بازشناسی اصول طراحی شهری میادین شکل گرفته در دوره پهلوی اول

نویسندگان

1 گروه طراحی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، ایران.

2 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد تبریز

چکیده

هر نسلی در زندگی خود به شیوه یا شیوه‌هایی در شهر و فضاهای آن تصرف می‌کند و با دانش فنی و تاریخی از یک طرف و تحولات مربوط به زمان خود از طرف دیگر به تولید فضاهای عمومی و خصوصی می‌پردازد؛ هرگونه مداخله در فضاهای شهری گذشته نیازمند شناخت بیشتر شهرها و سرگذشت آنها در طول تاریخ است. در اواخر دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی اول به موازات تحولات واقع در غرب، استفاده از روش‌های طراحی شهریِ متداول در غرب در ترکیب با روش‌های سنتی رواج یافت و به مرور زمان در دورۀ پهلوی اول انقطاعی تاریخی در اصول و روش‌های بومی طراحی شهری صورت گرفت. هدف پژوهش بازشناسی اصول طراحی شهری و زمینه‌های مرتبط با آنها در شکل‌گیری میادین دورۀ پهلوی اول است. راهبرد این پژوهش تفسیری-تاریخی بوده و روش گردآوری داده‌ها ترکیبی از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی است. جامعۀ آماری این پژوهش میادین ساخته شده در دورۀ پهلوی اول (1320-1300) است؛ و نمونۀ آماری 28 میدان از میادین شکل‌ گرفته در دورۀ پهلوی اول در شهرهای مهم ایران است. در این ارتباط ابتدا زمینه‌های مؤثر در شکل‌گیری فضاهای جدید شهری در دورۀ پهلوی اول مورد بررسی قرار گرفت که عبارتند از زمینه‌های نوسازی شهری، سبک زندگی، اجتماعی-فرهنگی و تکنولوژی. سپس زبان اصول طراحی شهری براساس ابعاد طراحی شهری کرمونا تدوین شد. نتایج نشان می‌دهد که زبان طراحی در ارتباط با ابعاد مورد نظر در شکل‌گیری فضاهای شهری همگام با تحولات رخ داده در زمینه‌های شکل‌ دهندۀ آن مرتبط است. در واقع تفاوت تحولات رخ داده، و البته گسسته با تحولات تاریخی پیشتر از آن، موجب تحولات عمده در شکل‌گیری فضاهای شهری با زبان طراحی جدید شده و به گسست زبان طراحی شهری در دوران پیشتر از خود منجر شده است. البته این گسست نه به‌ طور کامل بلکه می‌توان تا حدودی زبان طراحی شهری قبل از دورۀ پهلوی اول را در طراحی جداره‌های میدان هنوز مشاهده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Urban design principles of the squares in the first Pahlavi period revisited

نویسندگان [English]

  • Hoda Mirmozaffari rudsari 1
  • Akbar Abdollahzade taraf 2
1 Assistant Professor, Department of Urbaism, , Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
2 Academic staff in Tabriz Azad University
چکیده [English]

Every generation occupies the city and its spaces in a different manner. Drawing upon its technical knowledge and the features of its period, each generation creates private and public spaces. Any intervention in the urban spaces requires a better understanding of the cities and their stories throughout the history. In late Qajar and early Pahlavi era, the developments in the West in some way paralleled the changes in urban design methods in the East. The prevalent method in the West was used in combination with traditional methods. Over time, such practices in the first Pahlavi era resulted in a historical disconnection between the local principles and methods of urban design. The purpose of the present research is to understand how the principles of urban design and its related fields have contributed to the formation of the squares during the first Pahlavi era. This research is interpretive and historical in nature. Data were collected through library research and field study. The samples of this research consisted of 28 squares formed in the first Pahlavi period (1921-1941) in the major cities of Iran. For this purpose, the key factors in the formation of new urban spaces in the first Pahlavi period were investigated. The factors included urban renewal, lifestyle, socio-cultural elements and technology; then the language of the urban design principles was developed based on Carmona’s urban design dimensions. The results showed that the design language was influenced by the factors contributing to the formation of urban spaces and reflected the changes in its creating factors. In fact, the differences in the changes occurred were unassociated with evolutions and prior historical changes and resulted in the urban spaces with a new design language which was different from the one used in a prior urban design. However, such differences were somehow reflected in the designs of the squares before the first Pahlavi era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban squares
  • First Pahlavi era
  • Urban design principles
  • Urban space production

مراجع

آبراهامیان، یرواند.1380. ایران بین دو انقلاب از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی. ت : فیروزمند، کاظم.، شمس‌آوری، حسن و مدیرشانه‌چی، محسن. تهران : نشر مرکز.
ابراهیمی، غلامرضا.، سلطان‌زاده، حسین و میرشاهزاده، شروین.1396. تأثیر نوگرایی سبک زندگی در معماری خانه‌های دوره پهلوی اول، شهر همدان. نشریه مدیریت شهری، (47) : 505-522.
اتابکی، تورج. 1383. تجدد آمرانه : جامعه و دولت در عصر رضاشاه. ت : حقیقت‌خواه، مهدی. تهران : انتشارات ققنوس.
احمدی، بابک. 1377. معمای مدرنیته. تهران : مرکز.
اشرف نظری، علی. 1386. ناسیونالیسم و هویت ایرانی مطالعه موردی دوره پهلوی اول. پژوهش حقوق و سیاست، 9(22) :141-172.
اهری، زهرا و حبیبی، سیدمحسن. 1394. میدان بهارستان؛ تجربه نووارگی در فضای شهری ایرانی. تهران : دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
بانی مسعود، امیر. 1387. معماری معاصر ایران. تهران : نشرهنر معماری قرن.
بحرینی، حسین و خسروی، حسین. 1393 . راهنمای طراحی فضاهای شهری. جلد اول. جداره فضای شهری. تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
بمانیان، محمدرضا. 1385. عوامل مؤثر بر شکل‌گیری معماری و شهرسازی در دوره پهلوی اول. دو فصلنامه مدرس هنر، (1): 1-8.
پازوکی، ناصر و شادمهر، عبدالکریم. 1385. آثار ثبت شده ایران در فهرست آثارملی (از24/06/1310تا 24/06/1384). تهران : سازمان میراث فرهنگی کشور.
پاکزاد، جهانشاه. 1395 . تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران (دوره قاجار و پهلوی). تهران : آرمانشهر.
جهانبگلو، رامین. 1376. مدرن‌ها. تهران : مرکز.
حبیبی، سید محسن. 1378. از شار تا شهر. تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، سیدمحسن. 1383. شرح جریان‌های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر. تهران : دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
ستارزاده، داریوش. 1386. بررسی علل و چگونگی شکل‌گیری فضاهای شهری تبریز در دوره پهلوی اول. طرح پژوهشی. دانشگاه آزاد تبریز.
صفری، سهیلا.، شیخ نوری، محمدامیر و یوسفی‌فر، شهرام. 1393. اعتراضات مردم به نوسازی شهری در دورة پهلوی اول. تحقیقات تاریخ اجتماعی، 4 : (1) : 62-60.
عادلوند، پدیده، سلحشور، زهرا و قلیج خانی، آزاده. 1394. مجسمه میادین تهران از اقتدارگرایی پیکره‌ای تا فردگرایی انتزاعی. فصلنامه منظر، (31) :21-14.
علی الحسابی، مهران. 1388. تأثیر سیاست‎های نوسازی شهری در معماری و شهرسازی تهران. فصلنامه معماری و فرهنگ، 6: (19و18) :22-25.
قبادیان، وحید. 1392. سبک‌شناسی و مبانی نظری معماری معاصر ایران. تهران : مؤسسه علم معمار.
کاتوزیان، همایون. 1374. اقتصاد سیاسی ایران. تهران : انتشارات پاپیروس
کاشانی‌جو. خشایار و مفیدی شمیرانی، مجید. 1388. سیر تحول نظریه‌های مرتبط با حمل‌و‌نقل درون‌شهری. نشریه هویت شهر، (4): 14-3.
کرمونا، متیو و همکاران. 1388. مکان‌های عمومی فضاهای شهری ابعاد گوناگون طراحی شهری. ت : قرائی، فریبا و همکاران، تهران : دانشگاه هنر.
کیانی، مصطفی. 1383. معماری دوره پهلوی اول، دگرگونی اندیشه‌ها، پیدایش و شکل‌گیری معماری دوره بیست ساله معاصر ایران. تهران : مطالعات تاریخ معاصر ایران.
محمدزاده مهر، فرخ. 1381. میدان توپخانه تهران، نگاهی به  سیر تداوم و تحول در فضاهای شهری. تهران : پیام ­سیما.
محمدی، محمد علی.1377. چکیده‌ای از رویدادهای یک‌صدساله اخیر اهواز. تهران : انتشارات تورنگ.
مذهب، بهاره و سهیلی، جمال‌الدین. 1392. سبزه میدان قزوین درگذر زمان، همایش ملی معماری و شهرسازی انسان‌گرا. قزوین : دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
مکی، حسین. 1361. تاریخ بیست ساله ایران. جلد چهارم. تهران : انتشارات کاویان.
ملک زاده، الهام و بقائی، محمد. 1395. درآمدی تحلیلی بر سیاست‌های فرهنگی-مذهبی پهلوی اول و دوم. فصلنامه گنجینه اسناد،26: (102) :
95-76.
مهدی‌زاده، سارا و حناچی، پیروز .1395. نقش معماران و باستان‌شناسان غربی در مرمت بناهای تاریخی ایران در دوران. نشریه هنرهای زیبا، 21 (3) :14-5.
نجف زاده، مهدی و عباسی شاهکوه، مهدی. 1392. پیامدهای ساخت دولت مدرن پهلوی اول بر جامعه شبکه‌ای ایران. فصلنامه مطالعات سیاسی، (20) :90-69.
نصر، طاهره. 1383. معماری و شهرسازی شیراز در دورة پهلوی (1357-1300 خورشیدی). تهران : روزنه کار.
وحدت‌زاده، وحید.1386. تأملی بر شهرسازی دوره پهلوی اول؛ مطالعه موردی شهر یزد. هنرهای زیبا، (31) : 5-14.
Bacon, E. N. (1968). Design of City. London: Thames and Hudson.
Counter, D. (1977). The Psychology of Place. London: Architectural Press LTD.
Cuthbert, A. R. (2006). The Form of Cities-Political Economy and Urban Design. United Kingdom: Blackwell Publishing.
Goonewardena, K. & Milgram, S. (2008). Space, Difference, Every Day life. New York: Routledge.
Merrifield, A. (1993). A Lefebvrian Reconciliation, Transaction of the Institute of British Geographers. New Series, 18(4): 516-531.
Montgomery, J. (1998). Making a City: Urbanity, Vitality and Urban Design. Journal of urban design, (3): 93-116.
Moughtin, C. (1991). Urban Design: methods and techniques. Oxford: Architectural Press.
Panther, J. (1991). Participation in Design of Urban Space. Landscape Design, (200): 24-27.
Rowe, C. & Fred, K. (1978). Collage City. Massachusetts and London: The MIT Press, Cambridge.
Shield, R. (1999). Lefebvre, Love and Struggle. London: Routledge.
باغ نظر
دوره 15، شماره 61
تیر 1397
صفحه 25-38

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار