سنجش انعطاف‌پذیری نظام فضایی با استفاده از تکنیک چیدمان ‌فضا (مطالعۀ موردی: خانه‌های شهر قزوین)

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

2 گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار معماری، عضو هیئت علمی دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

چکیده

هر نظام فضایی با برخورداری از قابلیت تغییرات درونی، می‌تواند پاسخگوی تعداد بیشتری از نیازهای کاربران آن در زمان‌های گوناگون باشد و بدین ترتیب کارکرد مطلوب‌تری نسبت به نظام‌های فضایی تک‌عملکردی داشته باشد. دستیابی به قابلیت تغییرات در نظام‌های فضایی از زیرشاخه‌های مبحث انعطاف‌پذیری فضا است. هدف اصلی انجام این پژوهش، سنجش انعطاف‌پذیری نظام فضایی خانه‌ها در سه الگوی سنتی، سنتی-معاصر و معاصر در شهر قزوین است که این کار با استفاده از ابزار چیدمان فضا صورت پذیرفت. برای رسیدن به این هدف، با استفاده از روش تحقیق توصیفی-‌تحلیلی، از یک‌سو نمودهای گوناگون انعطاف‌پذیری نظام فضایی خانه و از سوی دیگر ویژگی‌های چیدمان ‌فضا از میان کتاب‌ها و مقالات معتبر شناسایی شد. در ادامه، امکان وجود رابطه‌ای میان نمودهای گوناگون انعطاف‌پذیری و برخی مفاهیم معماری مرتبط با چیدمان ‌فضا مشخص شد. این ارتباط که به‌ وسیلة استدلال منطقی تحلیل شد، بیان می‌کند که انعطاف‌پذیری نظام فضایی خانه، می‌تواند به‌ وسیلة برخی ویژگی‌های چیدمان ‌فضا ارزیابی شود. در ادامه ‌جهت پیاده‌کردن این نتیجه بر روی نمونه‌های موردی حقیقی، خانه‌ها در سه الگوی سنتی، سنتی-معاصر و معاصر در شهر قزوین انتخاب شدند. سپس با استفاده از ابزار سنجش چیدمان ‌فضا (نرم افزار دپث‌مپ)، داده‌هایی حاصل آمد که با استفاده از نمودارهای توجیهی منتج از آنها، انعطاف‌پذیری نظام فضایی خانه‌های یادشده ارزیابی شد. نتایج تحقیق نشان دادند که تأثیر نظام فضایی در ایجاد انعطاف‌پذیری خانه‌های سنتی، بسیار بیشتر از خانه‌های سنتی-معاصر و معاصر است. همچنین عموم خانه‌های معاصر با هر مساحتی، از انعطاف‌پذیری یکسانی در نظام فضایی خود بهره‌مند‌ هستند، حال آنکه در خانه‌های دورة سنتی و سنتی-معاصر با تغییر مساحت، برخی انعطاف‌پذیری بیشتر و برخی انعطاف‌پذیری کمتری دارند. به ‌علاوه در میان نمودهای انعطاف‌پذیری خانه، در حالی ‌که هر سه‌ دورة زمانی، قابلیت تغییرپذیری دارند، اما تنوع‌پذیری و تطبیق‌پذیری آنها در برخی دوره‌ها بیشتر و در برخی کمتر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Measure the flexibility of the spatial system using space syntax (Case Study: Houses in Qazvin)

نویسندگان [English]

  • Mahdokht Kiaee 1
  • Hossein Soltanzadeh 2
  • Aliakbar Heidari 3
1 Ph. D. Candidate in Architecture, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
2 Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Department of Architecture, Yasooj University, Yasooj, Iran.
چکیده [English]

Any spatial organization with the ability to make internal changes can answer extra demands of its users at different times. Therefore, it can possess a better performance than to the performance of single-functional spatial organizations. The main purpose of this research is to measure the flexibility of spatial system of houses using the space syntax in three traditional, traditional- contemporary and contemporary patterns in Qazvin. To achieve this goal, on the one hand, various manifestations of the flexibility of the spatial system of the house and, on the other hand, features of the space syntax were identified based on valid books and papers; Subsequently, flexibility expressions were evaluated and analyzed with a number of architectural concepts related to space syntax through descriptive - analytical and logical research method. In the present research and in this theory, the measurement tools are the justification Charts, the DEPTH MAP software and the data extracted from these two. Results of the research indicated that the influence of the spatial system on the development of the traditional houses was much higher than traditional - contemporary and contemporary instances. Also, most of contemporary houses, regardless of their construction area, possess the equal rate of flexibility in their spatial system. However, with a change in construction area in houses of traditional and traditional- contemporary era, the flexibility will face change.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Houses spatial system
  • Flexibility manifestations
  • Space syntax indicators
  • Qazvin houses

مراجع

• آریان‌پور کاشانی، منوچهر و دلگشایی، بهرام. (1384). فرهنگ بزرگ یک جلدی پیشرو آریان‌پور- انگلیسی به فارسی. تهران : نشر الکترونیکی و اطلاع‌رسانی جهان رایانه.
• اقبالی، رحمان و حصاری، پدرام. (1392). رویکرد مدولار و پیش‌ساختگی در مسکن انعطاف‌پذیر. نشریۀ علمی‌پژوهشی مسکن و محیط روستا، (142) : 53-68.
• بنتلی، ای ین و همکاران. (1393). محیط‌های پاسخ‌ده. ت : مصطفی بهزادفر. تهران : دانشگاه علم و صنعت.
• توسلی، محمود. (1376). اصول و روش‌های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران: طراحی دسترسی. ج 2. تهران : مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
• حسینی، اکرم و شریف‌زاده، سمیه. (1393). واکاوی آسیب‌ها و محدودیت‌های انعطاف‌پذیری در مسکن معاصر ایران. مسکن و محیط روستا، (150) : 19-32.
• حیدری، علی‌اکبر، قاسمیان‌الاصل، عیسی و کیایی، مریم. (1396). تحلیل ساختار فضایی خانه‌های سنتّی ایران با استفاده از روش نحو فضا مطالعة موردی: مقایسة خانه‌های یزد، کاشان و اصفهان. نشریه علمی‌پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، 7 (28) :21-33.
• خالو اسماعیلی، نیلوفر. (1387). مدرسه بدون مرز. رساله کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
• ریسمانچیان، امید و بل، سایمون. (1389). شناخت کاربردی روش چیدمان فضا دردرک پیکره‌بندی فضایی شهرها. نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، (43) : 49-56.
• زندیه، مهدی، اقبال، سید رحمان و حصاری، پدرام. (1390). روش‌های طراحی مسکن انعطاف‌پذیر. نشریۀ نقش‌جهان، (1) :
95-105.
• سلطان‌زاده، حسین. (1396). خانه در فرهنگ ایرانی، مفاهیم و بعضی از کاربردها. تهران : دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
• سیدین، سیدامین و علی‌مقدم، کسری. (1394). تأثیر بلندمرتبه سازی بر انعطاف‌پذیری محیط و پایداری آن. نشریه آرمان‌شهر، (15) :235-243.
• عینی‌فر، علیرضا. (1382). الگویی برای تحلیل انعطاف‌پذیری در مسکن سنتی ایران. نشریه هنرهای زیبا، (13) : 64-77.
• غروی الخوانساری، مریم. (1390). تعامل پایایی و پویایی در انعطاف‌پذیری اثر معماری یا تحلیل نمونه‌هایی از مسکن انعطاف‌پذیر معاصر. رساله دکتری. تهران : دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران.
• غفوریان، میترا و آقایی، سپیده. (1396). بازشناسی و اولویت‌بندی معیارهای انعطاف‌پذیری در طراحی مسکن آپارتمانی ایران. صفه، 26 (6) : 41-64.
• کیائی، مریم. (۱۳۹۶). تبیین­ تحولات کالبدی - عملکردی خانه­های قاجاری در گذر زمان با تکیه‌بر مفهوم راندمان عملکردی (نمونه­ موردی: تبریز). رساله دکتری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
• لنگ، جان. (1381). آفرینش نظریۀ معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ت : علیرضا عینی‌فر. تهران : دانشگاه تهران.
● Eika, A. (2015). Physical integration and ethnic housing segregation. Proceedings of the 10th International Space Syntax Symposium. London.
● Gibson, J. J. (1996). The Senses Considered as Perceptual Systems. Boston: Hughton Mifflin.
● Guney, Y. I. (2005). Spatial types in Ankara apartments, In Van Nes A. (ed.), Proceedings of the 5th International Space Syntax Symposium, 13-17 June, Netherlands: Faculty of Architecture, Technology University, Delft.
● Habraken, N. J. (2008). Design for Flexibility. Building Research & Information, 36 (3): 290-296.
● Hill, C.W. L. & Jones, G.R. (1998). Strategic Management Theory. Boston : Houghton Mifflin Co.
● Hillier, B. & Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space. Cambridge: Cambridge University Press.
● Hillier, B. (1985). The Nature of the artificials. Geoforum; Special Issue on the link between the nature and human sciences, (16): 163-178.
● Hillier, B., Hanson, J. & Graham H. (1987). Ideas are in things: an application of the space syntax methods to discovering house genotypes. Environment and Planning, B: Planning and Design, 14 (1): 363–385.
● Hillier, B., Penn, A., Hanson, J., Grajews ki, T. & Xu, J. (1993). Natural movement: Or, configuration and attraction in urban pedestrian, movement. Environment and Planning B: Planning and Design, (20): 29-66.
● Hillier, B. & Hanson, J. (2003). Actions of Architecture: Architects and Creative Users. London: Routledge.
● Hillier, B, (2007). Space is the Machine, A configurational theory of architecture Space Syntax. Cambridge: Cambridge University Press.
● Kronenberg, R. (2002). Houses in Motion: The Genesis, History and Development of the Portable Building. Hoboken, New Jersey: Wiley.
● Kronenberg, R., Scoates, Ch. & Betsky, A. (2003). Mobile Dwelling Unit. New York: Distributed art publishers.
● Kwon. S. & Sailer, K. (2015). Seeing and being seen inside a museum and a department store, A comparison study in visibility and co-presence patterns. In Proceedings of the 10th International Space syntax Symposium, London.
● Ostuzzi, F., Jan, D., Lieven, D. C. & Jelle, S. (2017). From Design for One to Open-ended Design, Experiments on understanding how to open-up contextual design solutions. London: Informa UK Limited, trading as Taylor & Francis Group.
●Peponis, J. (1985). The spatial culture of factories. Human Relations, (38): 357-390.
●Rapoport, A. (1977). Human aspects of urban form: Towards manenvironment approach to urban form and design. Oxford: Pergamon.
●Till, J. & Schneider, T. (2005). Flexible housing: the means to the end. University of sheffield, uk: School of architecture.
●Till, J. & Schneider, T. (2007). Flexible housing: opportunities and limits. Journals Cambridge, arq , 9 (2): 157-166.
●Toker, U., Baran, P. K. & Mull, M. (2005). Sub-urban evolution: A cross-temporal analysis of spatial configuraion in an american town (1989-2002). 5th International Space Syntax Symposium, Delft.
●Wieland, A. & Wallenburg, C. (2012) Dealing with Supply Chain Risks. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 42 (10): 877-905.
باغ نظر
دوره 16، شماره 71
اردیبهشت 1398
صفحه 61-76

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار