مطالعۀ مقایسه‌ای میدان‌های حکومتی و غیرحکومتی تهران در گسترۀ نمای شهری

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری، گروه معماری، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.

2 گروه معماری، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران؛ استادیار دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

3 گروه معماری، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران؛ استاد دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: گسترۀ حوزه نمای شهری عرصه‌ای است برای دسته‌بندی میدان‌های حکومتی و غیرحکومتی تهران که شباهت‌ها و تفاوت‌های گوناگونی را در این زمینه پدید می‌آورد. تحلیل شباهت‌ها و تفاوت‌ها می‌تواند ویژگی‌های خاص و عام میدان‌های حکومتی و غیرحکومتی تهران را در حوزه‌های نمای شهری آشکار سازد. مطالعة مقایسه‌ای، راهکاری برای تحلیل چگونگی و چرایی تفاوت‌ میدان‌های حکومتی و غیرحکومتی تهران در گستره نمای شهری با وجود شباهت‌های ارائه می‌دهد. دیگر پژوهشگران حوزه‌های نمای شهری، با رویکرد منظر تاکنون برای یک مطالعه مقایسه‌ای در میدان‌های تهران به کار نبسته‌اند.
هدف: این مقاله بر آن است تا چگونگی و چرایی تفاوت‌ها و شباهت‌های پدیدآمده در حوزه نمای شهری را مورد تحلیل قرار دهد.
روش تحقیق: این پژوهش از نوع کیفی و براساس هدف کاربردی است. مقاله پیش‌روی برای نخستین‌بار روش مطالعۀ مقایسه‌ای میدان‌های حکومتی و غیرحکومتی تهران را در حوزۀ نمای شهری مورد تحلیل قرارمی‌دهد. پژوهش بر پایۀ داده‌های کتابخانه‌ای از یک‌سو و داده‌های میدانی از سوی دیگر استوار است. از این روی پس از به دست‌آوردن داده‌ها، فرم‌های گوناگون و اشکال به کاررفته در ساختار معماری و نما از لحاظ چگونگی چینش در کنار یکدیگر نسبت‌های طولی و عرضی، شکل مورد استفاده، مورد مقایسه قرارخواهد گرفت و تأثیرات این شکل‌ها در نماهای میدان به دست خواهد آمد.
نتیجه‌گیری: تحلیل‌های انجام‌شده آشکار ساخت که نظام‌های شکل‌دهندۀ میدان منتج از تناسبات ابعاد و سطوح بازشوها، جانمایی آن‌ها و هندسه نما بوده که متأثر از کارکرد و جانمایی آن میدان‌هاست. این نظام‌ها هرچند ممکن است درصورت خود در طول تاریخ میادین ایرانی دچار تغییراتی شده باشد، لیکن از لحاظ محتوا تا چند دهۀ اخیر تداوم داشته است و می‌تواند به‌عنوان مجموعه شاخص‌هایی جهت طراحی مورد استفادۀ معماران منظر و شهرسازان قرارگیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Tehran’s Governmental and Non-Governmental Squares in the Area of Urban View

نویسندگان [English]

  • Faranak Hooshmand Shaban Abadi 1
  • Nima Valibeig 2
  • Mostafa Behzadfar 3
  • Mohsen Faizi 3
1 Ph.D. Student, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran.
2 Department of Architecture, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran; Assistant Professor, Department of Architectural & urban conservation, Faculty of conservation, Art University of Isfahan, Iran.
3 Department of Architecture, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran; Professor of School of Architecture and Urban Development, Iran, University of Science and Technology, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: The urban view area’s extent is an arena for the classification of Tehran’s governmental and non-governmental squares creating different similarities and dissimilarities in this regard. The analysis of the similarities and dissimilarities can reveal the special and general properties of Tehran’s governmental and non-governmental squares in the urban view area. The comparative study can provide a solution for analyzing the quality and the origins of the differences between Tehran’s governmental and non-governmental squares in the urban view extent even with the existence of similarities. Adopting landscape-based approaches, the other researchers of the urban view areas have not so far made use of a comparative study in regard to Tehran’s squares.
Research method: The present study has made use of a qualitative research method andit is applied research in terms of objectives. The present research paper has for the first time investigated Tehran’s governmental and non-governmental squares in the area of urban view based on a comparative research method. The study was, on the one hand, based on the library data and it was, on the other hand, drawn on the field data. Thus, after obtaining the data, the various forms and shapes used in the architectural structures and façades have been compared in terms of the arrangement at one another’s side in longitudinal and transversal proportions and the effects of these shapes have been obtained for the squares’ facades.
Research objective: The present study is aimed at analyzing the quality and the origins of the differences and similarities created in the area of urban view.
Conclusion: The performed analyses made it clear that the systems forming the square stemmed from the proportions between the dimensions and levels of the openings, positioning of them and façade’s geometry, which was per se influenced by the squares’ positioningand function. Although these systems may have undergone changes in the course of the history of Iranian squares, their contents have lasted till the several recent decades and can be applied as a collection of designing indices by the landscape architects and urban engineers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Square
  • Governmental
  • Non-governmental
  • Façade
  • Shell
آرنهایم، رودلف. (1394). پویه‌شناسی صور معماری، نیروهای ادراک بصری در معماری. چاپ پنجم. (ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی). قم: انتشارات فرهنگ.
آسیابی، محمد. (1389). میادین شهری از معنا و مفهوم تا واقعیت آن در شهرهای ایران. چاپ اول. (ویرایش پرویز آسیابی). تهران: انتشارات طحان/ هله.
آنتونیادس، آنتونی. (1393). بوطیقای معماری (آفرینش در معماری 2) (ترجمۀ احمدرضا آی). تهران: انتشارات سروش.
پاکزاد، جهانشاه. (1382). پدیدارشناسی نمای ساختمان‌های مسکونی و سیر تکوینی توقعات از آن. نشریه هنرهای زیبا، 14(14)، 51-62.
پاکزاد، جهانشاه. (1386). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری. تهران: انتشارات شهیدی.
توسلی، محمود و بنیادی، ناصر. (1371). طراحی فضاهای شهری. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
تیس اونسن، توماس. (1391) گونه‌شناسی فضا در شهرسازی روشی به منظور طراحی زیباشناسه شهرها (ترجمۀ مهشید شکوهی). تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
حق‌بیان، رسول و شکوهی بیدهندی، محمدصالح. (1398). کنکاشی در مطالعه نظام‌مند زندگی جمعی در فضای شهری موردکاوی: پیاده‌راه هفده شهریور تهران. مجله منظر، 11(46)، 40-49.
حقیریان، شیدا؛ سجادزاده، حسن و کریمی مشاور، مهرداد. (1395). اولویت بصری میدان‌ها شهری از منظر کاربران (نمونه موردی: میدان‌های شهر همدان). مجله آمایش محیط، 9(35)، 23-42.
حناچی، پیروز؛ مظفر، فرهنگ و جعفری، یاسر. (1397). حفاظت از منظر شهری تاریخی در جداره‌های تجاری؛ تبیین چارچوب مداخله بر مبنای تجارب بهسازی خیابان ناصرخسرو تهران. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8(32)، 77-87.
دی. کی. چینگ، فرانسیس. (1380). معماری: فرم، فضا و نظم. چاپ هفتم. (ترجمۀ زهره قراگزلو). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زیته، کامیلو. (1394). ساخت شهر براساس مبانی هنری (ترجمۀ فریدون قریب). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سلطان‌زاده، حسین. (1392). فضاهای شهری در بافت‌های تاریخی ایران. تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
سوادکوهی‌فر، ساسان. (1378). میدان‌های تهران در گذر زمان. تهران: انتشارات بهراد.
طباطبایی، ملک. (1390). جداره‌های شهری و نقش آن‌ها در فضای شهری (معیارهای نماسازی در فضای شهری). تهران: نشر آرمانشهر.
فرای، آلبرت. (1387). در جستجوی معماری پویا (ترجمۀ مهسا ذوالریاستین و مهدیه ساریخانی). تهران: انتشارات نشر پشوتن.
کالن، گوردن. (1377). گزیده منظر شهری (ترجمۀ منوچهر طبیبیان). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کریر، راب. (1394). فضای شهری. چاپ چهارم. (ترجمۀ خسرو هاشمی‌نژاد). اصفهان: انتشارات نشر خاک.
کنیرش، یورگن. (1392). میدان‌های شهری معماری و طراحی فضاهای باز (ترجمۀ علیرضا استواری و فریدون قریب). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کوربت، نیک. (1393). دگرگونی شهرها نوزایی میدان‌های شهری (ترجمۀ هوشمند علیزاده و شاهو کشاورزی). تهران: انتشارات سازمان عمران و بهسازی شهری.
لینچ، کوین. (1385). تئوری شکل شهر. چاپ سوم (ترجمۀ سیدحسین بحرینی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
لینچ، کوین. (1395). سیمای شهر. چاپ دوازدهم. (ترجمۀ منوچهر مزینی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ماهان، امین و منصوری، سیدامیر. (1396). مفهوم منظر با تأکید بر نظر صاحب‌نظران رشته‌های مختلف. مجلۀ باغ‌نظر، 14(47)، 17-28.
محرابیان، جواد. (1393). بازآفرینی میدان امین‌السلطان (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد مرمت‌ و احیای‌ بناها و بافتهای تاریخی‌)، دانشگاه تهران.
مدنی‌پور، علی. (1392). طراحی فضای شهری نگرشی بر فرآیندی اجتماعی- مکانی. چاپ چهارم (ترجمۀ فرهاد مرتضایی). تهران: انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
مرتاض مهربانی، الناز؛ منصوری، سیدامیر و جوادی، شهره. (1396). رویکرد منظر در ایجاد سر زندگی خیابان ولی عصر با تأکید بر ایجاد حس مکان. مجله باغ نظر، 14(55)، 5-16.
منصوری، سیدامیر. (1383). نقدی بر بیانه همایش سیما و منظر شهری؛ تجارب جهانی و چشم‌انداز آینده. مجله باغ نظر، 1(2)، 84-96.
موتین، کلیف. (1396). طراحی شهری (خیابان و میدان) (ترجمۀ حسنعلی پورمند) تهران: نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.
نژادستاری، سعیده. (1390). نقش میدان‌های شهری و بررسی عواقب ناشی از تنزل جایگاه آن در شهرهای امروزی با تأکید بر شهرهای ایرانی. فصلنامه مطالعاتی شهرهای ایرانی اسلامی،1(3)، 57-70.
نظری، سلدا و آسیابی، محمد. (1394). بازآفرینی میدان‌های تاریخی از تئوری تا عمل. چاپ اول. تهران: طحان.
وحدت، سلمان؛ سجادزاده، حسن و کریمی مشاور، مهرداد. (1394). تبیین ابعاد مؤثر بر منظر خیابان در جهت ارتقای خوانش منظر فضاهای شهری. مجله مطالعات شهری، 4(15)، 17-36.
Vitruvius Pollio, M. (1960).The Ten Books on Architecture. (M. H. Morgan, Trans.). New York: Dover.