تأثیر احساس جمعی بر شکل‌گیری قرارگاه‌های رفتاری (مورد مطالعاتی: باهمستان‌های آیینی شهر تبریز)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران.

2 دانشیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنراسلامی، تبریز، ایران.

3 دانشجوی دکتری معماری اسلامی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنراسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

بیان مسئله: قرارگاه‌های رفتاری به‌عنوان محیط‌هایی با نقش‌های معنادار و هم‌ساز با اجتماع، از اهمیت ویژه‌ای برای بهبود کیفیت محیط زندگی، برخوردارند؛ از سویی دیگر احساس جمعی افراد، به‌عنوان عامل انسانی و هویت‌بخش در حوزۀ طراحی‌های محیطی است که در جهت نشان‌دادن پیوند و ادراک یکسان افراد، علاوه بر رفتارهای شخصی می‌تواند از طریق وضعیت فرهنگی جامعه به‌دست آید، لذا دستیابی به معنای واضح از محیط از یک سو و بررسی شاخصه‌های احساس جمعی در تأثیرگذاری بر هم‌ساختی مکان-رفتار، از سوی دیگر کلید درک یک قرارگاه رفتاری و شکل‌گیری محیط همساز با اجتماع است.
هدف و سؤال تحقیق: نوشتار حاضر در راستای پاسخ به این‌که هم‌ساختی مکان-رفتار در قرارگاه رفتاری چگونه تحت‌تأثیر مؤلفه‌های احساس جمعی است؟ با هدف شناسایی و بررسی نقش احساس جمعی در شکل‌گیری قرارگاه‌های رفتاری تدوین شده است.
روش تحقیق: پژوهش حاضر براساس هدف دارای ماهیتی کاربردی مبتنی‌بر راهبرد پس‌کاوی است؛ منطبق‌بر این راهبرد، الگوی نظری از طریق جمع‌آوری داده‌ها و مرور ادبیات موضوع با رویکرد کیفی و با استناد به مطالعات کتابخانه‌ای به‌دست آمده و در پیمایش میدانی مورد بررسی تجربی و تدقیق قرارگرفته است.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که هم‌ساختی در باهم‌ستان‌های آیینی شهر تبریز به‌طور مؤثری تحت‌تأثیر مؤلفه‌های شرایط اجتماعی و روانی مرتبط با طول عمر، ادراک بالادستی و مسائل اجتماعی است و از سوی دیگر ویژگی‌های محیطی و عوامل فراشخصی (ادراک بالادستی و ادراک یکسان با دیگران) به‌عنوان معیارهای تعیین‌کننده احساس جمعی در باهمستان‌ها عمل می‌کنند. به‌عبارتی میزان همبستگی بین احساس جمعی و هم‌ساختی شکل‌دهندۀ قرارگاه‌های رفتاری نشان‌دهندۀ این مهم است که احساس جمعی به‌عنوان کاتالیزور حضور انسانی و عنصر پایه در افزایش عوامل مؤثر بر سازگاری و هم‌ساختی در محیط عمل می‌کند و به‌عبارتی احساس جمعی به شکل معناداری بر شکل‌گیری قرارگاه‌های رفتاری تأثیر می‌گذارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Sense of Community on the Formation of Behavior Settings (Case Study: Ritual Public Spaces of Tabriz)

نویسندگان [English]

  • Minou Gharehbaglou‎ 1
  • Abbas Ghaffari 2
  • Raana Cenmar Asl 3
1 Full Professor, Faculty of Architecture & Urbanism, Tabriz Islamic ‎Art University, Iran.
2 Associate Professor, Faculty of Architecture & Urbanism, Tabriz Islamic ‎Art University, Iran.‎
3 Ph.D. Candidate in Architecture. Faculty of Architecture & Urbanism, Tabriz Islamic ‎Art University, Iran.
چکیده [English]

Problem Statement: As environments with meaningful roles that are harmonic with the community, behavior settings are of great importance in enhancing the living environment quality. Additionally, a sense of community in individuals is a human and identity-related factor in the field of environmental design, which can be achieved through personal behavior, as well as the cultural state of a society to depict similar links and perceptions among individuals. Therefore, obtaining a clear meaning of an environment, on the one hand, and analyzing the sense of community indices in affecting the behavior-milieu synomorphy1 , on the other hand, is the key to understanding a behavior setting and forming an environment harmonic with the community. 
Research Objective: The present paper seeks to answer how behavior-milieu synomorphy in a behavior setting is influenced by a sense of community components, to identify and examine the role of a sense of community in forming behavior settings.
Research Method: This is a retroduction-based applied study. Consistent with this strategy, the theoretical model was achieved through data collection and literature review with a qualitative approach and reference to desk research; experiential analysis and explication were also conducted on the model during the field.
Conclusion: According to the research results, synomorphy in the ritual public spaces of Tabriz is effectively influenced by social and mental conditions components related to lifespan, upstream perception, and social issues. Additionally, environmental features and transpersonal factors (upstream perception and similar perception to others) act as criteria for determining the sense of community in public spaces. The extent of correlation between the sense of community and synomorphy forming behavior settings shows that the sense of community acts as a human presence catalyst and a basic element in increasing the factors affecting harmony and synomorphy in the environment. In other words, the sense of community has a significant effect on the formation of behavior settings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Synomorphy
  • Human presence
  • Behavior-place
  • Upstream perception

مراجع

انصاری، مجتبی؛ جمشیدی، سمانه و الماسی‌فر، نینا. (1389). بررسی حس قلمرو و رفتار قلمروپایی در پارک‌های شهری مطالعه موردی: پارک ساعی. آرمانشهر، 4، 33-48.
دلاکه، حسن؛ بهزادفر، مصطفی؛ قلعه‌نویی، محمود و بختیار نصرآبادی، آمنه. (1396). بازشناسی الگوهای رفتاری در میدان انقلاب اصفهان. مطالعات محیطی هفت حصار، 21 (6)، 95-111.
سربندی فراهانی، معصومه؛ بهزادفر، مصطفی؛ عباس‌زادگان، مصطفی و الوندی‌پور، نینا. (1393). کیفیات محیطی مؤثر بر قرارگاه رفتاری در فضاهای سبز و باز محلی. مطالعات برنامه‌ریزی شهری، 5 (2)، 101-115.
صالحی‌نیا، مجید و معماریان، غلامحسین. (1388). اجتماع‌پذیری فضای معماری. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 40، 5-17.
گلرخ، شمین. (1391). قرارگاه رفتاری: واحدی پایه برای تحلیل محیط. تهران: انتشارات آرمانشهر.
لنگ، جان. (1394الف).  آفرینش نظریۀ معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (ترجمۀ علیرضا عینی‌فر) (1381). تهران: دانشگاه تهران.
لنگ، جان. (1394ب).  آفرینش نظریۀ معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (ترجمۀ علیرضا عینی‌فر) (1395). تهران: دانشگاه تهران.
مطلبی، قاسم. (1380). روان‌شناسی محیطی: دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. هنرهای زیبا، 10، 52-67.
ناری قمی، مسعود. (1394). پارادایم‌های مسئله در معماری-رویکردی به طرح مسئلۀ فرهنگ‌گرا و کاربرمحور در معماری. تهران: مؤسسۀ علم معمار.
Alexander, Ch. (1964). Notes on the Synthesis of Form. Cambridge. Mass: Harvard University Press.
Barker, R. G. (1968). Ecological Psychology: Concepts and Methods for studying the environment of human behavior. Stanford, California: Stanford University Press.
Bronfenbrenner, U. (2005). Making Human Beings Human: Bio ecological Perspectives on Human Development. Sage.
Cassidy, T. (1997). Environmental Psychology. Uk: Psychology Press.
Dunham, H. W. (1986). The community today: Place or process. Journal of Community Psychology, 14, 399-404.
Francis, J., Giles-Corti, B., Wood, L. & Knuiman, M. (2012). Creating sense of community: The role of public space. Journal of Environmental Psychology, 32 (4), 401-409.
Gehl, J. (1996). Life between buildings: Using public space.(3rd ed.). Copenhagenm, Denmark: Arkitektens Forlag.
Gibson, J. (1977). An Ecological Approach to visual Perception. Boston: Hoghton Mifflin.
Hill, J. (1996). Psychological sense of community: Suggestions for future research. Journal of Community Psychology, 24, 431-438.
Hahm, J., Breiter, D., Severt, K., Wang, Y. & Fjelstul, J. (2016). The relationship between sense of community and satisfaction on future intentions to attend an association’s annual meeting. Tourism Management, 52, 151-160.
Jensen, A. K. & Olsen, S. B. (2019). Childhood Nature Experiences and Adulthood Environmental Preference. Ecological Economics, 156, 48-56.
Kim, J. & Kaplan, R. (2004). Physical and Psychological Factors in Sense of Community: New Urbanist Kentlands and Nearby Orchard Village. Environment and Behavior, 36, 313-340.
Lang, J. (1994). Urban Design, the American Experience. New York: Van Nostrand Reinhold Company.
Lang, J .(1987).Creating Architectural Theory: The role of the behavioral sciences in environmental Design. New York: Van Nostrand Reinhold Company. 
Lund, H. (2002). Pedestrian Environments and Sense of Community. Journal of Planning Education and Research, 21, 301-312.
Mahmoudi Farahani, L. & Lozanovska, M. (2014). A Framework for Exploring the Sense of Community and Social Life in Residential Environments. International Journal of Architectural Research Archnet-IJAR, 8, 223-237.
Meagher. B. R. (2019). Ecologizing Social Psychology: The Physical Environment as a Necessary Constituent of Social Processes. Personality and Social Psychology Review, 24 (1), 3–23.
McMillan, David. W. & Chavis, D. M. (1986) .Sense of community: A Definition and Theory. Journal of Community Psychology1, 14, 6-23.
Moatasim, F. (2005). Practice of Community Architecture: A Case Study of Zone of Opportunity Housing Co-operative. Montreal: School of Architecture McGill University.
Moustafa, Y. (2009). Design and Neighborhood Sense Of Community: An Integrative and Cross-culturally Valid Theorical Framework. International Journal of Architectural Research, 3 (1), 71-91.
Nair, P. & Fielding, R. (2009). The Language of School Design Patterns for 21st Century Schools. Minneapolis, MN. USA: The International Forum for Innovative Schools. 
Ramos, A. K., Carvajal Suarez, M., Leon, M. & Trinidad, N. (2017). Sense of community, participation, and life satisfaction among Hispanic immigrants in rural Nebraska. K o n t a k t press, 19, 1-12.
Rappaport, J. (1995). Empowerment meets narrative: Listening to stories and creating settings. American Journal of Community Psychology, 23, 795-807.
Rappaport, A. (1977). Human Aspect of Urban Form. NewYork: Perarnon.
Scott, M. M. (2005). A Powerful Theory and a Paradox: Ecological Psychologists after Barker. Environment and Behavior, 37 (3), 295–329.
Sarason, S. (1974). The psychological sense of community. San Francisco, CA, USA: Jossey-Bass. 
Sonn, Ch. C., Bishop, B. J. & Drew, N. M. (1999). Sense of Community: Issues and considerations from a cross-cultural perspective. Community, work and Family, 2 (2), 205-218.
Wicker, A. (1979). An Introduction to Ecological Psychology. Monterery.
Wicker, A. (2002). Ecological psychology: Historical contexts, current conception, prospective directions. In R. B. Bechtel & A. Churchman (Eds.), Handbook of environmental psychology, 114–126, John Wiley & Sons.
Wicker, A. (2011). Perspectives on Behavior Settings: With Illustrations from Allison’s Ethnography of a Japanese Hostess Club. Environment and Behavior, 37,295- 329.
Winkle, Ch. & Woosnam, K. M. (2014). Sense of community and perceptions of festival social impacts. International Journal of Event and Festival Management, 5 (1), 22-39.
Zhang, Z. & Zhang, J. (2017). Perceived residential environment of neighborhood and subjective well-being among the elderly in China: A mediating role of sense of community. Journal of Environmental Psychology, 16, 1-5.
باغ نظر
دوره 21، شماره 130
فروردین 1403
صفحه 61-76

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار