سیر تطور سازماندهی فضایی مسکن بر اساس جایگاه اجتماعی زنان (قیاس تطبیقی مسکن ایرانی و اروپایی)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

3 استادیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
بیان مسئله: همواره ارتباطی دوسویه میان ساختار فضایی خانه و عوامل اجتماعی و فرهنگی برقرار بوده ‌است. از جمله مواردی که نقش مهمی در تغییرات ساختار خانه‌ها در چند سدة اخیر ایفا کرده، تغییر جایگاه زنان در خانه و اجتماع بوده‌ است. خانه به عنوان مکانی که نقش کلیدی در هویت‌بخشی و بازتولید ارزش‌های اجتماعی دارد، برای بیان و هماهنگی با اعتقادات ساکنین، همواره دستخوش تغییرات بوده است. همچنین امروزه روند تغییرات در نقش‌پذیری و هویت اجتماعی زنان به سرعت در حال تغییر است، لذا بررسی این تحولات در چند سدة گذشته و راهکارهای طراحی اعمال‌شده در مسکن متناسب با این تغییرات و نتایج حاصله از این تغییرات، می‌تواند برای پیش‌بینی و ارائة الگوهای مناسب برای خانه در آینده، مفید باشد.
هدف پژوهش: هدف این مقاله مقایسة ساختار فضایی میان خانه‌های قرن 17 تا 21 در اروپا با خانه‌های ایران از زمان قاجار تاکنون با بررسی جایگاه اجتماعی زنان است، به نحوی که سیر تطور سازماندهی فضایی در گذر زمان در ایران و اروپا جداگانه بررسی و علاوه بر آن تفاوت و شباهت بین ایران و اروپا در یک دورة زمانی مشابه نیز مشخص شود.
روش پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش تفسیری-تاریخی، استدلال منطقی و قیاس تطبیقی، به‌طور هم‌زمان با استفاده از قیاس طولی و عرضی، به بررسی چگونگی ارتباط و تأثیرات دوسویه میان ساختار فضایی خانه و جایگاه اجتماعی زنان می‌پردازد.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد، ارتباط مستقیمی میان جایگاه اجتماعی زنان و قلمروهای جنسیتی فضایی خانه وجود دارد؛ به گونه‌ای که با بهبود این جایگاه، کیفیت فضایی قلمروهای زنانه افزایش یافته و بسیاری از ارزش‌گذاری‌های قبلی جنسیتی فضاها و عملکردها تغییر یافته است. این تغییرات در نهایت منجر به متعادل‌شدن نقش‌های جنسیتی در خانه شده ‌است. اگرچه هنوز کاستی‌هایی در الگوی فضای معاصر دیده می‌شود که می‌توان به کمبود فضاهای نیمه‌باز در مجاورت خانه اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Evolution of Housing Spatial Organization Based on the Social Status of Women (A Comparative Analogy of Iranian and European Housing)

نویسندگان [English]

  • Zahra Akoochekian 1
  • Seyed Abbas Yazdanfar 2
  • Neda Sadat Sahragard Monfared 3
1 Master of Architecture Researcher, Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Iran.
2 Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Problem Statement: There has always been an interaction between the spatial structure of the house and social and cultural factors. Women and their new positions at home and in society have been influential factors in house structure changes in the last few centuries. As a place that plays a crucial role in identifying and reproducing social values, the house has always changed to express and harmonize with the residents’ beliefs. Since today the trend of changes in women’s roles and social identity is changing rapidly, examining the developments in the past few centuries, identifying the influential factors, strategies applied, and the results of these changes can be an excellent way to predict and present patterns suitable for the house in the future.
Research objective: The purpose of this article is to compare the spatial structure between the houses of the 17th to 21st century in Europe with the houses of Iran from the Qajar period until now by focusing on the social status of women. For this purpose, the evolution of spatial organization in Iran and Europe was examined separately then the differences and similarities between them in the same period were scrutinized.
Research method: This study employed the interpretive-historical method, logical reasoning, and comparative analogy to investigate the relationship and the two-way effects of the spatial structure of the house and the social position of women by using the longitudinal and transverse analogy.
Conclusion: The results show that there is a direct relationship between women’s social status improvement and the composition of the gender domains of the home. With the improvement of this position, the spatial quality of feminine territories has increased, and many gender valuations of spaces and functions have been eliminated, which has finally led to the balancing of gender roles in the home.

کلیدواژه‌ها [English]

  • House spatial organization
  • Women
  • Gender domain
  • Women’s social status

مراجع

آزادارمکی، مرضیه. (1392). آپارتمان‌نشینی و آشپزخانه در ایران. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، (31)، 63-1.
ارمغان، مریم، سلطان‌زاده، حسین و ایرانی بهبهانی، هما. (1394). بازتعریف نقش زن در خانواده و تأثیر آن بر تزیینات نقاشی و ساختار خانه‌های اعیانی تهران در دورة قاجار. باغ نظر، 12(34)، 11-24.
بهرامی برومند، مرضیه و اسفندیاری، ظهراب. (1397). معنای نمادین فضاها و پیام‌های جنسیتی: طرد اجتماعی زنان. هفت شهر، 4(61)، 94-107.‎
زیبایی‌نژاد، محمد (1388). تفاوت‌ها، هویت و نقش‌های جنسیتی؛ هویت و نقش‌های جنسیتی (مجموعه مقالات). تهران: ریاست جمهوری، مرکز امور زنان و خانواده.
ساعی، منصور. (1387). روش تحقیق تاریخی: شیوه‌ها و کاربردهای آن در ارتباطات. رسانه، (1)، 0-167.
سراج‌زاده، حسین و جواهری، فاطمه. (1385). برابری‌گرایی جنسیتی در میان دانشجویان و متغیرهای زمینه‌ای و نگرشی مرتبط با آن.  جامعه‌شناسی ایران، 7(2)، 3-40.‎
سگالن، مارتین. (1370). جامعه‌شناسی تاریخی خانواده (ترجمة حمید الیاسی). تهران: مرکز.
شایگان، فریبا و رستمی، فاطمه. (1390). هویت اجتماعی واحساس امنیت (مطالعة موردی زنان تهران). برنامه‌ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، (9)، 151.
طباطبائی، نسیم و اورنگ‌نیا، شیما. (1395). بررسی نقش ارگونومی در طراحی آشپزخانه‌های مدرن کاربری مسکونی. اولین مسابقه کنفرانس بین‌المللی جامع علوم مهندسی در ایران، دانشگاه گیلان، بندر انزلی.
علاسوند، فریبا. (1388). نقش‌های‌ جنسیتی؛ هویت و نقش‌های جنسیتی (مجموعه مقالات) (به کوشش محمدرضا زیبایی‌نژاد). تهران: ریاست جمهوری، مرکز امور زنان و خانواده.
فیشر، هلن. (1381). جنس اول (ترجمة نغمه صفاریان‌پور). تهران: زریاب.
لنگ، جان. تی. (1388). آفرینش نظریة معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (ترجمة علیرضا عینی‌فر). تهران: دانشگاه تهران.
کامی شیرازی، سیده مهسا؛ سلطان‌زاده، حسین و حبیب، فرح. (1397). تأثیر سبک زندگی در سازمان فضایی معماری مسکونی در ایران (نمونة مورد مطالعه: آشپزخانه حد فاصل سال های 1304 تا 1357). پژوهش‌نامة زنان، (2)، 33-70.
میرجانی، حمید. (1389). استدلال منطقی به‌مثابة روش پژوهش. صفه، (50)، 1-35.
ورمقانی، ‌حسنا و سلطان‌زاده، حسین. (1394). نقش جنسیت و فرهنگ معیشتی در شکل‌گیری خانه (مقایسة خانه‌های قاجاری گیلان و بوشهر). معماری و شهرسازی آرمانشهر، 23(11)، 123-134.‎
ورمقانی، حسنا؛ سلطان‌زاده، حسین و دهباشی شریف، مزین. (1394). رابطة جنسیت و فضا در عرصه‌های خصوصی و عمومی دورة قاجار. باغ نظر12 (37)، 31-40.
 
Ahrentzen, S., Levine, D. W., & Michelson, W. (1989). Space, time, and activity in the home: A gender analysis. Journal of Environmental Psychology, 9(2), 89-101.
Akoochekian, Z., Yazdanfar, A & Sahragard Monfared, N. (2022). Identifying the model of women social sustainability in the context of housing design. Social Life Cycle Assessment International Conference (S-LCA 2022). 5 – 8/ 09/ 2022, Aachen, Germany.
Amole, D. (2012). Gender differences in user responses to students housing. Procedia-social and behavioral sciences, (38), 89-99.
Gorman-Murray, A. (2008). Masculinity and the home: a critical review and conceptual Framework. Australian Geographer, 39(3), 367-379.
Havenband, L. K. (2002). Looking through the lens of gender: A postmodern critique of a modern housing paradigm. Journal of Interior Design, 28(2), 1-14.
Heynen, H. (Ed.). (2005). Modernity and domesticity: tensions and contradictions؛ Negotiating domesticity: spatial productions of gender in modern architecture. London: Routledge.
Johnson, M. H. (2003). Housing culture: traditional architecture in an English landscape. London: Routledge.
Johnson, M. H. (2015). 3 English Houses, Materiality, and Everyday Life. Archeological Papers of the American Anthropological Association, 26(1), 27-39.
Kwon, H. A. & Kim, S. (2017). Variation in the characteristics of everyday life and meaning of urban housing due to the transition of social structure: Focusing on articles published in lifestyle magazines. Sustainability, 9(8), 1298.
Mallett, S. (2004). Understanding home: a critical review of the literature. The Sociological Review, 52(1), 62-89.
Manum, B. (2006). Apartment layouts and domestic life: the interior space and its usability: a study of Norwegian apartments built in the period 1930-2005. Oslo: The Oslo School of Architecture and Design.
McCoy, E. (1977) Case Study Houses: 1945- 1962. LosAngeles: Hennessey & lngalls.
Miller,L.(Eds.). (2005). Denatured domesticity: an account of femininity and physiognomy in the interiors of Frances Glessner Lee؛ Negotiating domesticity: spatial productions of gender in modern architecture. London: Routledge.
Monfared, N. S. S. & Yazdanfar, S. A. (2015). Model of Perceptional Concepts and Related Physical Principles for Participatory Local Center: Chizar local community in Tehran as a case study. Procedia-Social and Behavioral Sciences, (170), 78-88.
SINGLETON, A. & MAHER, J. (2004). The ‘‘New Man’’ is in the house: young men, social change, and housework. Journal of Men’s Studies, (12), 227-240.
Roberts, M. (1990). Gender and housing: the impact of design. Built Environment, 16 (4), 257-268.
Vestbro, D. U. & Horelli, L. (2012). Design for gender equality: The history of co-housing ideas and realities. Built Environment, 38(3), 315-335.
باغ نظر
دوره 20، شماره 124
مهر 1402
صفحه 67-82

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار