در جست‌وجوی معنای خانه: تبیین مؤلفه‌های کالبدی تجلی‌بخش معنا با استفاده از مفاهیم نظری پدیدارشناسی مطالعۀ موردی: خانه‌های حیاط‌دار همدان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد پروفسور حسابی، دانشگاه آزاد اسلامی، تفرش، ایران.

2 دانشیار گروه معماری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه معماری، واحد پروفسور حسابی، دانشگاه آزاد اسلامی، تفرش، ایران.

چکیده

بیان مسئله: خانه به‌عنوان بستری برای زندگی انسان که با تمام ابعاد زندگی او در ارتباط است، در طی چند دهة گذشته، به‌صورت قفسی بی‌روح درآمده و برای ساکنان خود مفهومی از خانه را تداعی نکرده است. در این راستا شناخت مؤلفه‌های کالبدی معنابخش به خانه به‌عنوان یک مکان، می‌تواند در ایجاد مکان‌های معنادار برای انسان مفید واقع شود.
هدف پژوهش: هدف تحقیق، بازگشت به معنای خانه و شناسایی مؤلفه‌های کالبدی تجلی‌بخش معنا با استفاده از رهیافت پدیدارشناسی و کاربست مفاهیم آن به‌منظور کیفیت‌بخشی به خانه‌های امروزی است.
روش پژوهش: این مقاله با رویکردی کیفی و به روش گرانددتئوری انجام شده و داده‌ها با استفاده از اجماع سه شیوه گردآوری شده است. در این راستا ابتدا با تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای، به مطالعة مفاهیم، نظریه‌های مرتبط با معنای مکان در پدیدارشناسی و ابعاد هستی انسان پرداخته شده است. در ادامه به‌منظور تبیین مؤلفه‌های کالبدی معنابخش به خانه با استفاده از مفاهیم نظری پدیدارشناسی و بر پایة مطالعة هستی‌شناسانه، داده‌های به‌دست آمده، در محیط نرم‌افزار 20 MAXQDA تحلیل شده، سپس با استفاده از کدگذاری‌های باز، محوری و انتخابی، داده‌ها به مفاهیم، مقوله و سپس مؤلفه تبدیل شده است. براساس مصاحبه‌ها، 197 کد استخراج شده است. مصاحبه‌شوندگان شامل سه گروه بوده‌اند و داده‌های به‌دست‌آمده پس از مصاحبه با جمعاً 35 نفر به اشباع نظری رسیده است.
نتیجهگیری: با توجه به مطالعات انجام‌شده، پنج مؤلفه شامل فضا، حیاط، تزیینات، نور و مبلمان از عوامل کالبدی تجلی‌بخش معنا در خانه هستند که هر کدام اشاره به معنایی دارند. با توجه به پایة هستی‌شناسانة این مقاله، خانه برای انسان، زمانی مفهوم خانه را می‌دهد که فراتر از بعد کالبدی، بازنمایی از هستی او که همانا توجه به بعد حرکت، زمان، خدا، آسمان و زمین است، باشد و معانی مختلفی که ریشه در هستی او دارد را در خود جای دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

In Search of the Meaning of Home: Explaining the Physical Components Reflecting Its Meaning Through the Theoretical Lens of Phenomenology Case study: Hamedan Yard Houses

نویسندگان [English]

  • Shima Eslampour 1
  • Saiid MirRiahi 2
  • Susan Habib 3
1 Ph.D. Student of Architecture, Department of Architecture, Professor Hesabi Branch, Islamic Azad University,Tafresh, Iran.
2 Associate Professor of Architecture, Department of Architecture, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
3 , Assistant Professor of Architecture , Department of Architecture, Professor Hessabi Branch, Islamic Azad University, Tafresh , Iran.
چکیده [English]

Problem statement: Home, an environment in which human lives, is tied up to all aspects of his life. However, over the past few decades, it has turned into a lifeless cage and no longer evokes the connotation of home for its inhabitants. For this reason, recognizing the physical components contributing to its meaning as a place can be of great help to create meaningful places for humans in the future.
Research objective: This article aims to explore the meaning of home and identify its physical components using the phenomenological approach and it hopes that the application of its concepts to today’s homes can improve their quality.
Research method: This study employed a qualitative approach and Grounded Theory method. Data were collected through three methods. To this purpose, first, based on library documents, the concepts, theories related to the meaning of place in the phenomenology and dimensions of human existence were examined. To explain the meaningful physical components of the home, the obtained data were analyzed using the theoretical framework of ontological phenomenology. Data were analyzed using MAXQDA 20 software, then open, axial, and selective coding was done and transformed into concepts, categories, and then components. Based on the interviews, 197 codes were extracted. The interviewees were conducted with three groups and the theoretical saturation of the data occurred after the interview with a total of 35 participants.
Conclusion: The findings suggest there are five physical components including space, yard, decoration, lighting, and furniture through which the meaning of the home has been crossed, each of which implies connotations. According to the existential basis of this study, the meaning of home for people is established when it is beyond the physical dimension and represents his being through motion, time, God, heaven, and Earth and it includes various meanings that are rooted in his being.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Place
  • Space
  • Ontology
  • Grounded Theory
  • Human
  • Meaning of home
اس‍ت‍راس، آن‍س‍ل‍م و ک‍ورب‍ی‍ن‌‌، جولیت. (1385). ‌اص‍ول‌ روش‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ک‍ی‍ف‍ی‌: ن‍ظری‍ة‌ م‍ب‍ن‍ای‍ی‌ روی‍ه‌ه‍ا و ش‍ی‍وه‌ه‍ا (ترجمة بیوک محمدی). ت‍ه‍ران‌: پ‍ژوه‍ش‍گاه‌ ع‍ل‍وم‌ ان‍س‍ان‍ی‌ و م‍طال‍ع‍ات‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌‏
آقالطیفی، آزاده و حجت، عیسی. (1397). بررسی تأثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، (4)، 41-54.
ایرجی، جواد و نوروزبرازجانی، ویدا. (1399). معنا در معماری معاصر ایران: بعد از انقلاب اسلامی. تهران: دانشگاه پارس.
باشلار، گاستون. (1392). بوطیقای فضا (ترجمة محمد شیربچه و مریم کمالی). تهران:‌ روشنگران.
پالاسما، یوهانی. (1388). چشمان پوست: معماری و ادراکات حسی (ترجمة رامین قدس). ‏تهران: پرهام نقش‏
پرتوی، پروین. (1394). پدیدارشناسی مکان. تهران: متن.
حمزه‌نژاد، مهدی و دشتی، مینا. (1395). بررسی خانه‌های سنتی ایران از منظر پدیدارشناسان و سنت‌گرایان معنوی. نقش جهان، 6(2)، 24-35.
راپ‍اپ‍ورت، ام‍وس. (1384).‌ ‌م‍ع‍ن‍ی‌ م‍ح‍ی‍ط س‍اخ‍ت‍ه‌ش‍ده‌: روی‍ک‍ردی‌ درارت‍ب‍اط غ‍ی‍رک‍لام‍ی‌ (ت‍رج‍م‍ة‌ ف‍رح‌ ح‍ب‍ی‍ب‌). ته‍ران‌: ش‍رک‍ت‌ پ‍ردازش‌ و ب‍رن‍ام‍ه‌ری‍زی‌ ش‍ه‍ری‌.
سجادزاده، حسن و پیربابایی، محمدتقی. (1391). مفاهیم فضای شهری در شهر اسلامی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 3(10).25-34.
سعادت، داوود؛ اعتصام، ایرج؛ مختاباد امرئی، سیدمصطفی و مهدوی‌نژاد، محمدجواد. (1396). تبیین مفهوم شفافیت در دوره‌های مدرن، پست‌مدرن و ارزیابی آن در معماری اسلامی ایرانی. پژوهش‌های معماری اسلامی، 5(2)، 75-90.
صدری‌کیا، سمیه؛ بمانیان، محمدرضا و پورمند، حسن‌علی. (1398). مطالعة تطبیقی کارکردهای تمثیل با رویکرد بیان معنا در معماری ایرانی. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 12(29)، 81-98.
مایس، پیرفون. (1383). ن‍گ‍اه‍ی‌ ب‍ه‌ م‍ب‍ان‍ی‌ م‍ع‍م‍اری‌ از ف‍رم‌ ت‍ا م‍ک‍ان‌ ه‍م‍راه‌ ب‍ا ت‍ح‍ل‍ی‍ل‌ و ق‍ی‍اس‌ ب‍ا م‍ب‍ان‍ی‌ م‍ع‍م‍اری‌ ای‍ران‌ (ترجمة سیمون آیوازیان). تهران: دانشگاه تهران.
مدنی‌پور، علی. (1384). طراح‍ی‌ ف‍ض‍ای‌ ش‍ه‍ری‌: ن‍گ‍رش‍ی‌ ب‍ر ف‍رآی‍ن‍دی‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ - م‍ک‍ان‍ی‌ (ترجمة فرهاد مرتضایی). ت‍ه‍ران‌: ش‍رک‍ت‌ پ‍ردازش‌ و ب‍رن‍ام‍ه‌ری‍زی‌ ش‍ه‍ری‌.
معین، محمد. (1362).  فرهنگ فارسی. (ج. 4). تهران: سپهر.
نوربرگ شولتز، کریستیان. (1387). معنا در معماری غرب (ترجمة مهراد قیومی بیدهندی). تهران: فرهنگستان هنر.
نوربرگ شولتز، کریستیان. (1353). هستی، فضا و معماری (ترجمة محمدحسن حافظی). تهران: تهران.
نوربرگ شولتز، کریستیان. (1393). وجود، فضا و معماری (ترجمة ویدا نوروزبرازجانی). تهران: پرهام نقش.
وحدت، سلمان؛ کریمی مشاور، مهرداد و بخشی بالکانلو، عادل. (1396). تحلیل فضایی مکانی عوامل مؤثر در ایجاد معنای مکان از دیدگاه کاربران. آمایش جغرافیایی فضا، 7(26)، 129-144.
هاشمی، سیدرضا. (1375). خانه و معمار. آبادی، 6(23). 2-3.
هایدگر، مارتین. (1388). هستی و زمان (ترجمة سیاوش جمادی). تهران: ققنوس.