کاوش الگوی مفهومی سنجش انسجام فرم و ساختار کالبدی شهر و تبیین اصول آن

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان، ایران

2 گروه شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان.

3 دانشیار گروه شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: انسجام به عنوان کیفیتی ضروری در حیات کالبدی، اجتماعی و اقتصادی شهرها، در دورۀ مدرن کمتر مورد توجه شهرسازان بوده است. تا آن­جا که پراکندگی و زوال بافت کالبدی شهرها و به ویژه کلان ‌شهرهای کنونی را می­‌توان نتیجه عدم توجه به این کیفیت در برنامه‌­ریزی و طراحی شهرهای معاصر دانست. یکی ازدلایل مهم این کم‌توجهی وجود رویکردهای مختلف در مطالعه فرم، ساختار و نبود یک رویکرد یکپارچه و معیارها و اصولی است که بتوان براساس آن میزان انسجام فرم و ساختار را ارزیابی کرد.
هدف و سؤال اصلی تحقیق: بنابراین این تحقیق به دنبال استخراج معیارها و اصول سنجش انسجام فرم کالبدی و تدوین چارچوب ارزیابی آن است. در این راستا تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال است که اصول مشترک میان رویکردها و نظریه‌­های مختلف در ارتباط با انسجام فرم کالبدی چیست و این رویکردها، رابطه منسجم میان عناصر سازنده فرم را چگونه تعریف می­‌کنند؟
روش تحقیق: در این راستا این تحقیق از روش تحلیل محتوای کیفی جهت بیرون‌کشیدن مفاهیم مستتر از داده­‌های متنی پراکنده (از رویکردها و نظریه‌ای­ که به انسجام فرم و ساختار اشاره داشته‌­اند)، استفاده کرده‌است و در نهایت با دستیابی به سطوح انتزاعی‌­تری از متون، به یک مدل یا چارچوب نظری که نظم­‌های نهفته و الگوهای تکرارشونده در متون را نشان می‌­دهد، رسیده است.
نتیجه­‌گیری: نتایج نشان می‌­دهد سه عنصر اصلی فرم، شامل خیابان، کاربری و ساختمان در ایجاد انسجام نقش مؤثری دارند و خیابان مهم‌ترین عنصر در اتصال و پیوند دو عنصر دیگر است. همچنین اختلاط و تنوع در کاربری و ابعاد و اندازه در ساختمان معیارهای مهمی در سنجش انسجام فرم شناخته می­‌شوند. از طرفی اتصال و پیوند به عنوان مهم‌ترین معیار برای ایجاد انسجام، بایستی براساس دو اصل اساسی مقیاس و سلسله مراتب، شکل گیرد تا باعث شود عناصر فرم در بخش­‌های ساختاری مختلف (کانون، محور اصلی و پهنه) به طور منسجم به یکدیگر اتصال و پیوند یابند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Exploring the Conceptual Model for Evaluating the Coherence of Urban Physical Form and Structure and Explaining Its Principles

نویسندگان [English]

  • Safoora Mokhtarzadeh 1
  • Mahmoud Ghalenoee 2
  • Reza Kheyroddin 3
1 Ph.D. Student, Department of Urbanism, Faculty of Architecture and Urbanism, Isfahan Art University, Iran
2 Department of urbanism , Art university of Isfahan.
3 Associate Professor in Urban Planning, Iran University of Science and Technology
چکیده [English]

Problem statement: Coherence as a necessary quality in the physical, social, and economic life of cities has been less attended by urban planners in modern times, to the extent that the scattering and deterioration of the urban fabrics, and in particular the existing metropolises, can be attributed to the lack of attention to this quality in the planning and design of modern cities. One of the main reasons for this is the lack of attention to the existence of different approaches to studying the form, the structure and the absence of an integrated approach and criteria and principles that can be used to assess the degree of coherent form and structure.
Research aim and question: Therefore, this research seeks to elaborate the principles for evaluating the coherence of the physical form and developing a conceptual model. In this regard, this research aims to answer the question of what are the common principles between different approaches and theories about the physical form, and how do these approaches define the coherent relationship between the elements of the form?
Research method: In this regard, this research has used a qualitative content analysis method to draw out the concepts of separated text data (by study approaches that relate to the coherence of form and structure), and Finally, this study achieved a theoretical model or framework by extracting the texts abstract levels which reflects the passive and repetitive patterns in the content. Conclusion: The results show that the three main elements of the form, including street, land use and building, play an important role in creating coherence, and the street is the most important element in the connection and linking of the other two elements. Also, the mix and diversity criteria in the land-use and the size criterion in the building are considered to be important criteria for measuring the coherence of the urban form. On the other hand, linking and integrating as the most important criterion for creating coherence, must be formed on the basis of two fundamental principles of scale and hierarchy, so that the elements of the form in different structural parts (center, main axis, and zone) are connected together in a coherent way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Coherence
  • Form
  • Physical structure
  • City
آلن، رمی. (1388). مرفولوژی شهری جغرافیا، آمایش و معماری شهری. چاپ اول، ت:­ علی اشرفی. تهران: دانشگاه هنر.
اردلان، نادر و بختیار، لاله. (1390). حس وحدت. چاپ اول ت :­ ونداد جلیلی. تهران: علم معمار رویال.
الکساندر، کریستوفر. (1384) . یادداشت­‌هایی بر ترکیب فرم. ت: سعید رزین مهر. تهران : انتشارات روزنه.
الکساندر، کریستوفر، جونیس ها، آنینو، آرتمیس و کینگ، اینگرید. (1373).  تئوری جدید طراحی شهری. ت : شرکت مهندسین مشاور طاش. تهران: نشر اندیشه.
الکساندر، کریستوفر. (1394 ). سرشت نظم .جلد اول : پدیده حیات. ت: رضا سیروس صبری .تهران : انتشارات پرهام نقش.
اهری، زهرا و حبیبی، سید محسن. (1391). مکتب اصفهان در شهرسازی: زبان­شناسی عناصر و فضاهای شهری، چاپ دوم. تهران: دانشگاه هنر.
اهری، زهرا و حبیبی، سیدمحسن. (1391). مکتب اصفهان: زبان طراحی شهری در شهرهای کهن، چاپ اول. اصفهان : انتشارات رسام.
بحرینی، سید حسین. (1390). فرآیند طراحی شهری، چاپ هفتم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بیکن، ادموند. (1376). طراحی شهرها. چاپ اول، ت: فرزانه طاهری. مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. 
پامیر، سای.(1389). مراکز شهری سرزنده: اصول طراحی شهری و بازآفرینی.چاپ اول، ت: مصطفی بهزادفر و امیر شکیبامنش. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
توسلی، محمود، بنیادی، ناصر. (1386). طراحی فضاهای شهری : فضای شهری و جایگاه آن در زندگی و سیمای شهر، چاپ دوم. تهران: انتشارات شهیدی.
تولایی، نوین. (1386). شکل شهر منسجم. چاپ اول، تهران: انشارات امیرکبیر.
تیبالدز، فرانسیس. (1387). ساختن شهرهای مردم‌پسند: ارتقای محیط عمومی در شهرهای بزرگ و کوچک. چاپ اول، ت: مروارید قاسمی اصفهانی. تهران: انتشارات روزنه.
جیکوبز، جین. (1388). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ت: حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دانشپور، سیدعبدالهادی،  روستا، مریم. (1391). خوانش ساختار شهر؛ گامی به سوی شکل‌شناسی شهری.‎ مجله علمی – پژوهشی انجمن علمی شهرسازی و معماری ایران. (4) 45-54.
رابرتز، ماریون، گرید کلارا. (1390). رویکردی به سوی طراحی شهری (روش ها و فنون طراحی شهری). ت:­ راضیه رضازاده و مصطفی عباس‌زادگان. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت. چاپ اول.
کریپندورف، کلوس. (1383). تحلیل محتوا، مبانی روش‌­شناسی، چاپ دوم. ت:­ هوشنگ نایبی. تهران: نشر نی.
گلکار، کوروش. (1393). آفرینش مکان پایدار: تأملاتی در باب نظریه طراحی شهری. چاپ دوم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
لینچ، کوین. (1383). سیمای شهر. چاپ ششم، ت:­ منوچهر مزینی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
لینچ، کوین. (1390). تئوری شکل شهر. چاپ پنجم، ت: سیدحسین بحرینی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مارشال، استفان. (1395). شهرها، طراحی و تکامل. چاپ اول، ت:­ سید حسین بحرینی و آمنه بختیار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
هدمن، ریچارد و یازوسکی، آندرو. (1387). مبانی طراحی شهری، چاپ اول. ت: راضیه رضازاده و مصطفی عباس‌­زادگان. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
Alberti, L. B. (1991). On the art of building in ten books. Cambridge, MA: MIT Press.
Batty, M. (2005). Cities and complexity. Cambridge, MA: MIT Press.
Batty, M. (2008). The size, scale, and shape of cities. Science, 319(5864):769-771.
Batty, M. (2009). Urban modeling. International Encyclopedia of Human Geography. Oxford, UK: Elsevier.
Conzen, M. R. (2004). Thinking about urban form: papers on urban morphology, 1932-1998. Oxford ; New York : Peter Lang, 2004.
Evans, R. (Compendium, U. D). (2007). 2: Delivering Quality Places. English Partnerships/Housing Corporation.
Hillier, B, Greene, M & Desyllas, J.(2000). Self-Generated Neighbourhoods: The Role of Urban Form in the Consolidation of Informal Settlements. Urban Design International, 5 (2):61-96.
Hillier, B, Penn, A, Hanson, J, Grajews ki, T & Xu, J. (1993). Natural movement: Or, configuration and attraction in urban pedestrian movement. Environment and Planning B: Planning and Design,( 20): 29-66.
Hillier, B. (1996). Cities as movement economies. Urban Design International, 1(1): 41-60.
Kropf, K. (2014). Ambiguity in the definition of built form. Urban Morphology, 18(1):41-57.
Martin, L. (1972). The grid as generator. Arq: Architectural Research Quarterly, 4(4): 309-322.
Oliveira, V. (2013). Morpho: a methodology for assessing urban form. Urban Morphology, 17(1): 21-33.
Salingaros, N. A. (1998). Theory of the Urban Web, Urban Design, (3) : 53-71.
Salingaros, N. A. (2000). Complexity and urban coherence. Urban Design, 5(3): 291-316.
Salingaros, N. A. (2005). Principles of urban structure (Vol. 4). Bethaniendwarsstraat 6G 1012 CB Amsterdam: Techne Press.
Smith, P.F. (1977). Syntax of cities. London: George Gudwin Limited.
Sternberg, E. (2000). An integrative theory of urban design. American Planning Association, 66(3): 265-278.
Trancik, R. (1986). Finding lost space: theories of urban design. New York: John Wiley & Sons.