ارزیابی تأثیر مؤلفه‌های کالبدی بر حس دلبستگی به مکان در فضاهای جمعی مجتمع‌های مسکونی منتخب تهران

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری معماری، استادیار دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

2 دکتری معماری، دانشیار دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 دکتری معماری، استاد دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: با گسترش جوامع انسانی و ارتقای نیازهای اجتماعی بشری، ضرورت حضور در فضاهای جمعی و شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر ارتقای حس دلبستگی به مکان، جهت انجام برخی از فعالیت‌های انسانی از اهمیت زیادی برخوردار شده است. از بین‌رفتن حس دلبستگی، جدایی افراد از یکدیگر و کمبود تعاملات اجتماعی در کنار سایر معضلات شهری ماحصل دید مدرنیستی به فضا است.
هدف تحقیق: طبقه‌بندی  مؤلفه‌های کیفی سازندة فضاهای جمعی در مجتمع‌های مسکونی با تراکم متوسط شهر تهران و استخراج مؤلفه‌های کیفی کالبدی، فعالیتی و ادراکی و ارزش‌گذاری آنها در مقیاس مجتمع مسکونی و همچنین نحوه و میزان تأثیرگذاری مؤلفه‌های کالبدی در ایجاد حس دلبستگی به مکان هدف اصلی این پژوهش است.
روش تحقیق: روش این پژوهش، ترکیبی کمی-کیفی است. به کمک راهبرد علی- مقایسه‌ای، میزان تأثیر ویژگی‌های کالبدی فضاهای جمعی مسکونی بر حس دلبستگی ساکنان بررسی شد. به منظور انجام آزمون تجربی و مطالعات پیمایشی، پس از برداشت میدانی براساس مقیاس، طبقه و شکل همنشینی فضای باز و بسته، گونه‌های متفاوت مجتمع‌های مسکونی انتخاب و از طریق بازدیدهای منظم روزانه به شیوۀ ثبت رفتاری و تکمیل ۳۶۱ پرسشنامه به همراه تحلیل (رگرسیون) چند متغیره از طریق راهبرد همبستگی و تحلیل مطالعات کمی با استفاده از نرم‌افزار SPSS19، به آزمون چندین مؤلفه و ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری استفاده‌کنندگان پرداخته شد.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه‌های کالبدی اعم از «انسجام و وحدت»، «محرمیت»، «مدیریت تسهیلات و نظارت»، «عناصر طبیعی و سبز»، «غنای بصری» و «قابلیت جهت‌یابی و خوانایی» به ترتیب اولویت، بیشترین تأثیرگذاری را بر حس دلبستگی به مکان دارند. بنابراین طراح به عنوان خالق فضا با انتخاب مقیاس و چیدمان بلوک‌ها توأمان با طراحی ساختار فضاها منجر به تغییر در میزان حس دلبستگی افراد ساکن در آینده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Effect of Physical Components on Place Attachment in Communal Spaces of Selected Residential Complexes in Tehran

نویسندگان [English]

  • Rouhollah Rahimi 1
  • Mojtaba Ansari 2
  • Mohammadreza Bemanian 3
  • Mohammadjavad Mahdavinejad 2
1 Faculty of Art and Architecture, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
2 Associate Professor, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 Professor, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: With the extension of human societies and the promotion of human social needs, the necessity of being present in communal spaces and identifying the components that affect the sense of attachment to the place for some human activities is of great importance. The lack of attachment, the separation of individuals from one another, and the lack of social interactions, along with other urban problems, are the result of a modernist vision of space.
Research objective: The purpose of the study is to classify the qualitative components of communal spaces in residential complexes with moderate urban density in Tehran. To extract the values of qualitative, physical and perceptual qualities in the residential complex scale, as well as the manner and magnitude of the influence of physical components in creating a sense of place attachment, is the main purpose of this research.
Research method: The method of this research is the combination of quantitative and qualitative method. Using the causal-comparative strategy, the effect of physical characteristics of residential spaces was studied on the attachment of residents. In order to conduct empirical and survey studies, after field surveys, based on the scale, class and form of open and closed space, different types of residential complexes were selected. From regular daily visits through behavioral recording and completing 361 questionnaires along with analysis (Multivariate regression) through the correlation strategy and quantitative analysis of the data using SPSS 19 software, were tested on several components and personality and behavioral characteristics of users.
Conclusion: The results of the research show that physical components such as "privacy", "integrity", "legibility", "visual richness", "composition", "management and supervision", "natural elements" in order of priority have the greatest impact on the sense of place attachment. Therefore, the designer as the creator of space by choosing the scale and layout of the blocs together with the design of the structure of the spaces leads to a change in the sense of attachment of people living in the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sense of place attachment
  • physical components
  • residential complex
  • communal space

مراجع

بشارت، محمدعلی؛ کریمی، کیومرث و رحیمی‌نژاد، عباس. (1386). بررسی رابطه سبک‌های دل‌بستگی و ابعاد شخصیت. روانشناسی و علوم تربیتی، (36)، 55-37.
بل، سایمون. (1385). عناصر طراحی بصری معماری منظر، (ترجمه محمد احمدی‌نژاد). اصفهان: خاک.
پاکزاد، جهانشاه. (1383). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی، از فضا به مکان. تهران: انتشارات شهیدی.
پورجعفر، محمدرضا؛ ایزدی، محمد سعید و خبیری، سمانه. (139۴). د‌ل‌بستگی مکانی؛ بازشناسی مفهوم، اصول و معیارها، نشریه هویت شهر، ۹(۲۴)، ۶۴-۴۳.
حاتمی‌نژاد، حسین؛ احمدپور، احمد؛ زیاری، کرامت‌اله و حبیبیان، بهار. (1397). بررسی تأثیر مؤلفه‌های کالبدی بر دل‌بستگی مکانی در راستای تحقق محله پایدار (مطالعه موردی: شهر اهواز)، معماری و شهر پایدار، 6 (2)، 45-۶۷.
چرخچیان، مریم. (1388). بررسی تحلیلی عوامل مؤثر بر افزایش دلبستگی به فضاهای عمومی شهری با تأکید بر تنوع فعالیتی، رساله دکتری معماری، دانشگاه علم وصنعت، ایران.
خبیری، سمانه. (1391). تدوین چارچوب طراحی شهری محله‌های شهری با رویکرد ایجاد دلبستگی مکانی نمونه موردی محله امامزاده یحیی تهران، (پایان‌نامه منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد)، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران.
دانشپور، سید عبدالهادی؛ سپهری مقدم، منصور و چرخچیان، مریم. (1388). تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن. نشریۀ هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، (38)، 37-48.
رحمدل، منصور. (1384). حق انسان بر حریم خصوصی. دانشکده حقوق و علوم سیاسی، (70)، 119-146.
رحیمی، روح اله؛ محمدی، علی و حسن‌زاده داوودی، شکرالله. (۱۳۹۳). الگوی هولوگرافیک در سیر تکاملی شهر (شهر مورد مطالعه: آمل، باغ نظر، ۱۱(۳۱)، ۹۸-۸۹.
صادقی، علیرضا. (1393). تبیین نسبت «حس تعلق» با «زیباشناسی محیطی» در فضاهای عمومی شهر ایرانی- اسلامی، (رساله دکتری منتشر نشده)، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران.
عینی‌فر، علیرضا و قاضی‌زاده، سیده ندا. (1389). گونه‌شناسی مجتمع‌های مسکونی تهران با معیار فضای باز، نشریۀ آرمانشهر، (5)، 46-35.
قاضی‌زاده، سیده ندا. (1390). تأثیر طراحی فضای باز مجتمع مسکونی در ایجاد حس دلبستگی به مکان (نمونه موردی: مجتمع‌های مسکونی منتخب شهر تهران)، (رسالۀ دکتری منتشرنشده)، دانشگاه تهران. ایران.
محمــدی، محمــد و آیــت‌اللهــی، محمــد حســین. (1393). عوامــل مؤثــر در ارتقــای اجتمــاع‌پذیــری بناهــای فرهنگی؛ بررســی موردی: فرهنگســرای فرشــچیان اصفهان، دو فصلنامه معماری و شهرســازی، (15)، 15-26.
مدنی‌پور، علی. (1384). طراحی فضای شهری، نگرشی به فرایند اجتماعی و مکانی، (ترجمه فرهاد مرتضایی). تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد؛ دهقانی، فهیمه و برومند، بهار. (1393). گونه‌شناسی نگرش به فضاهای جمعی در معماری منظر معاصر ایران 1390-1357، اولین کنگره بین‌المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس دانشکده هنر و معماری، ایران.
نوربرگ شولتز،کریستیان. (1381). معماری: حضور، زبان و مکان، (ترجمه علیرضا سید احمدیان). تهران: معمار نشر.
Altman, I. & Low, S. (1992). Place Attachment, New York: Plenum Press.
Anton, C. E. & Lawrence, C. (2016). The relationship between place attachments, the theory of planned behavior and residents’ response to place change. Journal of Environmental Psychology, (47), 145-154.
Brown, B., Perkins, D. D. & Brown, G. (2003). Place Attachment in a Revitalizing Neighborhood: Individual and Block Levels of Analysis. Journal of Environmental Psychology, (23), 259-271.
Brown, G.; Raymond, C.M. & Corcoran, J. (2015). Mapping and measuring place attachment. Applied Geography, (57), 42-53.
Cresswell, T. (2015). Place, an introduction, London: Wiley Blackwell.
Florek, M. (2011). No place like home: perspective on place attachment and impacts on city management. Journal of town and city management, 1(4), 346-354.
Gehl, J. (1987). Life between buildings, New York: Van Nostrand Reinhold Co.
Gifford, R. (2002). Environmental Psychology: Principles and Practice, Canada: Optimal Books.
Green, R. (1999). Meaning and form in community prrception of town character, Journal of Environmental Psychology (19), 311-329.
Gustafson, P. (2001). Meanings of place: Everyday experience and theoretical conceptualizations. Journal of Environmental Psychology, (21), 5-16.
Hashas, Mi. H. (2004). Residents’Attachment to New Urbanist versus Conventional Suburban Developments. PhD Thesis, North Carolina State University. Hashas, Mine Hatun 2004. Residents’ Attachment to New Urbanist versus Conventional Suburban Developments. Unpublished PhD thesis, North Carolina State University, USA.
Hernández, J., García, L. & Ayuga, F. (2004). Assessment of the Visual Impact Made on the Landscape by New Buildings: A Methodology for Site Selection. Journal of Landscape and Urban Planning, (68), 15-28.
Hidalgo, M. C. & Hernandez, B. (2001). Place Attachment: Conceptual and Empirical Questions. Journal of Environmental Psychology, (21), 273-281.
Jorgensen, B.S. & Stedman, R.C. (2006). A comparative analysis of predictors of sense of place dimensions: attachment to, dependence on, and identification with lakeshore properties. Journal of Environmental Management,3(14), 316– 327.
Lawson, B. (2001). The Language of Space, London: Butterworth-Heinemann.
Lewicka, M. (2008). Place Attachment, Place Identity, and Place Memory: Restoring the Forgotten City Past. Journal of Environmental Psychology, (28), 209-231.
Moulay, A., Norsidah, U., Suhardi, M. & Sumarni, I. (2018). Understanding the process of parks’ attachment: Interrelation between place attachment, behavioural tendencies, and the use of public place, City. Culture and Society, (14), 28–36.
Norberg-Schulz, C. (1980). Genius loci: Towards a Phenomenology of Architecture. New York: Rizzoli.
Norton, B. G. & Hannon, B. (2002). Democracy and Sense of Place Values in Environmental Policy. In: LIGHT, ANDREW (ed.) Environmental Ethics: An Anthology London; New York, Routledge.
Ode, Åsa, Fry, Gary, Tveit, Mari Sundli, Messager, Pernette & Miller, D. (2009). Indicators of Perceived Naturalness as Drivers of Landscape Preference. Journal of Environmental Management, (90), 375-383.
Proshansky, H., Fabian, A.K., Kaminoff, R., (1983). Place identity: physical world socialization of the self. Journal of Environmental Psychology 3, 57–83).
Ram, Y., Björk, P. & Weidenfeld, A. (2016). Authenticity and place attachment of major visitor attractions. Tourism Management, (52), 110-122.
Relph, E. (1976). Place and placelessness, Pion Limited,(29–38), 47–56.
Scannell, L. & Gifford, R. (2009). Defining Place Attachment: A Tripartite Organizing Framework. Journal of Environmental Psychology, (30), 1-10.
Shamai, S. (1991). Sense of place: an empirical measurement. Geoforum 22 (3), 347–358.
Smith, K.M. (2011). the Relationship between Residential Satisfaction, Sense of Community, Sense of Belonging and Sense of Place in a Western Australian Urban Planned Community, Unpublished PhD thesis, Perth, Western Australia: Edith Cowan University.
Steele, F. (1981). The sense of place, Inc: CBI Publishing Company.
Tuan, Y. F. (1974). Sense of place: Humanistic perspective. In C. Board, (Ed.), Progress in Geography: -International Reviews of Current Research, London: Edward Arnold Publishers, pp. 211-253.
Williams, D. R. & Roggenbuck, J.W. (1989). Measuring Place Attachment: Some Preliminary Results. Session on Outdoor Planning and Management, San Antonio: NRPA Symposium on Leisure Research.Pore, corendae siminvelique evellupit

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار