London: Longmans.
Taut, B. (1919). Die Stadtkrone. Heidelberg: Univ.-Bibl.