مطالعۀ پس‌زمینه‌سازی در نقاشی‌های دوران اول و دوم قاجار

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد نقاشی، دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 استادیار، دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
بیان مسئله: از جمله جنبه‌های مهم هنر قاجار که کم‌تر مورد توجه قرار گرفته پس‌زمینة نقاشی‌های این دوره است. پس‌زمینة یک اثر ممکن است از الگوها و قواعد خاصی پیروی کند. چیزی که مسئلة پژوهش پیش‌رو را تشکیل می‌دهد.
هدف پژوهش: درک الگوها، قواعد و نقشی که پس‌زمینه در نقاشی‌های دوران اول و دوم قاجار ایفا می‌کند و نیز پاسخ به این پرسش که هنرمندان هر دوره از چه الگوها و یا قواعدی برای پس‌زمینه‌سازی آثار استفاده می‌کرده‌اند؟
روش پژوهش: تحقیق پیش‌رو براساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی-نظری و براساس ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی-تحلیلی است. با استفاده از سیزده نمونه از آثار نقاشی دوران قاجار به‌صورت انتخابی، داده‌های مربوط به سؤال‌های مطرح‌شده استخراج، طبقه‌بندی و مورد تحلیل و تطبیق قرار گرفته است.
نتیجهگیری: نتایج یافته‌ها دو شیوة کلی را در پس‌زمینه‌سازی‌های دو دوره نشان می‌دهد. پس‌زمینه‌سازی‌ها در دوران نخست بیش‌تر با استفاده از الگوی هندسی و منظره‌پردازی‌ها با الهام از نقاشی اروپایی و به‌صورت ذهنی صورت می‌گرفته است. در دورة دوم پس‌زمینه‌سازی با استفاده از فضای واقعی ایرانی و به‌شیوة واقع‌گرایانه و طبیعت‌پردازانه صورت می‌گرفته است. تفاوت در شیوة آموزش هر دو دوره باعث ایجاد تفاوت‌ها در آثار شده است، که در نتیجة آن پس‌زمینه‌ها در دوران نخست علی‌رغم بهره‌وری از عناصر اروپایی با تسلط عناصر ایرانی و در دورة دوم با تسلط کامل شیوه و عناصر غربی به‌وجود آمده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Painting Backgrounds in the Paintings of the First and Second Qajar Period

نویسندگان [English]

  • Reyhane Kashtgarghasmi 1
  • Morteza Asadi 2
1 Master of Painting, Faculty of Arts, Shahid University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Arts, Shahid University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Problem statement: One of the most important aspects of Qajar art that has not received so much attention is the background of paintings of this period. The background of an artwork may follow certain patterns and rules that constitute the problem of leading research.
Research objective: To understand the patterns, rules, and role that the background plays in the paintings of the first and second Qajar periods and also to answer the question of what patterns or rules the artists of each period used to create the background of the works.
Research method: Based on the objective, this research is a basic theoretical study and descriptive and analytical. Thirteen samples of Qajar period paintings were purposively selected, and the data related to the mentioned questions were extracted, classified, analyzed, and adapted.
Conclusion: The results show two general methods in the painting background of the two periods. In the painting backgrounds of the early period, there are mainly geometric patterns and landscapes inspired by European paintings from memory. In the second period, painting backgrounds represent real Iranian space in a realistic and naturalistic method. Differences in the teaching methods of the two periods have caused differences in the works. Therefore, despite the use of European elements, the backgrounds are mainly influenced by Iranian elements in the first period while in the second period, there is a complete domination of Western methods and elements

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar paintings
  • Background
  • Elements and Patterns
  • Landscaping
  • Still life
آژند، یعقوب. (1390). میرزامحمدخان غفاری؛ کمال‌الملک. تهران: سهامی کتاب‌های جیبی.
افهمی، حمیدرضا و معصومی بدخش، نسرین. (1395). اثرات نقاشی و عوامل فرهنگی در نوع چیدمان پیش‌زمینه و پس‌زمینة عکاسی دورة قاجار. جلوة هنر، 8 (2)، 7-18.
ایران قاجار. (سوزان جهان‌گیری). تاریخ مراجعه: (11/5/1399). قابل دسترس در:https://www.pinterest.com/suzanjahangiri/iran-qajar
پاکباز، رویین. (1378). دایره‌المعارف هنر نقاشی، پیکرتراشی، گرافیک. تهران: فرهنگ معاصر.
پرستش، شهرام و محمدی‌نژاد، مرجان. (1389). تحلیل اجتماعی آثار کمال‌الملک در میدان نقاشی ایران. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 2 (1)، 103-134.
پنجه‌باشی، الهه. (1398). مطالعة نقاشی میرزابابا به‌عنوان هنرمند نقاش‌باشی در دورة قاجار. پژوهشنامة گرافیک و نقاشی، 3 (5)، 68-84.
پوپ، اپهام آرتور. (1378). سیر و صور نقاشی ایران (ترجمة یعقوب آژند). تهران: نشر مولا.
پرترة خسرو پرویز. (بی‌تا). تاریخ مراجعه: (22/5/1399) .قابل دسترس در:https://society6.com/product/a-portrait-of-khosrow-parviz-circle-of-mihr-ali-persia-qajar-dated-1217-ah-1802-03-ad_print
جلالی جعفری، بهنام. (1382). نقاشی قاجاریه (نقد زیباشناسی). تهران: کاوش قلم.
حسینی، اشرف‌الاسادات. (1394). بررسی تطبیقی طبیعت‌گرایی در نقاشی پیکرنگاری درباری و قهوه‌خانه. ((پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد نقاشی). دانشگاه آزاد اسلامی. دانشکده هنر. واحد تهران-مرکز، تهران، ایران.
عهدنامة گلستان. (بی‌تا). تاریخ مراجعه: (28/5/1399). قابل دسترس در:http://www.iranreview.org/content/Documents/Treaty-of-Gulistan.htm
ذکرعلی، نرگس. (1398). سرآغاز منظره‌نگاری در نقاشی معاصر ایران با محمود خان صبا «ملک‌الشعرا». فصلنامة علم و فرهنگ، 4 (4)، 1-17.
فتح‌الله‌زاده، مریم. (1391). آنالیز رنگ در دورة قاجار. (پایان‌نامة منتظرنشدة کارشناسی ارشد نقاشی)، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران.
لهراسبی، فاطمه سادات. (1391). بررسی طبیعت‌نگاری در نقاشی‌های دورة نخست قاجار (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد نقاشی). دانشکدة هنر و معماری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
لعل‌شاطری، مصطفی. (1395). نفوذ غرب در نقاشی ایران از ابتدای حکومت قاجار تا پایان عصر ناصری. تاریخ پژوهش‌های تاریخی ایران اسلامی، (19)، 185-200.
ناصرالدین‌شاه سوار بر اسب. (بی‌تا). تاریخ مراجعه: (20/5/1399). قابل دسترس در:https://www.pinterest.com/pin/481603753878863615
ناصرالدین‌شاه غازی. (بی‌تا). تاریخ مراجعه: (20/5/1399). قابل دسترس در:https://www.pinterest.com/pin/481603753879658430/
نگاهی به زندگی فتحعلی‌شاه قاجار. (بی‌تا). تاریخ مراجعه: (15/5/1399). قابل دسترس در:http://www.qajarpages.org/fathalishahchildren.htm
هدایت، صادق. (1355). نیرنگستان. تهران: انتشارات جاویدان.
هنر قاجار. (نادینه بایلیس). تاریخ مراجعه: (10/5/1399). قابل دسترس در:https://gr.pinterest.com/nadinebaylis/qajar/?amp_client_id=CLIENT_ID(_)&mweb_unauth_id=%7B%7Bdefault.session%
 
Raby, J. (1998). Qajar Portraits: An album of the additional works of art included in the London showing of the exhibition Royal Persian Paintings: 1785-1925. London: Brooklyn Museum of Art.
An Old Iranian Painting. (unknown Author).Acsses time: (15 Aug2020)http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/lot.80.html/2014