پدیدارشناسی آموزه‌‏های شعر حافظ در فرایند یادگیری معماری براساس رویکرد ون منن

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

2 دکتری معماری، استادیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
بیان مسئله: ساختار آموزش معماری امروز و آموزه‏های ارائه‌شده در این نظام بیشتر به چگونگی ساخت کالبد معماری (محوریت کالبد) و آفرینشگری اثر معماری کوشیده که این موضوع منجر به اقتدار اَبَرهای ساختگی و خودشیفتگی انسان معاصر شده است. معماری پدیده‏ا‏ی محلی است که ذات و ریشة آن را بایستی در انسان محلی و تجربه‏های زیستة آن جست‌و‌جو کرد. از این‏رو این پژوهش به‏دنبال پاسخ به چیستی آموزه‏های زیست‏شدة شعر حافظ و پدیدارشناسی تأثیر این تجربه‏ها در فرایند یادگیری معماری است.
هدف پژوهش: هدف از این پژوهش شناخت و بازاندیشی تجربه‏های زیست‌شدة انسان در ارتباط با خوانش شعر حافظ جهت ارتقاء آموزه‏های انسان‏ساز در فرایند یادگیری معماری است.
روش پژوهش: به لحاظ مطالعات انسانی به‌کار رفته، این تحقیق، پژوهشی کیفی است که با روش پدیدارشناسی و رویکرد ون منن (توصیفی- تفسیری) یکی از جریان‏های فکری در حوزة تعلیم و پرورش انسان؛ کوشیده است با عنایت به تجربه‏های زیست‌شدة انسان در عالم شعر حافظ از‌طریق افرادی که با ادبیات و شعر حافظ آشنایی دارند به‌عنوان مشارکت‏کنندگان تحقیق به جست‌و‌جوی آموزه‏های درونی و ذهنی بپردازد. در روند پژوهش 18 آموزة اصلی از طریق مصاحبه با هشت نفر از متخصصین فلسفه، ادبیات، علوم انسانی و معماری که دارای تجربة زیست‌شده در عالم شعر حافظ بوده استخراج و سپس به کمک نرم‌افزار مکس کیودا ( MAXQDA) مضامین اصلی افقی‌سازی و جمع‌بندی شده است.
نتیجه‌گیری: شعر حافظ به‌عنوان «فضای میانجی» پدیده‏ای است که هم به جنبه‏های ساخت انسان می‏کوشد و هم تکنیک‏های برقراری روابط گسترده با دیگر پدیده‏ها را ارائه می‏دهد. نتیجة این پژوهش در قالب مدل نهایی (دایرة مینا) به معنای پالایشگری انسان و خود‌درمانی جهت تغییر نگرش سلطه‏جویانة پدیده‏های ایستا، چگونگی تعلیم انسان و نگارش معماری از طریق تجربه‏های زیست‌شدة حافظ با زبان استعاری ترسیم شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Phenomenology of Hafez’s Poetry Doctrines in the Process of Learning Architecture Based on Van Manen’s Approach

نویسندگان [English]

  • Hiva Rahmani 1
  • Mohammad Reza Pourzargar 2
  • Behrooz Mansouri 2
1 Ph.D. Candidate of Architecture, Department of Architecture, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran.
2 Ph.D. in Architecture, Assistant Professor, Department of Architecture, Architecture and Urban planning, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Problem statement: The structure of today’s architectural education and the doctrines presented in this system have tried to figure out how to build the body of architecture and how to create architectural work. This trend, in turn, has led to the authority of fabricated formations and the narcissism of contemporary man. Architecture is a local phenomenon the roots of which must be traced to the folk and their lived experiences. As such, this article seeks the lived doctrines of Hafez’s poetry and phenomenology of the impact of these experiences on the process of learning architecture.
Research objective: This study aims to understand and reexamine the lived experiences of human beings in relation to the reading of Hafez’s poetry to promote humanizing doctrines in the process of learning architecture.
Research method: This study is qualitative research, employing a phenomenological method and Van Manen’s approach (a descriptive-interpretative approach). Here, we seek to investigate the internal and intellectual doctrines obtained from lived experiences of Hafez’s poetry through interviews with eight experts who were already acquainted with Hafez’s poetry in the fields of philosophy, literature, humanities, and architecture, In the research process, 18 doctrines were obtained. Then, through MAXQDA software the main themes were summed up and horizontalized.
Conclusion: Hafez’s poetry, as a “mediating space”, is a phenomenon that deals not only with aspects of humanization but also with the techniques for establishing extensive relationships with another phenomenon. The result of this study is presented in the form of a final model (Dayere -e- Mina), meaning human refinement and self- therapy to change the hegemonic attitude of static phenomena, how to teach human beings as well as rewriting architecture through Hafez’s lived experiences with a metaphorical language.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lived Experiences
  • Architectural learning
  • Hafez poetry as a phenomenon
  • Humanizing doctrines
  • Self-therapy

مراجع

ری سعید، علی. (1391). روش‏شناسی تحقیق کیفی: پدیدارشناسی. پرستاری و مامایی جامع‏نگر، 22(68)، 56-63.
ایزدیار، محسن. (1387). بررسی آزاداندیشی در شعر حافظ. زیبایی‏شناسی ادبی، (15)، 15-36.
ایمان، محمدتقی. (1393). روش‏شناسی تحقیقات کیفی. چاپ دوم. قم: پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.
بودلایی، حسن. (1395). روش تحقیق پدیدارشناسی. تهران: جامعه‏شناسان.
پنج‏تنی، منیره. (1394). پدیدارشناسی بیرون از مرزهای فلسفه: گفت‏‌و‌گو با یزدان منصوریان. اطلاعات حکمت و معرفت،  10(6)، 5- 11.
پنج‏تنی، منیره؛ منصوریان، یزدان و مبینی، مهتاب. (1396). پدیدارشناسی تجربة زیباشناختی مکان: مطالعة موردی میدان نقش جهان. پژوهش‏های فلسفی، 11(20)، 23-60.
خرازی، سید کمال. (1385). مکتب تربیتی حافظ. روان‏شناسی و علوم تربیتی، 36(3 و 4)، 129-140.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1387). حافظ‏نامه: شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی، و ادبیات دشوار حافظ. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
رحیمی، مصطفی. (1399). حافظ اندیشه: نظری به اندیشه حافظ همراه با انتقادگونه‏ای از تصوف. چاپ دوم. تهران: فرهنگ نشر نو.
سلامت‏نیا، فریده؛ خیرخواه برزکی، سعید و مدرس‏زاده، عبدالرضا. (1398). نگاهی به آموزه‏های تعلیمی و اخلاقی در شعر فروغ‏فرخزاد و نازک‏الملائکه. پژوهش‏های اخلاقی، 9(4)،  127-146.
شایگان، داریوش. (1388). ساحت بینش حافظ: نقد ادبی (ترجمة محمد منصور هاشمی). بخارا، ( 72و 73)،  55-72.
شایگان، داریوش. (1393). پنج اقلیم حضور (فردوسی، خیام، مولوی، سعدی، حافظ): بحثی دربارة شاعرانگی ایرانیان. چاپ چهارم. تهران: فرهنگ معاصر.
شفیعی‏کدکنی، محمدرضا. (1375). صور خیال در شعر فارسی: ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ان‍ت‍ق‍ادی‌ در ت‍طور ای‍م‍اژه‍ای‌ ش‍ع‍ر پ‍ارس‍ی‌ و س‍ی‍ر ن‍ظری‍ه‌ ب‍لاغ‍ت‌ در اس‍لام‌ و ای‍ران‌. چاپ ششم. تهران: آگاه.
شفیعی‏کدکنی، محمدرضا. (1396). این کیمیای هستی: دربارة حافظ. تهران: سخن.
شیرازی، محمدرضا. (1392). جایگاه پدیدارشناسی در تحلیل معماری و محیط. معماری و شهرسازی. آرمان شهر، (11)، 91-99.
طهوری، نیر. (1396). آموختن از هایدگر: پدیدارشناسی در معماری تأثیر فلسفة هایدگر در نظریه‌پردازی معماری: هویت مکان در نظریات کریستین نوربرگ شولتس و کریستوفر الکساندر. کیمیای هنر، 6 (25)، 73-92.
علینژاد مجیدی، سحر؛ شالی امینی، وحید؛ ایرانی بهبهانی، هما و ضیمران، محمد. (1398). آستانة یکتایی یا پیوندخوردگی آثار در معماری معاصر؛ در مرز میان آفرینش و برساختن. باغ نظر، 16(70)، 61-72.
غلامحسین‏زاده، غریب‏رضا. (1386). حافظ‌ و منطق‌ مکالمه‌ رویکردی «باختینی» به اشعار حافظ شیرازی. پژوهش زبان‏های خارجی، (39)، 95-110.
مرلوپونتی، موریس. (1394). جهان ادراک (ترجمة فرزاد جابر الانصار). چاپ دوم. تهران: قفنوس.
نامور مطلق، بهمن. (1386). پدیدارشناسی تخیل نزد باشلار. پژوهشنامة فرهنگستان هنر، (6)، 103-116.
نواب، الهام و حاجی‏بابایی، فاطمه. (1395). پدیدارشناسی با تمرکز بر روش‏شناسی ون منن. تهران: اندیشه رفیع.
نوروزی، یعقوب و آب‏برین، سیف‏الدین. (1398). تأثیر حافظ بر ذهن و زبان شفیعی‏کدکنی. علوم ادبی، 9(15)، 315-345.
وفایی‏فرد، زهره و کزازی، میرجلال‏الدین. (1394). مفهوم آزادی در اندیشة حافظ و مولانا و تطبیق آن با تفکر اگزیستانسیالیسم. مطالعات ادبیات تطبیقی، 9(33)، 51-69.  
 
Clarke, M. F. (2013). Jean Labatut and Éducation à pied d’œuvre: The Princeton Architectural Laboratory. The Princeton University Library Chronicle. 74(2), 178-209.
Dodd, J. (2017). In Phenomenology, Architecture, and the Built World: Studies in Contemporary Phenomenology. Leiden: Brill.
Dowling, M. (2007). From Husserl to van Manen: A review of different phenomenological approaches. International Journal of Nursing Studies, 44, 131–142.
Greenlee, C. & Hinders, K. (2011). Juhani Pallasmaa: Plym distinguished professor in architecture 2010-2011. Champaign, IL: School of Architecture, University of Illinois at Urbana-Champaign.
Hasirci, D. & Tuna Ultav, Z. (2012). An Interdisciplinary Approach to the Design Studio: Poetry as a Complementary Feature to the Creative Process. Procedia - Social and Behavioral Sciences, (51), 618-634.
Otero-Pailos, J. (2005). Phenomenology and the Rise of the Architect-Historian. Paris: Publications de l’Institut national d’histoire de l’art
Pombo, F., Bervoets, W.  & De Smet, H. (2015). Phenomenology for Introductory Architectural Analysis Courses: The pentagon methodological approach. Design and Technology Education: An International Journal, 20(2), 58-69.
Shimamoto, T. (2013). Gnosis (`erfan) and Reason (`aql): the case of Hafez, the Persian poet. Journal of the Interdisciplinary study of monotheistic religions ( JISMOR ), 8, 77-100.
Smith, D. W. (2018). “Phenomenology”. In Zalta,E. N. (ed.),The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University. Edward N. Zalta (ed.).
Toadvine, T. (2019). “Maurice Merleau-Ponty”. In N. E. Zalta (ed.), Stanford Encyclopedia of Philosophy. California: Stanford University.
Van Manen, M. (2013). The Ecstatic-Poetic Phenomenology of Jennifer Anna Gosetti-Ferencei. Phenomenology & Practice, 7 (1), 139-143.
Van Manen, M. (2016). Phenomenology of Practice: Meaning-Giving Methods in Phenomenological Research and Writing. London: New York: Routledge.
Willis, P. (2001). The “Things Themselves” in Phenomenology. Indo-Pacific Journal of Phenomenology, 1(1), 1-12.
Yorgancioglu, D. (2004). Steven Holl: A Translation of Phenomenological Philosophy into the Realm of Architecture (A Thesis Submitted to the Graduate School of Natural and Applied Sciences).Ankara: Middle East Technical University.
باغ نظر
دوره 19، شماره 117
اسفند 1401
صفحه 74-59

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار