رویکرد جغرافیایی بر آرمان و واقعیت فضاهای عمومی شهرها با تأکید بر نقش ایدئولوژی‌ها

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکدۀ برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دکترای جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، ایران.

چکیده

بیان مسئله: مسئلة ایدئولوژی در طول دروان مدرنیته ذهن اکثر شهرشناسان را از گذشته تا اکنون به خود مشغول کرده است. پژوهش حاضر درآمدی جغرافیایی ـ فلسفی بر نقش این مفهوم در فضاهای عمومی شهرهاست. بحث ایدئولوژی از جمله مواردی است که در تبیین امور فیزیکی، اجتماعی و روانی فضاهای عمومی به طور وسیعی در ایران مورد بررسی قرار نگرفته است، از این زاویة دید تدقیق در این باب در تحلیل‌های شهرشناسانه از ضروریات است. بر این مبنا این پژوهش به دنبال پاسخگویی به پرسش‌های ذیل است: چه اقدامی می‌توان انجام داد تا شهرهای موفق در قرن بیست‌ویکم ایجاد کرد؟، نقش حضور چهره به چهره در ایجاد فضاهای عمومی شهرها را چگونه می‌توان از منظر فلسفی و علمی به صورت سنجیده تبیین کرد؟ ایدئولوژی چیست و چه تأثیراتی بر فضای فیزیکی، اجتماعی و روانی شهرها می‌گذارد؟ نسبت میان ایدئولوژی سوسیالیستی و نئولیبرالیستی با فضاهای عمومی شهر چگونه فضایی را پیش رو می‌گذارد؟
هدف پژوهش: هدف مقاله حاضر پیگیری مفهوم ایدئولوژی و نسبت آن با فضاهای عمومی شهری از منظر جغرافیایی به منظور نیل به فضاهای شهری با مقیاس انسانی است.
روش پژوهش: در این پژوهش از روش تجزیه و تحلیل متون استفاده شده است. برای یافتن پاسخ تلاش شده است ویژگی‌های شهر خوب، نقش حضور چهره به چهره در تعاملات انسانی، شکل‌گیری امر اجتماعی و توجه به مفهوم حقوق عمومی و منافع جمعی تبیین و استفادة ایدئولوژی‌های مختلف سوسیالیستی و نئولیبرالیستی به عنوان نمونة مطالعه‌ای مورد کندوکاو قرار گیرد.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان می‌دهد که قبض و بسط مفهوم فضای عمومی شهرها منطبق با ایدئولوژی‌های گوناگون، شکل فضایی، اجتماعی و روانی آن را دچار تغییرات فراوان می‌کند و برای ایجاد جامعة مدنی فعال، سرزنده و دموکراتیک که در آن مفهوم شهر شکل راستین خود را پیدا کند، ایجاد امکان و فرصتی برای تعامل و تبادل اجتماعی به شکل هدفمند، از الزامات آفرینش این امر و نیز عامل موفقیت شهرها در گذشته تا اکنون بوده و در آینده نیز خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Geographical Approach to the Promise and Reality of Urban Public Spaces with Emphasis on the Role of Ideologies

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Ghanbari 1
  • Mehdi Eshlaghi 2
1 Associate Professor, Department of RS & GIS, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 Ph.D. Graduated in Geography & Urban Planning, University of Zanjan, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: The question of ideology has occupied the minds of most urbanologists from the past to the present during modernity. The present study is a geographical-philosophical introduction to the role of this concept in the public spaces of cities. The discussion of ideology is one of the cases that has not been widely studied in explaining the physical, social, and psychological affairs of public spaces in Iran. From this point of view, it is necessary to pay attention to this issue in urbanological analysis. Based on this, this research seeks to answer the following questions: What can be done to create successful cities in the 21st century? How can the role of face-to-face presence in creating public spaces of cities be explained from the philosophical and scientific perspectives? What is ideology? And what effects does it have on the physical, social, and psychological spaces of cities? How does the relationship between socialist and neoliberal ideology and the public spaces of the city create a space?
Research objective: This study attempts to shed light on the concept of ideology and show its relationship with urban public spaces from a geographical perspective to achieve urban spaces on a human scale.
Research method: This study employed a textual analysis. To find the answer, we first tried to explain the characteristics of a good city, the role of face-to-face presence in human interactions, the formation of social affairs as well as the concept of public rights and collective interests. Then we explored the use of different socialist and neoliberal ideologies as a case study.
Conclusion: The results show that limiting and expanding the concept of public space in cities based on various ideologies changes its spatial, social, and psychological form and create an active, vibrant, and democratic civil society in which the concept of the right to the city can find its true form, creating the possibility and opportunity for purposeful social interaction and exchange, is one of the requirements for the creation of this matter and also the factor of the success of cities in the past and will be in the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ideology
  • Good City
  • Face-to-face Situation
  • Human Scale

مراجع

اسونسن، لارس. (1395 الف). فلسفة ملال (ترجمة افشین خاکباز). تهران: فرهنگ نشر نو.
اسونسن، لارس. (1395ب). کار (ترجمة فرزانه سالمی). تهران: گمان.
اسونسن، لارس. (1397). فلسفة تنهایی (ترجمة خشایار دیهیمی). تهران: فرهنگ نشر نو.
اینگ، ورونیکا. (1394). بازنگری نقادانه‌ای بر سرشت پیچیدة مکان (ترجمة ویدا نوروز برازجانی). ماهنامة اطلاعات حکمت و معرفت، 5(112)، 23-29.
آرنت، هانا. (1390). وضع بشر (ترجمة مسعود علیا). تهران: ققنوس.
برگر، پیتر و توماس لوکمان. (1375). ساخت اجتماعی واقعیت: رساله‌ای در جامعه‌شناسی شناخت (ترجمة فریبرز مجیدی). تهران: علمی و فرهنگی.
برگر، پیتر و زایدرولد، آنتون. (1393). اعتقاد بدون تعصب (ترجمة محمود حبیبی). تهران: گمان.
بیلینگتون، روزاموند. (1380). فرهنگ و جامعه: جامعه‌شناسی فرهنگ (ترجمة فریبا عزبدفتری). تهران: قطره.
پارکر، جان. (1386). ساخت‌یابی (ترجمة حسین قاضیان). تهران: نی.
پاموک، اورحان. (1393). استانبول: خاطرات و شهر (ترجمة شهلا طهماسبی). تهران: نیلوفر.
پوگام، سرژ. (1395). جامعه‌شناسی رابطة اجتماعی (ترجمة عبدالحسین نیک‌گهر). تهران: هرمس.
تانکیس، فرن. (1388). فضا، شهر و نظریة اجتماعی: مناسبات اجتماعی و شکل‌های شهری (ترجمة حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی). تهران: دانشگاه تهران.
جنتایل، مایکل. (1397). شهرگرایی و شهرگریزی در اتحاد شوروی (ترجمة امیر مصباحی). فضا و دیالکتیک، (10)، 1-6.
راجرز، ریچارد. (1392). شهرهای پایدار برای سیاره‌ای کوچک (ترجمة خسرو افضلیان). مشهد: کتابکدة کسری.
سلامت، حسام. (1397). تولید سیاسی فضاهای عمومی: یک درآمد. روزنامه همشهری، (7402)، 14.
شایگان، داریوش. (1390). آمیزش افق‌ها: منتخباتی از آثار داریوش شایگان. تهران: فرزان روز.
شکوئی، حسین. (1384). فلسفه‌های محیطی و مکتب‌های جغرافیایی. تهران: مؤسسه جغرافیایی و کاراتوگرافی گیتاشناسی.
فاضلی، نعمت‌الله. (1394). فرهنگ و شهر: چرخش فرهنگی در گفتمان‌های شهری. تهران: انتشارات تیسا.
فورتی، آدریان. (1396). بتن و حافظه. در حافظه شهری: تاریخ و فراموشی در شهر مدرن. ویراستار: مارک کرینسون  (ترجمة رضا نجف‌زاده). تهران: علمی و فرهنگی.
کاپرا، فریتیوف. (1386). پیوندهای پنهان (ترجمة محمد حریری اکبری). تهران: نی.
کاتبرت، الکساندر. (1395). شکل شهرها: اقتصادسیاسی و طراحی شهری (ترجمة حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی). تهران: دانشگاه تهران.
کلیما، ایوان. (1392). روح پراگ (ترجمة خشایار دیهیمی). تهران: نی.
گرت، بردلی. (1395). فضاهای عمومی شهرها قربانی خصوصی‌سازی می‌شوند. تاریخ مراجعه:10/11/1399. قابل دسترس در: https://meidaan.com/archive/16065.
گلاور، جاناتان. (1393). انسانیت: تاریخ اخلاقی سدة بیستم (ترجمة افشین خاکباز). تهران: آگه.
گودن، کریستیان. (1392). آیا باید از اتوپیا اعادة حیثیت کرد؟ (ترجمة سوسن شریعتی). تهران: قصیده‌سرا.
مامفورد، لوئیز. (1381). شهر در بستر تاریخ (ترجمة احمد عظیمی بلوریان). تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
مامفورد، لوئیز. (1385). فرهنگ شهرها (ترجمة عارف اقوامی‌مقدم). تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
مجتهدی، کریم. (1385). فلسفه و تجدد. تهران: امیرکبیر.
نراقی، آرش. (1395). سنت و افق‌های گشوده. تهران: نگاه معاصر.
وایت لگ، جان. (1381). آلوده‌سازی زمان (ترجمه و اضافات مظفر صرافی). مجلة شهرداری‌ها، (37)، 59-62.
هابرماس، یورگن. (1385). حوزة عمومی (ترجمة جواد کارگزاری). حقوق عمومی، (2)، 42-47.
هاروی، دیوید. (1397). از حق به شهر تا شهرهای شورشی (ترجمة خسرو کلانتری و پرویز صداقت). تهران: آگاه.
هاروی، دیوید. (1386). تاریخ مختصر نئولیبرالیسم (ترجمة محمود عبداله‌زاده). تهران: اختران.
هال، پیتر و فایفر، اولریخ. (1388). آیندة شهری قرن21 (ترجمة اسماعیل صادقی). تهران: جامعة مهندسان مشاور ایران.
هِرکا، تامس. (1396). بهترین‌های زندگی (ترجمة شقایق محمدزاده). تهران: نگاه معاصر.
هوبارد، فیل. (1396). شهر (ترجمة افشین خاکباز). تهران: علمی و فرهنگی.
 
Amin, A. (2008). Collective Culture and Urban Public Space. City 12(1), 5-24.
Barker, C. (2004). The Sage Dictionary of Cultural Studies. London: Sage.
Berman, M. (2017). Modernism in the Streets: Life and Times in Essays (D. Marcus & Sh. Sclan, Eds.). London: Verso.
Bunge, W. (1973). The Geography of Human Survival. Annals of the Association of American Geographers, 63(3), 275-295.
Buttimer, A. (1998). Landscape and Life: Appropriate Scales for Sustainable Development. Irish Geography, 31(1), 1-33.
Cowan, R. (2005). The Dictionary of Urbanism. Wiltshire: Streetwise Press.
Curry, M. (1989). Forms of Life and Geographical Method. Geographical Review, 79(3), 280-296.
Donohoe, J. (2002). Dwelling with Monuments. Philosophy & Geography, 5(2), 235-242.
Flint, C. (Ed.). (2004). Spaces of Hate: Geographies of Discrimination and Intolerance in the USA. New York: Routledge. 
Goheen, P. (1994). Negotiating Access to Public Space in Mid-Nineteenth Century Toronto. Journal of Historical Geography, 20(4), 430-449.
Gregory, D. et al. (2009). The Dictionary of Human Geography. Oxford: Wiley-Blackwell.
Hagen, J. (2008). Parades, Public Space, and Propaganda: The Nazi Culture Parades in Munich. Geografiska Annaler, 90(4), 349-367.
Hall, P. (1998). Cities in Civilization. New York: Pantheon Books.
Harvey, D. (1996). Justice, Nature and the Geography of Difference. Oxford: Blackwell.
Ishmuratov, B. M. (1991). Stalinism and Geography. Soviet Geography, 32(8), 551-552.
Larner, W. (2009). Neoliberalism. In R. Kitchin & N. Thrift (Eds.), International Encyclopedia of Human Geography. Amsterdam: Elsevier, 374-378.
Latham, A., McCormack, D., McNamara, K. & McNeill,  D. (2009). Key Concepts in Urban Geography. Los Angeles: Sage.
Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Oxford: Blackwell.
Ley, D. (1983). A Social Geography of the City. New York: Harper& Row.
Lockyer, S. (2008). Textual analysis. In L. Given (Ed.), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods. Los Angeles: Sage.
Marcuse, P. (2009). From Critical Urban Theory to the Right to the City. City, 13(2), 185–197.
Miles, M. (2012). Public Spaces/ Public Spheres: Some Geographies of Space and Democracy. Geography Compass, 6(11), 677-687.
Mitchell, D. (2010). An Interview Stephan Tonnelat with Don Mitchell. Spatial Justice and Environment, (20), 1-2.
Mitchell, D. (2015). People’s Park Again: On the End and Ends of Public Space. Environment and Planning A., (0), 1-16.
Neal, Z. (2010). Seaking Common Ground: Three Perspectives on Public Space. Urban Design and Planning, (163), 59-66.
Pinder, D. (2005). Arts of Urban Exploration. Cultural Geographies, 12(4), 383-411.
Rose-Redwood, R., Alderman, D. & Azaryahu, M. (2010). Geographies of toponymic inscription: new directions in critical place-name studies. Progress in Human Geography, 34(4), 453-470.
Sack, R. (1997). Homo Geographicus. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Short, J. R. (1992). An Introduction to Political Geography. London: Routledge.
Simonson, K. & Bærenholdt, J. O. (2004). Space Odysseys: Spatiality and Social Relations in the 21st Century. London: Routledge.
Smith, D. M. (1996). The Socialist City. In G. Andrusz et al. (Eds.), Cities After Socialism: Urban and Regional Change and Conflict in Post-Socialist Societies. Oxford: Blackwell.
Smith, N. (2008). Uneven Development: Nature, Capital, and the Production of Space. Athens: The University of Georgia Press.
Tuan, Y. (1988). The City as a Moral Universe. Geographical Review, 78(3), 316-324.
Tuan, Y. (1994). The City and Human Speech. Geographical Review, 84(2), 144-151.
Zukin, S. (1995). The Culture of Cities. Oxford: Blackwell.
باغ نظر
دوره 19، شماره 112
مهر 1401
صفحه 5-24

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار