ادراک معماری خانۀ پیر شالیار بر اساس رهیافت پدیدارشناسانۀ موریس مرلوپونتی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه معماری، واحد مریوان، دانشگاه آزاد اسلامی، مریوان، ایران.

2 گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

چکیده

بیان مسئله: خلق و نقد در گفتمان معماری نظریه‌محور است؛ نظریه‌ها نیز اغلب بینایی‌محور هستند. ادراک و تجربۀ زیستۀ معماری جای خود را به تجربۀ علمی همراه با تئوری‌ها داده است؛ گویا ادراک معماری واضح و به آسانی در دسترس است. از سوی دیگر، همین ادراک نیز در نظریه‌ها و علوم چندان قدر و اعتنایی ندارد. آیا واقعاً تجربۀ زیستۀ معماری، به راحتی و وضوح در دسترس است؟ آیا فارغ از نظریه‌ها نمی‌توان به معماری پرداخت و جایی برای تجربۀ زیستۀ معماری هم در نظر گرفت؟ آیا تنها بینایی است که باید در معماری مورد توجه باشد یا دیگر حواس نیز نقشی دارند؟
هدف پژوهش: بررسی پدیدارشناسانۀ ادراک بدن‌مند معماری در قالب مطالعه‌ی موردی پدیدارشناسی خانۀ پیر شالیار هدف این پژوهش است. 
روش پژوهش: پدیدارشناسی چه در مقام روش و چه در جایگاه فلسفۀ اولی، مبتنی بر تجربۀ زیسته است. این پژوهش پدیدارشناسانه است و در دستۀ پژوهش‌های کیفی قرار می‌گیرد؛ کیفی-توصیفی و مطابق پدیدارشناسی مرلوپونتی به توصیف پرداخته است و برای دسته‌بندی توصیف‌ها از مفاهیم و مقولات پیتر زومتور استفاده کرده است. 
نتیجه‌گیری: یافته‌ها تنوع تجربۀ دریافت معماری بر اساس تجربۀ زیسته را نشان می‌دهند. تجربه‌هایی که اگرچه درک و تجربه می‌شوند اما غالباً نادیده گرفته می‌شوند یا به بیان نمی‌آیند؛ یا نظریه مقدم بر تجربه است یا اساساً چنین تجربه‌هایی ارزشمند نمی‌دانند و خارج از حیطۀ معماری می‌دانند. این پژوهش نشان داد که حواسی غیر از بینایی چه نقشی در تجربۀ معماری دارد و خانۀ پیر شالیار چگونه از راه‌های مختلف حواس به تجربه درمی‌آید و اتمسفری تکینه می‌آفریند. اینکه چگونه در ادراک، منطق انتخاب مصالح، ترکیب و چینش آ‌ن‌ها خود را نشان می‌دهد. یافته‌های این پژوهش پیامدهایی برای نظریه‌پردازان و معمارانی دارد که دغدغۀ خلق تجربه‌هایی فراگیر و کامل از معماری دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Perception of Pir Shaliar’s Pouse Prchitecture Based on Maurice Merleau-Ponty’s Phenomenological approach

نویسندگان [English]

