روایت «دیگری» فهم معماری معاصر ایران در مواجهه با دیگری (از منظر معماران)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 عضو هیئت علمی گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 عضو هیئت علمی گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 استاد مدعو، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

بیان مسئله: معماری معاصر ایران همواره در بوتۀ نقد و تحلیل متفکران و معماران قرار داشته است، زیرا با مشکلات عدیده‌ای روبه‌روست. یکی از این مشکلات، که در دیدگاه بزرگان به‌طور مشترک بیان می‌شود، فقدان هویت است. در چنین بستری، پرداختن به مسئلۀ «من، خود، خویشتن و هویت» نمی‌تواند به‌تنهایی مشکل‌گشای مسائل امروز باشد. زیرا شناخت ما از خود در رویارویی با دیگری شکل گرفته است. «من» به‌تنهایی نمی‌تواند موجد اثر باشد، ناگزیر باید «دیگری» نیز در تقابل با آن حضور یابد تا واجد مفهوم شود. ‌توجه‌نکردن به مفهوم «دیگری» در معماری معاصر ما باعث شده است که درکی عمیق از «من» به‌مثابۀ امرِ بنیادین هویت­محورحاصل نشود و عارضۀ چندپارگی و چهل‌تکه‌بودن در همۀ زمینه‌ها و به ­ویژه معماری حادث شود.
هدف و روش تحقیق: این پژوهش در پی بررسی مفهوم «دیگری» در مواجهه با معماری است و سعی دارد به این پرسش پاسخ دهد که «معماری معاصر ایران از دیدگاه معماران و صاحب‌نظران چه «دیگری» هایی را برای خود متصور است و در تعامل با چه نیروهایی صورت‌بندی می‌شود؟». این تحقیق به لحاظ «ماهیت» پژوهش، از گونه تحقیقات «کیفی» و نوع داده‌بنیاد و، به لحاظ «قصد» از پژوهش، «تفسیری» است که شیوۀ مواجهۀ ما با «دیگری» را درک و بینش جدیدی تولید می‌کند. بدین‌ترتیب یافته‌های آن در بهبود دانش موجود دربارۀ موضوع مورد مطالعه به‌کار می‌آید (دانش‌افزایی)، بنابراین «نتایج» آن «خالص» است. «منطق» پژوهش «استقرایی» بوده و روش تحلیل داده‌ها نیز شامل کدگذاری باز و کدگذاری محوری است.
نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان می‌دهد که دیدگاه اغلب معماران ایرانی درمورد مفهوم «دیگری» را می‌توان در شش صورت «ایده‌های گذشته»، «مردم»، «اقتصاد»، «حکومت»، «معماری جهان» و «زمینه» دسته‌بندی کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Narrative of the Other: Approaching “The Other”, Studying Iranian Contemporary Architecture (From Architects’ Point of View)

نویسندگان [English]

  • Seyyedeh Sedigheh Mirgozar Langaroudi 1
  • Vida Nourouz Borazjani 2
  • Behrouz Mansouri 3
  • Mohammad Zaimaran 4
1 Ph.D Candidate, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University
2 Assistant Professor, Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
4 Visiting Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Problem statement: Iranian contemporary architecture has consistently been subject to the criticism and analysis of thinkers and architects alike due to its numerous problems. One of these problems, unanimously expressed by influential figures, is the lack of identity. Dealing with the concept of “self” cannot sufficiently resolve current issues. “I” alone, may not act on its own, and requires the presence of “the other” in order to add meaning to action. Neglecting the concept of “the other” in the contemporary architecture has brought about a state of disintegration whereby the architecture seems to have lost image of itself as a manifold issue.
Aim and Research method: The present study seeks to examine the concept of “the other” in architecture and attempts to respond to the question “In architects’ and theorizers’ opinions, what “the others” are imagined and envisaged by Iranian contemporary architecture and via interaction with what forces are the images shaped?”. The nature of the current study is qualitative, and, in terms of research purpose, it is interpretive. The methodology includes open coding and axial coding, so as to address the way we deal with “the other” and to generate new insight.
Conclusion: The findings demonstrate that the views of the majority of Iranian architects and theorizers about “the other” can be classified into six categories “namely past ideas”, “people”, “market”, “government”, “the West”, “context”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary
  • Identity
  • Iranian Contemporary Architecture
  • Self
  • The Other
• آلن، گراهام. (1392). بینامتنیت (ترجمۀ پیام یزدانجو). تهران، مرکز.
• اکوانی، حمداله. (1391). زبان و هویت در میدان رسانه‌ای غرب: ایران به‌مثابۀ دیگری. مطالعات ملی، 13 (51)، 29-52.
• انصاری، حمیدرضا. (1395). تحلیلی بر معماری معاصر ایران. تهران: سبزان.
• اعتصام، ایرج. (1389). معماری، هارمونی و جهانی‌شدن. در: اندیشۀ معماران معاصر ایران، ج. 1. تهران: فرهنگ صبا، 15-33.
• بانی مسعود، امیر. (1390). معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنت و مدرنیته. تهران: هنر معماری قرن.
• باور، سیروس. (1388). نگاهی به پیدایی معماری نو در ایران. تهران: فضا.
• باور، فرخ. (1393). مرکز ثقل حافظۀ تاریخی. در: اندیشۀ معماران معاصر ایران. ج. 3. تهران: فرهنگ صبا، 22-47.
• بهشتی، سیدمحمد. (۱۳۸۵). مهندسی ایرانی (بخش دوم). معمار، (۳۸)، 17-۱۹.
• پریموزیک، دنیل تامس. (۱۳۸۷). مرلو پونتی: فلسفه و معنا (ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی). تهران: مرکز.
• جهانبگلو، رامین. (۱۳۸۴). امانوئل لویناس: از اندیشۀ دیگری تا دیگر اندیشیدن. در: بین گذشته و آینده. تهران: نی. ۱۳۹-۱۳۳.
• جهانبگلو، رامین. (۱۳۸۷). ایران و مدرنیته، گفت‌و‌گوهایی با پژوهشگران ایرانی و خارجی در زمینۀ رویارویی ایران با دستاوردهای جهان مدرن (ترجمۀ حسین سامعی). تهران: قطره.
• حبیبی، محسن. (1385). شرح جریان‌های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر با تأکید بر دورۀ زمانی 1357-1383. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
• حجت، عیسی. (۱۳۸۴). هویت انسان‌ساز، انسان هویت‌پرداز (تأملی در رابطۀ هویت و معماری). هنرهای زیبا، (۲۴)، 5-۶۲.
• زبرجدیان، محمدمهدی. (۱۳۸۲). معماری، مردم و بحران ارتباط. معماری و شهرسازی (۷۰ و ۷۱)، ۴۹-۵۴.
• شاهمیری، آزاده. (۱۳۸۹). نظریه و نقد پسااستعماری. تهران: علم.
• شهبازی چگنی، بهروز، دادخواه، کاظم و معینی، مهدی. (1393). بررسی نقش الگوهای هویت‌پرداز در هویت معماری معاصر ایران. مطالعات تطبیقی هنر، (8)4، 113-122.
• صارمی، علی‌اکبر.(۱۳۸۲). معماری امروز ایران، اشتراک در ناشناخته‌ها. معماری و شهرسازی (۷۲ و ۷۳)، 22-۲۹.
• صارمی، علی‌اکبر. (1389). تار و پود و هنوز: سرگذشت من و معماری ما. تهران: هنر معماری قرن.
• ضیمران، محمد. (۱۳۸۹). فلسفه میان حال و آینده: جستاری دربارۀ اندیشه‌های فلسفی معاصر. تهران: پایان.
• عسگری، رضا. (1396). استقلال دیسیپلین معماری و کنشگری سیاسی و اجتماعی معمار. معمار، (104)، 45-41.
• فکوهی، ناصر. (۱۳۸۱). انسان‌شناسی شهری. تهران: نی.
• فلامکی، محمدمنصور. (1389 الف). ریشه‌ها و گرایش‌های معماری معاصر ایران. در: گستره‌های معماری، تهران: فضا، 459-478.
• فلامکی، محمدمنصور. (1389 ب). گسستگی‌ها و دشواری‌های معماری سنتی و معماری امروزی ایران. در: گستره‌های معماری. تهران: فضا. 205-215.
• قبادیان، وحید. (1392). سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری معاصر ایران. تهران: علم معمار.
• قطبی، علی‌‌اکبر. (۱۳۸۷). معماری امروز ایران و مسئلۀ هویت: مفهوم هویت و معماری امروز ایران، آیینۀ خیال، (10)، 78-۸۳.
• قمی، محسن. (1384). تأثیر نظریۀ بازی‌های زبانی ویتگنشتاین بر فلسفۀ لیوتار. اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، (16)، 61-92.
• کاستلز، مانوئل. (1380). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (ترجمۀ عبدالاحد علیقلیان و افشین خاکباز). تهران: طرح نو.
• کیانی، مصطفی. (1385). معماری روز، معماری معاصر. آبادی، (52)، 4-5.
• گیبینز، جان آر و بوریمر. (1360). سیاست پست‌مدرنیته: درآمدی بر فرهنگ و سیاست معاصر (ترجمۀ منصور انصاری). تهران: گام نو.
• مختاری، اسکندر. (1396). میراث معماری مدرن در ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
• مزروعی، خسرو، و کمال غریبی مفرد، مهدی. (1393). پست‌مدرنیسم و جهانی‌شدن فرهنگ با تأکید بر دیدگاه انتقادی ژان فرانسوا لیوتار. مطالعات سیاسی، 7(62)، 701-712.
• معظمی، منوچهر. (۱۳۸۶). گسست‌های فرهنگی در معماری دورۀ معاصر ایران. معماری و شهرسازی، (۸۶ و ۸۷): 9-۱۵.
• مقدوری خوبنما، سارا و مصطفوی، شمس‌الملوک (۱۳۹۴). مفهوم دیگری در فلسفۀ یاسپرس. جستارهای فلسفی، 129-۱۵۴.
• مک‌‌‌‌آفی، نوئل. (۱۳۹۲). ژولیا کریستوا (ترجمۀ مهرداد پارسا). تهران: مرکز.
• مهدوی‌نژاد، محمدجواد، بمانیان، محمدرضا و خاکسار، ندا. (1389). هویت معماری، تبیین معنای هویت در دوره‌های پیشامدرن، مدرن و فرامدرن. هویت شهر، (7)، 113-122.
• نوذری، حـسینعلی. (1379). پـسامدرنیته و پسامدرنیـسم. تعـاریف، نظریه‌ها و کاربست‌ها. تهران: نقش جهان.
• نوروز برازجانی، ویدا. (۱۳۹۷). روش‌شناسی پژوهش کیفی. تهران: شرکت بین‌المللی پژوهش و نشر یادآوران.
• هاشمی، سیدرضا. (۱۳۷۴). معماری ایرانی در سخن چهار نسل از معماران صاحب‌نظر. آبادی، 5(19)، 4-۴۵.
• هگل، گئورگ ویلهلم. (۱۳۸۷). خدایگان و بنده (ترجمۀ حمید عنایت). تهران: خوارزمی.
• هوسرل، ادموند. (۱۳۸۶). تأملات دکارتی: مقدمه‌ای بر پدیده‌شناسی (ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان). تهران: نی.
• یاسپرس، کارل. (۱۳۸۳). درآمدی به فهم فلسفه‌ورزی نیچه (ترجمۀ سیاوش جمادی). تهران: ققنوس.
• Bauman, Z. (1991). Modernity and ambivalence. In M. Feathersone (Ed.), Global Culture (pp 143-170). London: Sage Publications.
• Correa, C. (1983). Architecture and identity. Singapore, Concept Media Pte Ltd.
• Diba, D. & Dehbashi, M. (2002). Trends in modern Iranian architecture. In: J. Philip (Ed.). Iran, architecture for changing societies. London, Umberto Allemandi & amp.
• Farahi, F. (2012). World of similitude: The metamorphosis of Iranian architecture. In: AD. Iran: past, present and future, 82(217): 52-61.
• Goodman, L. A. (1961). Snowball sampling. Annals of mathematical statistics, 32(1), 148-170. doi:10.1214/aoms/1177705148.
• Haghir, S. (2010). Les sources de l’architecture contemporaine en Iran: depuis la revolution islamique 1979 (Doctoral dissertation). Paris 1.
• Hamzehloo, S., Etessam, I. & Shahcheraghi, A. (2015), The evolution of the tendencies of contemporary architecture of Iran in confronting with the globalization phenomenon and the emergence of information and communications technology. Indian journal of fundamental and applied life sciences. 5(Supp. 1). Retrieved from www.cibtech.org/sp.ed/jls/2015/01/jls.htm
• Holquist, M. (1990). Dialogism: bakhtin and his world. London, Routledge.
• Kuhn, T. S. (1970). The structure of scientific revolutions. Chicago, University of Chicago.
• Mahdavinejad, M. J., Doroodgar, A. & Moradchelleh, A. (2012). The impacts of revivalist trends on the contemporary architecture of Iran (1977-2011). Middle-East journal of scientific research, 11(2), 176-183.
• Sharpe, M. (2002). Jacques lacan. Internet encyclopedia of philosophy. Retrieved from https://www.iep.utm.edu/lacweb
• Treanor, B. (2006). Aspects of alterity: Levinas. Marcel and the contemporary debate. New York: Fordham University Press.
• Van Pelt, T. (2000). Otherness. Postmodern culture: Journal of interdisciplinary thought on contemporary cultures, 10(2), Retrieved from http://www.pomoculture.org/2013/09/19/otherness
• Zabihi, S. (2010). Evaluating the effects of modern movement oncontemporary residential buildings in Iran’s capital city, Tehran (Doctoral dissertation). Eastern Mediterranean University (EMU).
• Zevallos, Z. (2011). What is otherness? The other sociologist. Retrieved from https://othersociologist.com/otherness-resources