ارزیابی محله‌های بافت تاریخی باغ‌شهر خوانسار از نظر پایداری کالبدی (مورد مطالعه: محلۀ پُلِگوش)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

2 کارشناسی ارشد معماری، دانشکدۀ معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

چکیده

چکیده
بیان مسئله: در چند دهة اخیر تغییرات و تحولات مختلف موجب آسیب به بافت تاریخی محله‌های شهر خوانسار شده است. از این‌رو باید در جهت ایجاد پایداری در این محله‌ها گام برداشت. پایداری در محله در گرو پایداری در چهار بخش اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و کالبدی است. به ‌منظور دستیابی به پایداری در سه بخش اول، ابتدا باید به پایداری در سطح کالبدی که زیرساخت و پایة سه بخش دیگر محسوب می‌شود، دست ‌یافت. اگر ضرورت ایجاد پایداری کالبدی در سطح محلة پلگوش مطرح باشد، می‌توان سؤال کرد که شاخص‌های پایداری کالبدی کدامند؟ و با توجه به این شاخص‌ها محلة پلگوش در چه سطحی از پایداری کالبدی قرار دارد؟
هدف پژوهش: این پژوهش با بیان مفهوم پایداری محله به دنبال استخراج شاخص‌های پایداری کالبدی و ارزیابی محلة پلگوش خوانسار با توجه به این شاخص‌ها است.
روش پژوهش: در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از استدلال منطقی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی، شاخص‌های پایداری کالبدی استخراج می‌شود و با توجه به آن محلة پلگوش ارزیابی می‌شود. به ‌منظور تحلیل محلة پلگوش از سه روش بررسی‌های میدانی، مطالعة طرح جامع شهر خوانسار و مصاحبه‌های عمیق با ساکنین استفاده شده است.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاخص‌های پایداری کالبدی شامل هفت شاخص معماری ساختمان‌ها، چندعملکردی‌بودن ساختمان‌های عمومی، کاربری‌های استاندارد، تحرک و پویایی، فضاهای عمومی، دسترسی مناسب و کیفیت کالبدی است. با توجه به شاخص‌های فوق و براساس تحلیل و بررسی‌های صورت‌گرفته در محلة پلگوش سه شاخص کاربری‌های استاندارد، دسترسی مناسب و کیفیت کالبدی پایدار، شاخص معماری ساختمان‌ها، نیمه‌پایدار و سه شاخص چندعملکردی‌بودن ساختمان‌های عمومی، تحرک‌ و پویای و فضاهای عمومی، ناپایدار هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Neighborhoods in the Historical Context of Khansar Baghshahr from a Physical Sustainability Perspective (Case Study: Polegoosh Neighborhood)

نویسندگان [English]

  • Babak Alemi 1
  • Morteza Majidi 2
1 Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Art, Kashan University, Kashan, Iran.
2 Master of Architecture, Faculty of Architecture and Art, Kashan University, Kashan, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Problem statement: In the last few decades, various changes and developments have caused damage to the historical context of the neighborhoods of Khansar city. Therefore, mesaures should be taken to create sustainability in these neighborhoods. Sustainability in the neighborhood depends on sustainability in four economic, social, cultural, environmental, and physical sectors. To achieve sustainability in the first three parts, one must first achieve sustainability at the physical level, which is the infrastructure and foundation of the other three parts. If there is a need to create physical sustainability at the level of the Polegoosh neighborhood, we need to address the following questions: What are the indicators of physical sustainability? And according to these indicators, what is the level of physical sustainability of the Polegoosh neighborhood?
Research objective: By expressing the concept of neighborhood sustainability, this research seeks to extract indicators of physical sustainability and evaluate the Polegoosh neighborhood of Khansar based on these indicators.
Research method: This research employed the descriptive-analytical method and logical reasoning to extract the physical sustainability indicators based on library and field studies and evaluate the Polegoosh neighborhood based on those indicators. To analyze the Polegoosh neighborhood, this study used three methods of field surveys, the study of the master plan of Khansar city, and in-depth interviews with residents.
Conclusion: The results of the research indicate that the indicators of physical sustainability include seven indicators: building architecture, multi-functionality of public buildings, standard uses, mobility and dynamics, public spaces, proper access, and physical quality. According to the above indicators and based on the analysis and investigations, three indicators of standard uses, proper access, and physical quality are stable in the Polegoosh neighborhood; the architectural index of buildings is semi-stable and the three indicators: multi-functionality of public buildings, dynamic and public spaces are unstable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical Context of Khansar
  • Historical Neighborhood
  • Polegoosh Neighborhood
  • Physical Sustainability
  • Architecture of Houses

مراجع

احمدی، فرهاد. (1384). شهر-خانة حیاط مرکزی (شهر-خانة پایدار، شهر-خانة آیینی). صفه، 15 (41)، 90-113.
اشرف‌الکتابی، منوچهر. (1367). خونسار-خوانسار-یا خانسار؟ تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، (12)، 51-62.
باستانی‌راد، حسن. (1391). کوی (محله) در شهرهای ایرانی سده‌های نخستین اسلامی. پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، 6 (10)، 1-30.
برزگر، صادق؛ دیوسالار، اسدالله؛ فنی، زهره و صفرعلی‌زاده، اسماعیل. (1397). تحلیل شاخص‌های پایداری کالبدی در شهرهای کوچک؛ مطالعة ‌موردی: شهرهای کوچک استان مازندران. فضای جغرافیایی، 18 (61)، 161-180.
بیضایی، میترا؛ شکیبا، امین و نقصان محمدی، محمدرضا. (1396). مطالعة تطبیقی مراکز محله‌ای شهر یزد برمبنای شاخص‌های مرکز محلة ایده‌آل با رویکرد تحلیلی FMEA (مطالعة موردی: مرکز محلة «یعقوبی» در بافت تاریخی و «پشت سیلو» در بافت جدید شهر یزد). مطالعات‌شهری، 6 (25)، 3-16.
پاکزاد، جهانشاه. (1389). مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری. انتشارات: آرمان‌شهر.
توسلی، محمود. (1376). اصول و روش‌های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
جهدی، نوید و ساشورپور، مهدی. (1398). شناسایی و تدوین اصول طراحی یک مرکز محلة موفق شهری با مقایسة تطبیقی دو مرکز محلة مدرن و پست‌مدرن (نمونة موردی: مرکز محلة سنگ‌تراش‌ها در شهر اصفهان و مرکز محلة پردیس در شهر جدید بهارستان). پژوهش‌های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی، 2 (3)، 49-71.
چپ‌من، دیوید. (1395). آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان‌ساخت (ترجمة شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان). تهران: دانشگاه تهران، مؤسسة انتشارات و چاپ.
حبیبی، سید محسن. (1382). چگونگی الگوپذیری و تجدید سازمان استخوان‌بندی محله. هنرهای زیبا، 13 (13)، 23-39.
حبیبی، سید محسن و مسائلی، صدیقه. (1378). سرانة کاربری‌های شهری. تهران: سازمان ملی زمین و مسکن.
حسین‌زاده، رباب؛ احمدی، امین و صدرایی، محمدامین. (1397). برنامه‌ریزی مسکن شهر خوانسار با رویکرد توسعة پایدار. پنجمین کنفرانس ملی شهرسازی، معماری، عمران و محیط‌زیست. شیروان: مؤسسة پژوهشی رهجویان پایاشهر اترک و مجلة علمی تخصصی پایاشهر.
خاکپور، براتعلی؛ مافی، عزت‌الله و باوان پوری، علیرضا. (1388). نقش سرمایة اجتماعی در توسعة پایدار محله‌ای (نمونه: کوی سجادیة مشهد). جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 7 (12)، 55-81.
خیرآبادی، مسعود. (1376). شهرهای ایران (ترجمة حسین حاتمی‌نژاد و عزت‌الله مافی). تهران: نیکا.
دهخدا، علی‌اکبر. (1335). لغت‌نامة فارسی. تهران: چاپخانة مجلس شورای ملی.
سپهوند، رضا و عارف‌نژاد، محسن. (1392). اولویت‌بندی شاخص‌های توسعة پایدار شهری با رویکرد تجزیه ‌و تحلیل سلسله‌مراتبی گروهی (مطالعة موردی در شهر اصفهان). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 1 (1)، 43-59.
سرعلی، رضا و پوردیهیمی، شهرام. (1395). همسایگی و همسایه‌بودن. صفه، 26 (72)، 5-24.
شهریاری، زهره؛ ولی شریعت پناهی، مجید و فرجی‌راد، عبدالرضا. (1396). تحلیل نقش اکو توریسم در پایداری منابع زیست‌محیطی و اجتماعی مناطق روستایی در راستای توسعة پایدار (مطالعة موردی شهرستان خوانسار). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی (جغرافیای انسانی)، 10 (1)، 145-161.
صدیقیان، حسین و سبزی، موسی. (1395). تزئینات به‌کاررفته در بناهای مسکونی دورة قاجاریه خوانسار. نگارینه (هنر اسلامی)، 3 (12)، 33-44.
طرح جامع شهر خوانسار. مهندسین مشاور پاسارگاد. (1388).
عبدالهی، مجید؛ صرافی، مظفر و توکلی‌نیا، جمیله. (1389). بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محله‌های شهری ایران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 42 (2)، 83-102.
عزیزی، محمدمهدی. (1385). محلة مسکونی پایدار: مطالعة موردی نارمک. هنرهای زیبا، 27 (27)، 35-46.
فنی، زهره و البوغبیش، داود. (1396). مدیریت محله‌ای و پایداری اجتماعی زندگی شهری (مطالعة ‌موردی: محلة ولنجک در منطقه یک تهران). مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 8 (25)، 43-62.
قبادیان، وحید. (1392). بررسی اقلیمی ابنیة سنتی ایران. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسة انتشارات و چاپ.
قدیری، محمود؛ حکمت‌نیا، حسن و الهیاری بیاتیانی، لیلا. (1398). بررسی پایداری محیط کالبدی در محله‌های فقیرنشین با تأکید بر سرمایة اجتماعی (نمونة موردی: محلة زمزم شهر تهران). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 10 (38)، 13-24.
کریمیان، حسن و صدیقیان، حسین. (1394). تاریخ اجتماعی و اقتصادی شهر خوانسار در عصر قاجار. پژوهش‌های ایران‌شناسی، 5 (2)، 85-104.
لینچ، کوین. (1387). سیمای شهر (ترجمة منوچهر مزینی). تهران: دانشگاه تهران.
مضطرزاده، حامد و حجتی، وحیده. (1394). تحلیل و ارزیابی معیارهای کالبدی پایداری در محلات شهری در اقلیم گرم ‌و خشک ایران. معماری و شهرسازی پایدار، 3 (2)، 59-74.
مطلبی، قاسم. (1383). رویکردی انسانی به توسعة پایدار محله‌ای. مجموعة مقالات همایش توسعة پایدار محله‌ای 2. تهران: طرح نو.
معمار، ثریا. (1390). تحلیل جامعه‌شناختی نیازهای اجتماعی و کالبدی محلات شهر از دیدگاه توسعة پایدار محله‌ای (مطالعة موردی: محلات شهر اصفهان). مسائل اجتماعی ایران، 2 (1)، 107-133.
معماریان، غلامحسین. (1386). آشنایی با معماری مسکونی ایرانی: گونه شناسی درون‌گرا. تهران: سروش دانش.
مفیدی شمیرانی، سید مجید و مضطرزاده، حامد. (1394). ارزیابی معیارهای کالبدی پایداری در محله‌های شهری (با تکیه بر اقلیم گرم‌ و خشک ایران). آرمان‌شهر، 15 (8)، 261-276.
موحد، علی و کرده، نعمت. (1396). سطوح پایداری در محله‌های شهری مطالعة موردی: محلات شهر مهاباد. جغرافیایی آمایش محیط، 1 (39)، 1-28.
موحد، علی؛ کمان‌رودی، موسی؛ ساسان‌پور، فرزانه و قاسمی کفرودی، سجاد. (1393). بررسی پایداری محله‌های شهری (مطالعة موردی: منطقة 19 شهرداری تهران). پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 2 (4)، 541-558.
موقر، حمیدرضا، رنجبر، احسان و پورجعفر، محمدرضا. (1394). بازشناسی مفهوم محله در شهرهای کویری ایران (نمونة مطالعاتی محله‌های شهر نایین). مطالعات معماری ایران، 4 (8)، 35-56.
مؤمنی، کورش و مودت، الیاس. (1397). سنجش توسعة پایدار شهری با تأکید بر شاخص کالبدی اجتماعی و استفاده از تکنیک‌های آماری برنامه‌ریزی (مطالعة موردی کلان‌شهر اهواز). جغرافیا و مطالعات محیطی، 7 (26)، 87-104.
نوابخش، مهرداد و ارجمند سیاه‌پوش، اسحاق. (1388). مبانی توسعة پایدار شهری. تهران: جامعه‌شناسان.
نوریان، فرشاد و عبدالهی، محمدمهدی. (1387). تبیین معیارها و شاخص‌های پایداری در محلة مسکونی. شهر نگار، 9 (50)، 49-63.
 