  • Mohammad Dana Salem 1
  • Sara Jalalian 2
  • Manouchehr Foroutan 2
  • Salman Mardokhi 3
1 Assistant Professor, Department of Architecture, Mariwan Branch, Islamic Azad University, Mariwan, Iran.
2 Department of Architecture, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.
3 M.A. Student in Architecture, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: Creation and criticism in architectural discourse are theory-oriented; Theories are also often visually oriented. The perception and lived experience of architecture have given its place to scientific experience with theories; It seems that the perception of architecture is clear and easily available. On the other hand, the same perception is not much appreciated in theories and sciences. Is the lived experience of architecture easily and clearly accessible? Is it not possible to deal with architecture without theories and consider a place for the lived experience of architecture? Is it only vision that should be considered in architecture or do other senses also play a role?
Research objective: The phenomenological investigation of the bodily perception of architecture in the form of a case study of Pir Shaliar’s house is the purpose of this research.
Research method: Phenomenology, both as a method and as a philosophy, is based on lived experience. This research is phenomenological and is included in the category of qualitative research; Qualitative-descriptive and according to Merleau-Ponty’s phenomenology, she described and used Peter Zumthor’s concepts and categories to categorize the descriptions.
Conclusion: The findings show the diversity of architectural experience based on lived experience. Experiences that, although understood and experienced, are often ignored or not expressed; Either the theory precedes the experience or basically they do not value such experiences and consider them outside the scope of architecture. This research showed that the senses other than vision play a role in the experience of architecture and how Pir Shaliar’s house is experienced through different senses and creates a unique atmosphere. How in perception, the logic of choosing materials, their composition, and arrangement shows itself. The findings of this research have implications for theorists and architects who are concerned with creating comprehensive and complete experiences of architecture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aesthetics
  • Aesthetic Experience
  • User Experience
  • Phenomenography
اسمیت، دیوید وودراف. (1393). پدیدارشناسی (ترجمۀ مسعود علیا). تهران: ققنوس.
بایزید، قادر؛ ایرج، اعتصام؛ فرح، حبیب؛ مختاباد امرئی، سید مصطفی. (1392). جستاری بر تبیین دیدگاه‌های منطقه‌گرایی و سیر تحول آ‌ن‌ها در معماری معاصر. نقش جهان، 3 (1)  7-18.
گلابی، بایزید؛ بایزدی، قادر؛ طهماسبی، اسلان و سحابی، جلیل. (1397). کاوش عمیق معنای خانه بومی به روش پدیدارشناسی (مورد مطالعه: خانه روستایی منطقه موکریان). پژوهش‌های روستایی، 9 (4)، 646-660.
پازوکی، بهمن. (1399). تاریخ فلسفۀ معاصر غرب. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
پالاسما، یوهانی. (1392). دست متفکر (ترجمۀ علی اکبری). تهران: پرهام نقش.
پالاسما، یوهانی؛ گرنوت بومه و پیتر زومتور. (1400). اتمسفر ساختمان (ترجمۀ مرتضی نیک‌فطرت، احسان بیطرف). تهران: فکر نو.
پریموزیک، دنیل تامس. (1388). مرلوپونتی فلسفه و معنا (ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی). تهران: نشر مرکز.
حاتمی گلزاری، الهام؛ میرزا کوچک خوشنویس، احمد؛ بایزیدی، قادرحبیبی، فؤاد .(1398). بررسی کیفی ماندگاری معماری مجموعۀ بازار تبریز از منظر پدیدارشناسی. اندیشۀ معماری، 4 (7)، 172-188.
رئیسی، ایمان و کاکوئی، معین. (1393). تحلیل مسجد ولیعصر تهران با رویکرد پدیدارشناسیِ یوهانی پالاسما. همایش ملی نظریه‌های نوین در معماری و شهرسازی. قزوین: دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
زومتور، پیتر. (1394). رهیافت پدیدارشناسی در اندیشۀ زومتور (ترجمۀ سیده صدیقه میرگذارلنگرودی و مرتضی نیک‌فطرت). تهران: علم معمار.
سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. (1396). استان‌شناسی کردستان. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های آموزشی ایران.
ساکالوفسکی، رابرت. (1384). درآمدی بر پدیدارشناسی (ترجمۀ محمدرضا قربانی). تهران: گام نو.
سربون، دیوید. (1401). پدیدارشناسی (درسنامه‌های فلسفۀ غرب) (ترجمۀ عبدالله سالاروند). تهران: نقش جهان.
سی‌راد، ایرین. (1396). در خانه (انسان‌شناسی فضای خانگی). (ترجمۀ زهرا غزنویان، محسن صف‌شکن، الهام نظری، نازنین دلنواز و لیلا صادقی‌تبار). تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
شیرازی، محمدرضا. (1389). پدیدارشناسی در عمل (آموختن از تحلیل پدیدارشناختی پالاسما از ویلا مایرآ). آرمان شهر، 3 (4) 125-132.
علیا، مسعود. (1395). جایگاه امر حسی در پدیدارشناسی هنر دوفرن. پژوهش‌های فلسفی، 10 (18)، 95-109.
کالینسون، دایان؛ ویلکینسون، رابرت و استورات، براون. (1392). صد فیلسوف قرن بیستم (ترجمۀ عبدالرضا سالار بهزادی). تهران: ققنوس.
کدخدامحمدی، امیر؛ دولت‌آبادی، فریبرز و کابلی، هادی. (1399). انکشاف جهانِ مکان در معماری مسکونی هورامان تخت (ازمنظرهستی شناسانه). اندیشۀ معماری، 4 (8) 120-134.
کرنی، ریچارد. (1401). جنبش‌های مدرن فلسفه اروپایی (ترجمۀ علی کشفی). تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
کافر، اشتفان، و چمرو، آنتونی. (1398). پدیدارشناسی (ترجمۀ ناصر مؤمنی). تهران: مؤسسه فرهنگی هنری پگاه روزگار نو.
متیوز، اریک. (1397). موریس مرلوپونتی: پدیدارشناسی ادراک (ترجمۀ محمود دریانورد). تهران: زندگی روزانه.
محمدپور، احمد. (1400). روش تحقیق معاصر در علوم انسانی. تهران: ققنوس.
مرلوپونتی، موریس. (1391). جهان ادراک (ترجمۀ فرزاد جابرالانصار). تهران: ققنوس.
 ملک افضلی، علی اصغر؛ میرمیران، سیده مهدیه و کریمی‌فرد، لیلی. (1401). پدیدارشناسی تفسیری فضاهای میانوار در معماری خانه. باغ نظر، 10 (106)، 57-68.
الن فاکس، مایکل.(1400). همه چیز دربارۀ خانه (ترجمۀ مهدی نصراله زاده). تهران: بیدگل.
نزبیت، کیت. (1396). تئوری معماری پست‌مدرن (1995-1965) (ترجمۀ پویان روحی). تهران: کتابکده کسری.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین. (1387). نگاهی به نگرش‌های فلسفی سدۀ بیستم. تهران: طهوری.
نگین تاجی، صمد؛ انصاری، مجتبی و پورمند، حسنعلی. (1396). تبیین نسبت رابطۀ انسان و مکان در فرایند طراحی معماری با رویکرد پدیدارشناسی. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 22 (4)، 71-80.
نوربرگ‌شولتز، کریستیان. (1391). معماری: حضور، زبان و مکان (ترجمۀ علیرضا سیداحمدیان). تهران: نیلوفر.
هیل، جاناتان. (1396). مرلوپونتی برای معماران (ترجمۀ گلناز صالح کریمی). تهران: فکر نو.
Clark, R., & Pause, M. (2005). Precedents in Architecture. New Jersey: John Wiley & Sons.
Embree, L. (1996). The encyclopedia of phenomenology. Dordrecht, the Netherlands: Kluwer. 
Husserl, E. (2001). Logical Investigation (Findlay, J. N. Trans.). London / New York: Routledge.
Hurssell, E. (1989).  ideas pertaining to apure phenomenology and to a phenomenological phil  Ideas pertaining to a pure phenomenology & to a phenomenological philosophy second book.(Rojcewicz, R., & Schuwer, A. Trans.). Boston / London: kluwer academic publishers.
Jiao Jiao، J، Songfu, L & Xiaojuan, H. (2013). Peter Zmthor ideas of Architectural Creation. Applied Mechanics and Materials, (423-426) 1183-1186.
Merleau-Ponty، M. (2012). Phenomenology of Perception. (Lndes, D.A. Trans.). London / Newyork: Routlege.
Moustakas, C. (1994). Phenomenological Research methods. California: Sage Publications.
Pallasmaa, J. (1998). Alvar Aalto: Toward a Synthetic Functionalism. New York: The Museum of Modern Art.