از بازار تا پاساژ : تحلیلی بر سیر تحولات فضاهای تجاری مدرن در شهر تهران

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت چهانگردی دانشگاه مازندران

2 گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران

چکیده

اثرات مدرنیزم بر فضاهای شهری از دوره های معینی در تاریخ شهرهای ایران قابل مشاهده است. اهمیت این مسئله از آن رو قابل طرح است که این فضاهای عمومی دچار تغییرات در سطح ، مقیاس و عملکرد شده ان د. تهران به عنوان پایتخت کشور از همان آغاز به عنوان ویترین تغییرات ، نماد شهری مدرن بوده و امروزه نیز بیش از پیش در معرض تغییرات شتابان قرار دارد. فضاهای تجاری به عنوان یکی از انواع فضاهای عمومی شهری تهران را به تسخیر خود در آورده و گوی سبقت را نسبت به سایر انواع کاربری ها ربوده است. این مقاله سعی دارد تا با توجه به اهمیت بیش از پیش فضای تجاری، سیر تحولات آن را از شکل بازار سنتی تا راسته های تخصصی، پاساژها ، فروشگاه های متمرکز عمده فروشی، مال و غیره مورد مطالعه قرار دهد. بنابراین هدف از این پژوهش شناخت الگوی رشد و توسعة فضاهای تجاری تهران از ابتدا تا کنون است. نوع تحقیق در این پژوهش کیفی و توصیفی- تحلیلی بوده است. در این تحقیق کیفی از ابزارهای گرداوری داده همچون منابع اسنادی و کتابخان های ، پیمایش میدانی مانند مشاهده غیر مشارکتی برای جمع آوری اطلاعات و داده ها در سطح شهر استفاده شده است. برای تحلیل نتایج از نرم افزارArcgis استفاده شده است. به طوری که برای نمایش روند تغیییرات فضایی فضاهای تجاری در دوره های مختلف از نقشه استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از شک لگیری مراکز تجاری مختلف از آغاز تا دوران معاصر به اشکال مختلف است که می توان آنها را به چند گروه تقسیم کرد به گونه ای که که شکل مراکز تجاری و واحد های تجاری درتهران ، ابتدا در حالت تک هسته ای و سپس به حالت خطی در اطراف هسته مرکزی )خیابان هاو راسته های جدید( و سپس به صورت منظومه ای در بعضی از مناطق مختلف تهران در قالب بازارهای تخصصی جدید خود را نشان م یدهد . اشکال فضایی این کاربری در شهر تهران از شکل سنتی بازار در مرکز تا بازارهای تخصصی در زمین های اطراف تهران نشان دهندة وجود تقاضای فزاینده برای این فضاها از طرفی و کمبود فضاهای رشد برای آنها از طرف دیگر خواهد بود. همچنین نتایج تحقیقی نشان دهندة این است که شک لگیری این بازارها با توجه به محدودیت فضایی در سطح شهر تهران در آینده در زمین های اطراف شهر تهران قوت خواهد گرفت.تغییرات فضایی ناشی از کاربری های تجاری در شهرها نقش برنامه ریزی فضایی را در شهر و شهرسازی دو چندان م یکند و کاربری تجاری را به عنوان یک نیروی مهم در عرصة شک لدهی به شهرها مطرح می کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

From Bazaar to Shopping Centers: Analysis of the Evolution of Modern Commercial Spaces in Tehran

نویسندگان [English]

  • Leila Habibi 1
  • Farzin Mahmoudi Paty 2
2 urbanism , Department of urbanism and architecture , University of Mazandaran.
چکیده [English]

Impacts of modernism on urban spaces can be observed in specific historic periods of Iran cities. This issue is
important because these public spaces have undergone scale and performance alternations. Tehran, as the capital of
country and as the showcase of alternations, has been the symbol of modern city and today is exposed to increasingly
accelerated changes. As one of public spaces types, commercial spaces have concurred Tehran and dominated other
functionalities. Due to increasing application of commercial spaces, this paper studied their development trend from
traditional bazars to specialized markets, centralized stores, malls and the like. Therefore, the aim of this study is to
investigate the growth and development trend of commercial spaces in Tehran. This is a qualitative and descriptiveanalytical
research in which data collection tools such as documentation, library and field surveys such as noncooperative
observation were employed throughout the city. ArcGIS software was applied for results’ analysis. For
showing the spatial development trend of commercial spaces in different periods, maps were used. The results of study
revealed formation of different commercial centers from the beginning of contemporary era in different forms which
can be classified into several groups. First, the commercial centers and commercial units of Tehran were in the form
of single-core units and then linearly developed around the central cores (streets and new markets); afterwards; they
exhibited themselves in the format of new specialized markets. Spatial forms of this functionality in Tehran, from
traditional form of bazar in the center to specialized markets in the surrounding regions of Tehran, reflect increasing
demand for these spaces and also shortage of growth space. The results also revealed that formation of these markets,
regarding spatial limitations in Tehran, will be enhanced in the surrounding areas of Tehran. Spatial alternations of
commercial applications in the cities highlight the role of urban planning and introduce commercial application as a
crucial driving force in formation of cities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • modernism
  • Modernization
  • Commercial spaces
  • Shopping center
  • Especial markets
• اشرف، احمد. 1353 . ویژگی های تاریخی شهرنشینی در ایران. نامه علوم اجتماعی، 1 ) 4( : 49 - 7.
• اشرف،احمد. 1359 . موانع تاریخی رشد سرمای هداری. تهران : انتشارات زمینه.
• افشار نادری، کامران. 1386 . مراکز تجاری. دو ماهنامه معمار، ) 44 (: 16 - 12 .
• بودریار ، ژان. 1389 . جامعه مصرفی؛ اسطوره ها و ساختارها. ت : پیروز ایزدی. تهران : ثالث.
• جابری مقدم ، مرتضی. 1384 . شهر و مدرنیته. تهران : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انتشارات فرهنگستان هنر.
• حبیبی ، سید محسن. 1380 . از شار تا شهر. تهران : دانشگاه تهران.
• حمیدی، ملیحه. 1376 . استخوان بندی اصلی شهر تهران ؛ جلد دوم، تهران: سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران.
• دولت، سمیه. 1386 . شکل گیری پاساژها در تهران. فصلنامه معماری و فرهنگ، ) 30 ( : 63 - 53 .
• رهنمائی، محمد تقی و شاه حسینی، پروانه. 1383 . فرایند برنامه ریزی شهری درایران. تهران : سمت.
• زگر،مارتین. 1375 . ت هران پ ای ت خت دو ی ست س ال ه. ت : اکبر معصوم بیگی . تهران : س ازم ان م شاور ف نی و م ه ن د سی ش هر ته ران و انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران .
• سعیدنیا، احمد. 1376 . تهران پایتخت. تهران : روشنگران و مطالعات زنان.
• سلطا نزاده ،حسین ) 1390 (؛ از سرا تا پاساژ، قابل دسترس در   http://ammi.ir/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%B4%D9%87%D8%B/1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C/%D8%B3%D8%B1%D8%A7-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%98
• سلطا نزاده، حسین. 1366 . بازارها در شهرهای ایران، کتاب شهرهای ایران به کوشش محمد یوسف کیانی. تهران : انتشارات جهاد دانشگاهی.
• شفقی، سیروس. 1385 . بازار بزرگ اصفهان. اصفهان : سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری، مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل.
• علیزاده یغمائی، سپیده. 1382 . تجربه مدرنیته در پایتخت دویست ساله و ساماندهی بخشی از بافت تهران مرکزی؛ پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، طراحی شهری. دانشگاه تهران : دانشکده هنرهای زیبا.
• کاظمی ، عباس. 1384 . زندگی روزمره در مراکز خرید؛ پایان نامه دکتری علوم اجتماعی. دانشگاه تهران : دانشکده علوم اجتماعی.
• کشاورزیان ، آرنگ. 1383 . بازار تهرام، تداوم یا دگرگونی. فصلنامه گفتگو، ) 41 ( : 48 - 11 .
• نورانی، مسعود. 1373 . سیر تحول نظام خرده فروشی با تأکید بر مراکز خرید. پایان نامه کارشناسی ارشد، برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
• وریج کاظمی ، عباس و حسین آبادی ، مهدی. 1388 . تیپولوژی خریداران در مراکز خرید شهری : مطالعه موردی مرکز خرید بوستان. نامه علوم اجتماعی، ) 17 ( : 197 - 169 .
• Arjmand Kermani, A. (2009). The impact of modernization on traditional Iranian cities :the case of Kerman ,Environmental science and sustainability. Available from: http://www.wseas.us/elibrary/conferences/2009/baltimore/URNACG/URNACG-12.pdf
• Masoudinejad, R. (2005). Social Bazaar and Commercial Bazaar: Comparative Study of Spatial Role of Iranian Bazaar in the Historical Cities in Different Socio-economical Context, 5th International Space Syntax Symposium / Delft June 2005. Available from: http://www.mmg.mpg.de/fileadmin/user_upload/pdf/reza_REZA-ABSTRACT-5THSSS-DELFT2005.pdf
• http://liquidspace.ir/fa/articles/academic-articles/item/174-sara-mall2.html samandehi.tehran.ir