Barton, H. (2000). Sustainable Communities: The Potential For Eco-Neighbourhoods. Earthscan.
Barton, H., Grant, M. & Guise, R. (2003). Shaping Neighbourhoods: A Guide For Health, Sustainability And Vitality. Taylor & Francis.
Bonine, M. (2000). Sustainable Desert Housing: From The Dwelling To The Desert Community. Regional Symposium, Iran: Yazd.
Clark, W.W. (2010). Sustainable communities. New York: Springer.
Colantonio, A. (2007). Social Sustainability: An Exploratory Analysis Of Its Definition. Assessment Methods Metrics And Tools.
Colantonio, A., & Dixon, T. (2011). Social Sustainability: An exploratory analysis of its definition, assessment methods, metrics and tools. In: Measuring Social Sustainability:Best Practice from Urban Renewal in the EU 2007/01: EIBURS Working Paper Series. Oxford Institute for Sustainable Development (OISD), International Land Markets Group, Oxford Brookes University, Oxford, UK.
Condon, P. M. (2012). Seven Rules For Sustainable Communities: Design Strategies For The Post Carbon World. Island Press.
Cowan, R. & Rogers, L. (2005). The Dictionary Of Urbanism. Streetwise Press Tisbury.
Cutter, S. L., Barnes, L., Berry, M., Burton, Ch., Evans, E., Tate, E. & Webb, J. (2008). A Place-Based Model For Understanding Community Resilience To Natural Disasters. Global Environmental Change, 18 (4), 598-606.
Dempsey, N., Bramley, G., Power, S. & Brown, C. (2011). The Social Dimension Of Sustainable Development: Defining Urban Social Sustainability. Sustainable Development, 19 (5), 289-300.
Drakakis-Smith, D. (1995). Third World Cities: Sustainable Urban Development. Urban Studies, 32 (4-5), 659-677.
Galster, G. (2001). On The Nature Of Neighbourhood. Urban Studies, 38 (12), 2111-2124.
Geis, D. & Kutzmark, T. (1995). Developing Sustainable Communities: The Future Is Now. Public Management, 77 (8), 4-13.
Goodland, R. (2003). Sustainability: Human, Social, Economic And Environmental In Theencyclopedia Of Global Change: Environmental Change And Human Society.
Gould, J. & Kolb ,W. (1964). A Dictionary Of The Social Sciences. The Free Press.
Haughton, G. & Hunter, C. (2004). Sustainable Cities. London & New York: Routledge.
Laverty, S. M. (2003). Hermeneutic Phenomenology And Phenomenology: A Comparison Of Historical And Methodological Considerations.  International Journal Of Qualitative Methods, 2 (3), 21-35.
Maclaren, V. W. (1996). Urban Sustainability Reporting. Journal Of The American Planning Association, 62 (2), 184-202.
Mazmanian, D. A. & Kraft, M. E. (1999). The Three Epochs Of The Environmental Movement, Toward Sustainable Communities. Transition And Transformations In Environmental Policy, 3-41.
Mitlin, D. & Satterthwaite, D. (1994). Cities And Sustainable Development. Background Paper For Global Forum 94. Conference Manchester, 24th June To 28th June.
Morais, P. & Camanho, A. S. (2011). Evaluation Of Performance Of European Cities With The Aim To Promote Quality Of Life Improvements. Omega, 39 (4), 398-409.
Pérez, M., Riera, G., Laprise, M. & Rey, E. (2018). Fostering Sustainable Urban Renewal At The Neighborhood Scale With A Spatial Decision Support System. Sustainable Cities And Society, (38), 440-451.
Power, A. (2004). Sustainable Communities And Sustainable Development: A Review Of The Sustainable Communities Plan.
Roseland, M. (2000). Sustainable Community Development: Integrating Environmental, Economic And Social Objectives. Progress In Planning, 54 (2), 73-132.
Roseland, M. (2005). Toward Sustainable Communities’ Revised Edn. New Society Publishers, Gabriola Island, Canada.
Santos, L. D. & Martins, I. (2007). Monitoring Urban Quality Of Life: The Porto Experience. Social Indicators Research, 80 (2), 411-425.
Singh, R. K., Murty, H. R., Gupta, S. K. & Dikshit, A. K. (2009). An Overview Of Sustainability Assessment Methodologies . Ecological Indicators, 9 (2), 189-212.
Thomlinson, R. (1969). Urban Structure. New York: Random House.
Van Dick, M. P. (2004). Urban Management Makes Cities More Competitive, But Requires Capacity Building, Urbanicity. http://www.urbanicity.org/FullDoc.asp?ID=382 (Erişim Tarihi: 15.06.2011).
باغ نظر
دوره 20، شماره 124
مهر 1402
صفحه 13-32

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار