ارتقای بنیان‏‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، نمونۀ موردی: برج مسکونی میلاد تبریز

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای معماری، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استادیار دانشکدۀ هنر و معماری، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

بیان مسئله: بی‌حد و مرز بودن فضاها در بسیاری موارد سبب ازبین‌رفتن آرامش مورد نیاز افراد و عدم احساس قلمرو و همچنین باعث ارتباطات فضایی ناخواسته با یکدیگر می‌شود. از لحاظ کالبدی، درصورت نبود کنترل و مانعی برای ارتباطات در مرز فضایی، سبب ارتباطات بویایی، بصری، صوتی و دسترسی و نقض انواع حریم‌ها و در نهایت باعث نقض حریم روانی برای کاربران می‌شود. 
هدف: نوشتار حاضر، با تعیین عوامل مؤثر بر تأمین حریم در فضای مسکن معاصر از دیدگاه روانشناسی محیطی، درصدد ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم است. روانشناسی محیطی، با هدف درک رابطۀ حریم خصوصی با عرصه‌های زندگی اجتماعی، رفتار انسان را مطالعه می‌کند. 
روش تحقیق: این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی با روش پژوهش از نوع استدلال منطقی است. 
نتیجه‌گیری: نمود معمارانۀ شاخص‌های عرصه‌بندی فضایی، مرز فضایی، فضای بینابین، سلسله‌مراتب و عمق فضایی در پاسخ به نیازهای انسانی، شامل ایمنی، احترام، درون‌گرایی و قلمروپایی در مسکن معاصر، خلاصه می‌شود. نتیجۀ اصلی تحقیق روی 6 نوع تیپ پلان متفاوت از واحدهای برج مسکونی میلاد تبریز حاکی از آن است که کنترل ارتباطات فضایی در طرح معماری منجر به کنترل ارتباطات رفتاری در تعاملات انسانی می‌شود که از مهم‌ترین فاکتورهای تأمین انواع حریم‌ها ازجمله حریم بصری، دسترسی و...، و در نهایت حریم روانی در مسکن معاصر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Promoting theoretical foundations of privacy concept in contemporary housing from perspective of environmental psychology, A Case study of Milad Tabriz Residential tower

نویسندگان [English]

  • Solmaz Babazadeh Oskouei 1
  • Sahar Toofan 2
  • Siroos Jamali 2
1 PhD Candidate of Architecture, Department of Architecture, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Arts and Architecture, Department of Architecture, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Problem statement: In many cases, the lack of space causes the people’s loss of the comfort and sense of territory. It further leads to unwanted spatial communication with each other. Physically, on the boundary of the space, if it is not an obstacle to communication, it causes olfactory communication, visual, audio, access, and violation of all types of privacy and ultimately violates the privacy of users.
Research objectives: The present article aims at improving the theoretical foundations of the concept of privacy by determining the factors affecting the provision of privacy in contemporary housing space from the point of view of environmental psychology. Environmental psychology studies human behavior in order to perceive the relationship between privacy and social life.
Research method: This research is a descriptive-analytic type with a research method of logical reasoning.
Conclusion: The architectural representation of the spatial arenas, spatial boundaries, in-between space, hierarchy, spatial depth in responding to human needs: safety, respect, introversion, and the realm of contemporary housing are summarized. The main result of the research on 6 types of different types of units from the residential tower of Milad Tabriz indicates that the control of spatial communication in the architectural design leads to the control of behavioral communication in human interactions, which is one of the most important factors in providing types of privacy, including visual freedom, access, ... and ultimately mental privacy in contemporary housing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Privacy
  • Environmental psychology
  • Spatial Communications
  • Housing
  • Communication control
آرمه‌دال تاوریژ-کارایول. (1397). برج مسکونی میلاد. تبریز: دفتر فنی آرمه‌دال تاوریژ.
آصفی، مازیار و ایمانی، الناز. (1395). بازتعریف الگوهای طراحی مسکن مطلوب ایرانی-اسلامی معاصر با ارزیابی کیفی خانه‌های سنتی. پژوهش‌های معماری اسلامی، 4(2)، 56-75.
آلتمن، ایروین. (1395). محیط و رفتار اجتماعی: خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام (ترجمۀ علی نمازیان). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
ابن‌فارس، ابوالحسین احمد بن زکریا. (1362). معجم مقاییس اللغة (تحقیق و ضبط: عبدالسلام محمد بن هارون). قم: دفتر تبلیغات اسلامی قم.
اقبالی، سیدرحمان و حصاری، پدرام. (1392). رویکرد مدولار و پیش‌ساختگی در مسکن انعطاف‌پذیر. مسکن و محیط روستا، 32(143)، 53-68.
امامقلی، عقیل؛ آیوازیان، سیمون؛ زاده‌محمدی، علی و اسلامی، سید‌غلامرضا. (1391). روانشناسی محیطی، عرصۀ مشترک معماری و علوم رفتاری. علوم رفتاری، 4(14)، 23- 44. 
پوردیهیمی، شهرام. (1390). فرهنگ و مسکن. مسکن و محیط روستا، 30 (134)، 3-18.
جوزی، سیدعلی و جعفری‌نسب، تانیا. (1393). بررسی آثار محیط زیستی ساخت و ساز پروژۀ مسکن مهر شهرستان محمودآباد مازندران. محیط‌شناسی، 40(3)، 603-619.
حمزه‌نژاد، مهدی و صدریان، زهرا. (1393). اصول طراحی خانه از منظر اسلامی و الگوهای کاربری معاصر. پژوهش‌های معماری اسلامی، 2(3)، 58-75. 
سیفیان، محمدکاظم و محمودی، محمدرضا. (1386). محرمیت در معماری سنتی ایران. هویت شهر، 1(1)، 3- 14.
شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (1395). محاط در محیط: کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی. تهران: سازمان جهاد دانشگاهی.
صفاری‌نیا، مجید. (1390). تأثیر محیط‌های مسکونی مختلف بر سلامت روان، شادکامی و بهزیستی شخصی دختران نوجوان. پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، 1(1)، 60-73.
گروتر، یورگ کورت. (1393). زیباشناسی در معماری (ترجمۀ جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون). ویراست دوم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
گیفورد، رابرت. (1378). حریم خصوصی: نهان خواهی (ترجمۀ اکبر سرداری زنوز). معماری و فرهنگ، (2 و 3)، 62-70.
لغت‌نامۀ دهخدا (1390). علی‌اکبر دهخدا. ج. 6، ذیل مدخل «حریم»، تهران: رشد.
لنگ، جان. (1396). آفرینش نظریۀ معماری (ترجمۀ علیرضا عینی‌فر). تهران: دانشگاه تهران.
مدنی‌پور، علی. (1387). فضاهای عمومی و خصوصی شهر (ترجمۀ فرشاد نوریان). تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. 
مک‌اندرو، فرانسیس‌تی. (1393). روانشناسی محیطی (ترجمۀ غلامرضا محمودی). تهران: وانیا.
معماریان، غلامحسین. (1386). آشنایی با معماری مسکونی ایران: گونه‌شناسی درون‌گرا. تهران: سروش دانش.
معماریان، غلامحسین؛ هاشمی طغرالجردی، سیدمجید و کمالی، حسام. (1389). تأثیر فرهنگ دینی بر شکل‌گیری خانه: مقایسۀ تطبیقی خانه در محلۀ مسلمانان، زرتشتیان و یهودیان کرمان. تحقیقات فرهنگی، 3(2)، 1-26.
ناری ‌قمی، مسعود. (1389). مطالعه‌ای معناشناختی در باب مفهوم درون‌گرایی در شهر اسلامی. هنرهای زیبا، 2(43)، 69-81.
نقره‌کار، سید‌عبدالحمید. (1387). درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. تهران: پیام سیما.
نقی‌زاده، محمد. (1385). معماری و شهرسازی اسلامی، مبانی نظری. اصفهان: راهیان.
نقی‌زاده، محمد. (1387). شهر و معماری اسلامی، تجلیات و عینیات. اصفهان: مانی.
نقی‌زاده، محمد و استادی، مریم. (1393). مقایسۀ تطبیقی مفهوم ادراک و فرآیند آن در فلسفه و روانشناسی محیط و کاربرد آن در طراحی شهری. پژوهش‌های معماری اسلامی، 2(2)، 3-14.
Al-Khateeb, M. (2015). An investigation into the concept of privacy in contemporary saudi houses from a female perspective: A design tool (Doctoral dissertation). Bournemouth University, Retived from http://eprints.bournemouth.ac.uk/25016/1/AlKhateeb%2C%20Maryam_Ph.D._2015.pdf 
Altman, I., Vinsel, A. & Brown, B. B. (1981). Dialectic conceptions in social psychology: An application and privacy regulation. Advances in Experimental Social Psychology, (14) 107-157.
Altman, I. & Chemers, M. M. (1985). Culture and Environment. Cambridge: Cambridge University Press.
Burgoon, J. (1982). Privacy and communication. Communication Yearbook, (6) 206–249.
Jiboye, A. (2010). Evaluating the pattern of residential quality in Ngeria: The case of osogbo township. Architecture and Civil Engineering, 8(3), 307-316.
Parrott, R., Burgoon, J., Burgoon, M. & LePoire, B. (1989). Privacy between physicians and patients: More than a matter of confidentiality. Social Science and Medicine, 29(12), 1381–1385.
Pease, A. (1993). Body Language: How to Read Others’ Thoughts by Their Gestures. London: Sheldon Press. 
Schuster, E. (1976). Privacy and the hospitalisation experience. Communicating Nursing Research, (7), 153–171.