انتزاع نمادین در زیبایی‌شناسی هنر بلوچستان، نمونۀ ‌موردی: سوزن‌دوزی بلوچ

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری پژوهش هنر، پژوهشکده نظر، تهران، ایران.

2 استادیار، دانشکدۀ هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: قوم بلوچ را می‌توان یکی از اقوام اصیل ایرانی دانست که ادامه‌دهندۀ زندگی دام‌پروری و عشایری در ایران بوده‌اند. هنرهای گوناگونی در میان این قوم رایج است که مهم‌ترین آنها را می‌توان هنر سوزن‌دوزی دانست. این هنر با نقوش هندسی و به‌شدت انتزاعی‌اش نمایشگر پیشینۀ زندگی عشایری قوم بلوچ و همانند دیگر هنرهای عشایر ایران از بعد هندسی بسیار بالایی برخوردار است. همچنین می‌توان به شباهت نقوش هندسی این هنر و هنرهای دوران نوسنگی نیز اشاره کرد. نقوش هنر سوزن‌دوزی بلوچ در انواع انسانی، حیوانی، گیاهی، هندسی و حاشیه قابل دسته‌بندی هستند.
سؤال پژوهش: کدام یک از ویژگی‌های زیبایی‌شناسانۀ سوزن‌دوزی بلوچ را می‌توان به‌عنوان تأثیرگذارترین شاخص هویتی آن در نظر گرفت؟
هدف: شناخت عناصر زیبایی‌شناسانۀ سوزن‌دوزی بلوچ به‌عنوان مهم‌ترین هنر بومی منطقۀ بلوچستان و ستخراج مهم‌ترین مؤلفه‌های آن هدف این پژوهش است.
روش تحقیق: روش انجام پژوهش، کیفی و با استفاده از منطق استدلالی است. اطلاعات کتابخانه‌ای و مشاهده در جمع‌آوری داده‌های این پژوهش مورد توجه و همچنین مشاهدات عینی نگارنده و اطلاعات میدانی در دستیابی به استنتاجات پژوهش مؤثر بوده است.
نتیجه‌گیری: مهم‌ترین وجه اشتراک این نقوش هندسی‌بودن و در ضمن انتزاع بیش از حد آنهاست. زیبایی‌شناسی این هنر بومی را می‌توان در قالب خط (راست و با زاویه)، شکل (بر پایۀ شکل مثلث)، بافت (متراکم و پرکار)، ریتم (متناوب) و رنگ (با تسلط رنگ قرمز و ترکیب رنگ‌های نیرومند و قوی) بررسی کرد. انتزاع نمادین را می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین وجه زیبایی‌شناسانه هنر سوزن‌دوزی بلوچ مورد توجه قرار داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Symbolic Abstraction in the Aesthetics of Baluchistan Art, A Case Study of Baluchi People’s Needlework

نویسندگان [English]

  • Golnaz Keshavarz 1
  • Shohreh Javadi 2
1 Ph.D. in Art Research, Nazar Research Center.
2 Assistant Professor, Faculty of Fine Arts, University of Tehran .
چکیده [English]

Problem statement: Baluch tribe can be considered one of the genuine Iranian tribes who has continued the livestock breeding and nomadic life in Iran. Various arts are common among this tribe, but the most important one is the art of needle-working. This art, with its geometric and highly abstract designs, displays the history of tribal Baluchi lifestyle. Like other Iranian nomadic arts, Baluchi life has a very high geometric dimension. One can also refer to the similarity of the geometric patterns of this art and the Neolithic arts. Baluch needlework art designs are categorized and studied in various humans, animals, plants, geometric shapes and marginal types.
Research question: What is the most important aesthetic aspect of Baluchi’s art of needle-working
Research objective: The recognition of the aesthetic elements of Baluchi needle working as the most important native art of the Baluchistan region
Research method: The research method is qualitative using logical reasoning. Library data and observation were taken into consideration in data collection of this research and also the objective observations of the writer and field information were effective in achieving research findings.
Conclusion: The most important aspect of these designs is their geometricity and excessive abstraction. The aesthetics of this native art can be examined in the form of a line (right and with an angle), shape (based on the shape of the triangle), texture (dense and prolific), rhythm (alternating) and color (with the domination of the red color and combination of strong and powerful colors). Symbolic abstraction can be considered as the most important aesthetic aspect of Baluchi’s art of needle-working.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Baluchi Needle Work
  • Abstraction
  • Symbol
  • Aesthetics

مراجع

• آشیهارا، یوشینوبو. (1391). زیباشناسی منظر شهر. (ترجمه فرح حبیب). تهران: جاوید نو.
• ابراهیمی، مریم. (1388). تحولات سیاسی و اجتماعی سیستان و بلوچستان. تهران: بخارا
• ابن حوقل. (۱۳4۵). صوره‌الارض (ترجمۀ دکتر جعفر شعار). تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
• ادواردز، سیسیل. (1948). قالی ایران (ترجمۀ مهین‌دخت صبا)(بزرگمهر). تهران: انجمن دوست داران کتاب.
• اصطخری، ابواسحاق ابراهیم. (۱۳4۷). مسالک و ممالک (به کوشش ایرج افشار). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
• امینی، محمدرضا و قالی، نماد. (1385). کتاب ماه هنر. شماره 93 و 94
• بختیاری‌فرد، حمیدرضا. (1388). رنگ و ارتباطات. تهران: انتشارات فخراکیا.
• پاکباز، روئین. (1378). دایره‌المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
• پوپ، آرتور آپهام . (1387). شاهکارهای هنر ایران (ترجمۀ پرویز ناتل خانلری). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
• جوادی، شهره. (1384). تزئین عنصر اصلی در زیبایی‌شناسی هنر ایران. باغ نظر، 2 (3)،51-57.
• جی داگلاس، پورتئوس. (1391). زیبایی‌شناسی محیط زیست و معماری منظر (ترجمۀ لیلا آقا داداشی). تهران: سبز آرنگ.
• چندلر، دانیل . (۱۳۸۷). مبانی نشانه‌شناسی (ترجمۀ مهدی پارسا، زیر نظر فرزان سجودی). تهران: انتشارات سوره مهر.
• حسینی‌راد، عبدالمجید. (1382). مبانی هنرهای تجسمی (قسمت اول). تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
• راجرسون، کنت. (1394). زیبایی‌شناسی کانت، هماهنگی آزاد خیال و فاهمه (ترجمۀ علی سلمانی). تهران: حکمت.
• رنج‌دوست، شبنم. (1387). تاریخ لباس ایران. تهران: مؤسسه انتشاراتی جمال هنر.
• دیویی، جان. (1391). زیبایی‌شناسی زندگی روزمره دیویی و هنر پاپ (ترجمه نادر شایگان فر). تهران: هرمس.
• رید، هربرت. (1362). فلسفه هنر معاصر (ترجمۀ محمدتقی فرامرزی). تهران: انتشارات نگاه بامشاد.
• ریگی، زهرا. (1391). سوزن‌دوزی بلوچ. تهران: انتشارات کریم کاویانی.
• ریگی، زهرا. (۱۳۹۵). تاریخچۀ نقوش سوزن‌دوزی بلوچ، نخستین همایش رودوزی‌های سنتی سیستان و بلوچستان. زاهدان: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان.
• زند مقدم، محمد. (1397). حکایت بلوچ. تهران: دنیای اقتصاد.
• سیدسجادی، سیدمنصور. (1378). باستان‌شناسی و تاریخ بلوچستان.تهران: سازمان میراث فرهنگی.
• ساتن، تینا و والان، برید. ام. (1392). هارمونی رنگ (ترجمۀ مریم مدنی). تهران: مارلیک.
• علیزاده، ساغر. (1393). دسته‌بندی و معرفی نقوش و نمادشناسی سوزن دوزی بلوچ. (پایان‌نامۀ منتشر نشده کارشناسی ارشد پژوهش هنر). دانشکده هنر دانشگاه سوره. ایران.
• صادقی‌دخت، صدیقه. (1389). سوزن‌دوزی بلوچ. مشهد: نگارستان هنر
• فکوهی، ناصر. (1383). انسان‌شناسی فرهنگ. تهران: نشر نی.
• قاسمی، مرضیه؛ موسوی حاجی؛ سید رسول و خاتون محمودی، سکینه. (1392) . ساختار صوری نقوش طبیعی در سوزن‌دوزی زنان بلوچ (با تأکید بر نمونه‌های شهرستان سراوان). فصلنامه نگره، 8 (27). 61-73.
• گات، بریس و مک آیور لویس، دومینیک. (1384). دانش‌نامۀ زیبایی‌شناسی (ترجمۀ منوچهر صانعی دره‌بیدی؛ امیرعلی نجومیان؛ شیده احمدزاده؛ بابک محقق؛ مسعود قاسمیان و فرهاد ساسانی). تهران: فرهنگستان هنر.
• گرگیج، فریبا. (۱۳۹۵). بررسی نقوش اصیل سوزن‌دوزی بلوچ. نخستین همایش رودوزی‌های سنتی سیستان و بلوچستان. زاهدان: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان. 
• محمود زهی، موسی. (1392). هنر بلوچستان با تأکید بر دیدگاه تاریخی. مشهد: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی استان سیستان و بلوچستان.
• مبارکی، سیاوش و مبارکی، داریوش. (1395). بررسی و تحلیل رنگ و فرم در نقوش اصیل سوزن‌دوزی پرکار بلوچستان. نخستین همایش رودوزی‌های استان سیستان و بلوچستان. زاهدان: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستا. 
• معین، محمد. (1382). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات دبیر.
• مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد. (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم (ترجمۀ علی نقی منزوی). تهران: کاویان.
• نامی، غلامحسین. (1380). مبانی هنرهای تجسمی (ارتباطات بصری). تهران: انتشارات طوس.
• موسوی حاجی، سید رسول؛ خاتون محمودی، سکینه و قاسمی، مرضیه. (1393). پوشاک محلی بلوچ‌ها و پیوستگی آن با هویت ملی. فصلنامه مطالعات ملی، 15 (1) 179-200.
• نوروزی‌طلب، علیرضا. (1383). جایگاه هنر اسلامی در جامعه نوین: تقابل سنت و مدرنیته. بیناب، (7) 12-31.
• هانگلدین، آرمن. (1375) . قالی‌های ایرانی (ترجمۀ اصغر کریمی).تهران: نشر فرهنگسرا (یساولی).
• یاوری، حسین؛ منصوری، آنیتا و سلطانی، شریعه. (1390). آشنایی با هنرهای سنتی ایران (3). تهران: انتشارات آذر.
• یعقوبی، حمیده. (1393). سوزن‌دوزی‌های پوشاک زنان بلوچ؛ نقش و رنگ. فصلنامه فرهنگ مردم ایران، 3 (39). 51-78.
• Davis, S. & Ch.Sukla, A. (2003). Art in the Japanease Aesthetic Tradition. Preager: West Port.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار