جستار در چگونگی پیوند ساکن و مسکن

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه هنر اصفهان.

2 عضو هیات علمی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران

3 عضو هیأت علمی (مربی) دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

خانه‌های دوران مدرن و پس از آن، غالباً نتوانستند نقش «مأمنی محبوب» را برای ساکنانشان ایفا کنند و حتی نوعی بیگانگی و عدم تعلق خاطر، برای ساکنانشان فراهم ‌کردند. به نظر بسیاری از صاحب‌نظران، این مسئله از عدم هماهنگی مسکن با ابعاد مختلف وجودی انسان و پس از آن، فقدان معانیِ مرتبط با این ابعاد و در نتیجه منفعل بودن ساکن نشأت می‌گیرد.
در این راستا مقاله‌ حاضر، چگونگی پیوند ساکن و مسکن را پرسش اصلی خود قرار داده و در جهت دستیابی به این مهم، به جای مسکن ابژکتیو، در پی خانه‌ای است که ذهن انسان را برای کشف ابعاد پنهان خود به جستجو و کاوش بکشاند. ضمن آن که در تعاملِ دو سویه با ساکن خویش قرار گیرد و همچون آیینه‌ای باشد که ساکنین بتوانند خود را در آن ببینند و با آن به گفتگو بنشینند.
به منظور دستیابی به این اهداف، نوشتار حاضر توجه به ‌«خوانش‌‌پذیری مسکن» و «معنای استنباطی ساکنین» را در این زمینه راه‌‎گشا می‌داند. از این‌رو در قالب تحقیقی از نوع کیفی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای و تحلیل  دیدگاه‌ها و نظریه‌‍‌های مرتبط، ابتدا به بررسی «بده‌بستان معنا بین ساکن و مسکن» می‌پردازد. پس از آن با بررسی ابعاد مختلف آن سعی می‌کند عواملی را که در شکل‌گیری پیوند میان ساکن و مسکن نقش دارند، شناسایی ‌کند؛ از آن‌‌جهت که خوانش‌پذیری مسکن و معنای استنباطی ساکن را در این پیوند، حائز اهمیت می‌داند. در این رابطه، بر‌اساس کیفیت خوانش و بده‌بستان معنا، مراتبی از ارتباط میان ساکن و مسکن در قالب «معناداری»، «معناسازی ساکن» و «معناسازی مسکن» ارایه می‌‌شود. سرانجام ویژگی‌های مسکنی که در تعامل با ساکن قرار می‌گیرد، بر‌اساس مراتبِ مذکور در سه مرتبة «مسکن خوانا و آشنا»، «مسکن پرسش انگیز و خیالین» و «مسکن متعالی» معرفی می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relationship between the Dweller and the Dwelling Revisited

نویسندگان [English]

  • Mahshid Karimi 1
  • Isa Hojat 2
  • Behrouz Shahbazi 3
1 Art University of Isfahan
2 Department of Fine Art, University of Tehran, Iran.
3 M. A. in Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan, Iran.
چکیده [English]

The houses of the modern and postmodern era have failed to provide a "friendly haven" for their dwellers. Some evidence shows that they even promote a sense of alienation and detachment among the dwellers. Available studies show that this problem could be related to a variety of factors such as the lack of harmony between the dwelling and the existential aspects of human being, the lack of meanings associated with such aspects and, the passivity of the dwellers.
Accordingly, the main question of this paper is how the dweller and dwelling are associated. To this end, this research aims at characterizing the house that encourages human to discover its hidden dimensions. Such a house promotes a reciprocal interaction with its dweller and it is like a mirror through which the dwellers can see themselves and reflect on what has been talked about.
This article argues that "the legibility of dwelling" and "the dweller’s interpretation of meanings" are helpful to establish the relationship between the dweller and the dwelling. The relevant studies and theories on th
 e topic were collected and analyzed to explore "the exchange of meaning between the dweller/dwelling". This study is an attempt to identify the factors contributing the relationship between the dweller and the dwelling. In this regard, based on the degree of legibility and meaning exchange, we proposed several levels of relationship between the dweller/dwelling:"Signification", "Meaning made by the dwellers" and "Meaning generated by the dwelling’". Finally, the characteristics of a dwelling which interacts with the dweller are introduced and categorized as "readable and familiar dwelling", "thought-provoking and imaginative dwelling" and "transcendental dwelling".

کلیدواژه‌ها [English]

  • The relationship between the dweller and dwelling
  • The exchange of meaning
  • Reading
  • House
احمدی، بابک. 1380. ساختارو تأویل متن. تهران : نشر مرکز.
ارباب جلفایی، آرش. 1388. مبانی فلسفی و روان‌شناختی ادراک فضا. تهران : نشر خاک.
افتخارزاده، ساناز. 1392. از آشوب ادراک تا شناخت معماری (نظریه‌ای نوین برای آفرینش معماری انسان مدار براساس قوانین آشوب). چاپ اول. تهران : مؤسسة علم معمار-سیمای دانش.
آنتونیادس، آنتونی. 1381. بوطیقای معماری (آفرینش در معماری) تئوری طراحی. ت : احمدرضا آی. تهران : سروش.
باشلار، گاستون. 1391. بوطیقای فضا. ت : مریم کمالی و محمد شیربچه. تهران : روشنگران و مطالعات زنان.
بنتلی، ایان و همکاران. 1382. محیط‌های پاسخده. ت : مصطفی بهزادفر. تهران : دانشگاه علم و صنعت ایران.
پاکزاد، جهانشاه. 1386. مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری. تهران: شهیدی.
پالاسما، یوهانی. 1389. هویت، حریم خصوصی و مأوا - پدیدار شناسی مفهوم خانه در نقاشی، معماری و سینما. ت : امیر امجد. ماهنامه صنعت سینما، (97): 121-116.
پرتویی، پروین. 1387. پدیدارشناسی مکان.تهران : فرهنگستان هنر.
حائری، محمدرضا. 1388. خانه، فرهنگ، طبیعت (بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرآیند و معیارهای طراحی خانه). تهران : مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
حجت، عیسی. 1393. سنت و بدعت در آموزش معماری. تهران : دانشگاه تهران.
دانشپور، سید الهادی.، سپهری مقدم، منصور و چرخچیان، مریم. 1388. تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن. نشریه هنرهای زیبا، (38): 48-37.
دانشگر مقدم، گلرخ، و اسلامپور، مرمر. 1391. تحلیل نظریه قابلیت محیط از دیدگاه گیبسون و بازخورد آن در مطالعات انسان و محیط انسان ساخت. آرمانشهر، (9): 84-73.
راپاپورت، آموس. 1384. معنی محیط ساخته شده : رویکردی در ارتباط غیر کلامی.ت: فرح حبیب. تهران : شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
راپاپورت، آموس. 1388. انسان‌شناسی مسکن. ت : خسرو افضلیان. تهران : حرفه هنرمند.
سلطانی، مهرداد.، منصوری، سید امیر و فرزین، احمد علی. 1391. تطبییق نقش الگو و مفاهیم مبتنی بر تجربه در فضای معماری. باغ نظر، (21): 14-3.
عابدی سرآسیا، علیرضا، علمی سولا، محمدصادق و علمی سولا، محمدکاظم. 1389. بررسی امکان دسترسی به نیات مؤلّف نقدی بر هرمنوتیک قصدی‌ستیز و نظریة مرگ مؤلّف. مطالعات اسلامی: فلسفه و کلام، 2(85): 194-169.
غروی الخوانساری، مریم. 1388. انعطاف‌پذیری اثر معماری : ریشه‌ها و آسیب‌ها در دوران معاصر. فصلنامة هنرهای زیبا، (40): 91-81.
الکساندر، کریستوفر. 1386. معماری و راز جاودانگی. ت : مهرداد قیومی بیدهندی. تهران : دانشگاه شهید بهشتی.
کرفت، آنا. 1388. پرورش خلاقیت در کودکی. تهران : رسش.
گروتر، یورگ‌کورت. 1386. زیبایی شناسی در معماری. ت : جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون. تهران : دانشگاه شهید بهشتی.
لنگ، جان. 1391. آفرینش نظریه معماری نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ت : علیرضا عینی‌فر. تهران : دانشگاه تهران.
لینچ، کویین. 1384. تئوری شکل شهر. ت : سید حسین بحرینی. تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
ندیمی، ‌هادی و اولیا، محمدرضا. 1393. نرد با نردبان اندیشه معمارانه. مجموعه مقالات رواق نظر‏‫: ده مقاله در معماری. تهران : متن.
نصری، عبدالله. 1389.رازمتن (هرمنوتیک، قرائت پذیری و منطق فهم دین). تهران : سروش.  
نقره کار، عبدالحمید، حمزه نژاد، مهدی و فروزنده، آیسان. 1388. راز جاودانگی آثار معماری (تحلیلی بر نگرش‌های نوگرا و فرانوگرا و رویکرد‌های فراگیرتر). باغ نظر، (12): 44-31.
نوربرگ شولتز،کریستیان. 1381. معماری ، حضور، زبان و مکان. ت: علیرضا سید احمدیان. تهران : مؤسسة معمار- نشر.
هابرماس، یورگن. 1375. نقد حوزة عمومی. ت : حسین بشیریه. تهران : نشر نی.
هایدگر، مارتین. 1385. هستی و زمان. ت : سیاوش جمادی، تهران : ققنوس.
Canter, D. (1977).  A Psychology of Place. London: Architectural Press.
Fried, M. (1963). Grieving for a lost home. In L. J. Duhl (Ed.). The Urban Condition: People and Policy in the Metropolis. New York: Simon and Schuster.
Hay, R. (1998). Sense of place in developmental context. Journal of Environmental Psychology, (18): 5-29.
Low, S. M. & Altman, I. (1992).Place attachment: a conceptual inquiry, In Low, S. M. & Altman, I. (Eds.) Place Attachment. New York: Plenum Press, (12): 1-12.
Messy, D. (1994). Space, Place and Gender. Minnesota: University of Minnesota Press.
Relph, E. (1976). Place and placelessness. London: Pion Limited.
Walmsley, D. J. (1990). Urban Living. Harlow UK: Longman Scientific & Technical.