خوانش بیش‌متنی نقش‌مایۀ انار در زیورآلات ایرانی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دکتری طراحی صنعتی، دانشکدۀ هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

3 دکتری ادبیات تطبیقی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

بیان مسئله: تقلید و الهام از آثار هنری گذشتگان، در شکل‌گیری اثری نو و خلاقانه قدمتی طولانی دارد. زیورآلات نیز به عنوان یکی از هنرهای غنی ایران‌زمین، از این قاعده مستثنی نیست. زیورآلات فارغ از مفهوم سرمایه‌ای، همواره ابزاری برای بازتاب هویت فرهنگی جوامع است و نقشی بارز در مراسم آیینی یک جامعه، باورهای مردم در گذشته و شناخت اندیشه‌های آنان ایفا می‌کند. در جستار حاضر با توجه به اهمیت نقش‌مایۀ انار در فرهنگ ایران‌زمین، تکرار این نقش‌مایه در متن زیورآلات باستانی ادوار مختلف و رجعت به این نقش‌مایه در زیورآلات معاصر، آرایۀ پرکاربرد انار انتخاب شده است.
هدف: هدف از این پژوهش، مطالعه و بررسی چگونگی ارتباط فرم‌های بازنمایی‌شدۀ انار، در زیورآلات معاصر و پیش‌متن‌های برگرفته آنها در زیورآلات باستانی است. جستار حاضر در راستای پاسخ به این سؤال است که ارتباط زیورآلات معاصر با پیش‌متن‌های خود چگونه تبیین می‌شود؟ در فرآیند اقتباس این آثار از زیورآلات باستانی ملهم از نقش‌مایه انار چه تغییراتی صورت گرفته است؟
روش تحقیق: این پژوهش با هدف بنیادی به شیوۀ توصیفی– تحلیل و تطبیقی است که با روش ترامتنیت و رویکرد بیش‌متنی صورت گرفته است.
نتیجه‌گیری: در جمع‌بندی نتایج این پژوهش چنین به نظر می‌رسد، هنرمندان معاصر با حفظ ماهیت انار با تغییرات فرمی، برهم‌زدن تقارن، استفاده از فضاهای منفی و مثبت، ترکیب رسانه‌های مختلف با زیورآلات، به بازنمایی فرم انار در پیکرۀ زیورآلات معاصر مبادرت ورزیده‌اند. ارتباط میان متن‌های پیشین و پسین در زیورآلات با گستره‌های متفاوت برگرفتگی، صراحت و اشتقاق در هردو دستۀ تغییری و تقلیدی به وقوع پیوسته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Inter-Textual Reading and Interpretation of Pomegranate Motif in Contemporary Jewelry of Iran Based on Archeological Pretexts

نویسندگان [English]

  • Shaghayegh Chitsaz 1
  • Ahmad Nedaei Fard 2
  • Bahman Namvarmotlagh 3
1 PhD. Candidate of Art research, Alzahra University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Faculty of Art, Alzahra University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Beheshti university, Tehran, Iran
چکیده [English]

Problem Statement: The imitation or inspiration from the ancient artworks has a long history in the making of new and innovative works. Similarly, the art of Iranian jewelry as one of Iran’s richest arts is no exception. In the present research pomogrenate motif has been chosen, due to the importance of pomegranate motifs in Iranian culture, the repetition of this motif in the context of ancient artifacts of different periods, the repetition and rejoinder of this motif in recent decades in contemporary body of numerous kinds of art.
Purpose: The aim of this article is to study the relationship between represented pomegranate forms in contemporary jewels and the historical texts about ancient jewelry inspired by pomegranate motif. The present paper seeks to answer the question of how the connection of contemporary jewelry with its ancient text is explained; and, in the process of adapting these works, what changes are made in the process of adopting these works as ancient jewelry inspired from the motif, pomegranate.
Reserarch hypothesis: This research is based on a descriptive and adaptive approach, which has been carried out with the help of the method of Trans textuality and the Hyper textuality approach.
Conclusion: Contemporary artists has proceeded by preserving the form of pomegranate, disrupting symmetry, using negative and positive spaces, combining various materials with jewelry to represent the shape of pomegranate in contemporary jewelry. The relationship between previous and future texts in jewelry in different spreads of incorporation, assertion and derivation has taken place in two categories of change and imitation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jewelry
  • Motif
  • Pomegranate
  • Transtextuality
  • Hypertextuality
• اتحادمحکم، سحر؛ ناظری، افسانه؛ سبحانی‌فرد، یاسر و فرامرزی، سالار. (1396). کاربرد قوانین ادراک دیداری گشتالت در طراحی گرافیک بیلبوردهای تبلیغاتی، نمونه موردی: بیلبوردهای تجاری شهر تهران، باغ نظر، (55)، 86_71. 
• احمدی، بابک. (1393الف). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
• احمدی، بهرام. (1393ب). تأملی بر نیایش انار، نشریۀ چیدمان، 3، (7)،30 - 26. 
• بارت، رولان. (1383). امپراطوری نشانه‌ها. (ترجمۀ ناصر فکوهی).تهران: نشر نی.
• بیداخویدی، فاطمه و حیدری، فاطمه. (1394). تحلیل نظریۀ بینامتنیت در داستان مار و مرد سیمین دانشور، فصلنامۀتخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی،(20)، 86-63.
• پارسانسب، محمد. (1388). بن‌مایه: تعاریف، گونه‌ها و کارکردها، فصلنامه تخصصی نقد ادبی،1(5)،40-7.
• پوپ، آرتور؛ آکرمن، فیلیس و شرودر، اریک. (1387). شاهکارهای هنری ایران. (ترجمۀ پرویز خانلری). تهران: علمی و فرهنگی.
• تقوی، محمد و دهقان، الهام. (1388). چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟ فصلنامه تخصصی نقد ادبی، 2(8)، 31 - 7.
• چندلر، دانیل. (1387). مبانی نشانه‌شناسی. (ترجمۀ مهدی پارسا). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر.
• چوپانکاره، وحید. (1381). جزوۀ درسی مبانی طراحی صنعتی1 و 2، تهران: دانشگاه تهران.
• رضایی دشت ارژنه، محمود. (1387). نقد و تحلیل قصه‌ای از مرزبان‌نامه براساس رویکرد بینامتنیت، نشریۀ نقد ادبی، 1(4)، 51-31.
• سجودی، فرزان. (1393). نشانه‌شناسی کاربردی. چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
• سلطانی‌نژاد، آرز؛ فرهمند بروجنی؛ حمید و ژوله، تورج. (1393). تجلی نمادها در قالی ارمنی باف در ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی نگره، (30)، 61 - 47. 
• سلیمانی، ناهید. (1370). کنکاشی پیرامون انار، ماهنامۀ تحلیلی فرهنگی سوره اندیشه، 3(12)، 97 - 92.
• سلیمانی، بهزاد و حلیمی، محمدحسین. (1390). رهیافت زیبایی‌شناسی به مثابه طراحی و توسعۀ محصول، باغ نظر8(16)،92-79.
• شعیری، حمیدرضا. (1392). نشانه – معناشناسی دیداری نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن.
• ضیاءپور، جلیل. (1348). زیورهای زنان ایران از دیرباز تاکنون.تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
• عادل‌زاده، پروانه و پاشایی فخری، کامران. (1387). فرهنگ ادبی گیاهان. تبریز: مولی علی.
• عادل‌زاده، پروانه و پاشایی فخری، کامران. (1393). بررسی انار در اساطیر و بازتاب آن در ادب فارسی، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 8(1)، 361 – 374.
• غیبی، مهرآسا. (1391). 35000سال تاریخ زیورآلات اقوام ایرانی، تهران: هیرمند.
• کریمی، هادی. (1381). فرهنگ رستنی‌های ایران. تهران: پرچم. 
• کشمیری، مریم. (1394). بررسی پیشینۀ نقش گل اناری در هنر ایران از دوران باستان تا سلجوقی. دو فصلنامه علمی–ترویجی پژوهش هنر، 5، (10)، 24 - 11.
• کفشچیان مقدم، اصغر و یاحقی، مریم. (1390). بررسی عناصر نمادین در نگارگری ایران، باغ نظر، 8(19)، 76 - 65.
• گیوقصاب، عبدالناصر. (1392). زیورآلات زیبایی و تمدن ایرانند، نشریۀ علمی – ترویجی پژوهش هنر، (3)،17 -12.
• مبینی، مهتاب و شافعی، آزاده. (1394). نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی (با تأکید بر نقوش برجسته، فلزکاری، گچ‌بری)، فصلنامه علمی – ترویجی جلوه هنر، (14)، 64 – 45.
• موسی‌زاده، شهربانو. (1390). انار و گسترۀ معنایی آن در آیین‌ها و باورها، خلاصۀ کتابچۀ همایش ملی انار، 787 - 783.
• نامورمطلق، بهمن. (1384). متن‌های درجۀ دوم، خردنامه، ضمیمه فرهنگی اندیشه، روزنامه همشهری، (59)، 11- 10.
• نامورمطلق، بهمن. (1386). درآمدی بر بینامتنیت. تهران: سخن.
• نامورمطلق، بهمن و کنگرانی، منیژه. (1390). علل پیوستگی متنی و فرامتنی در هنرهای سنتی هنرمندان مسلمان ایرانی، فصلنامه علمی – تخصصی ادبیات و هنر دینی، 1(2)، 48 - 31. 
• نامورمطلق و بهمن. (1391). گونه‌شناسی بیش‌متنی، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، 9 (8)، 152 - 139. 
• نامورمطلق، بهمن. (1394). درآمدی بر بینامتنیت، چاپ دوم، تهران: سخن.
• وارنر، رکس. (1395). دانشنامهٔ اساطیر جهان. (ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور). تهران: نشر هیرمند.
• وان دن برگ، لویی. (1958). باستان‌شناسی ایران باستان. (ترجمۀ عیسی بهنام). تهران: پگاه.
• هیلنز، جان راسل. (1368). شناخت اساطیر ایران. (ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی). تهران: نشر چشمه.
• Bagherpour Kashani, N. (2014). Studies of Ancient Depositional Practices and Related Jewelry Finds Based on the Discoveries of Veshneh: A source for the History of Religion in Iran, A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements of for the degree of Doctor of Philosophy Supervised by Prof. Dr. Th. Stöllner. Germany: RUHR-UNIVERSITY BOCHUM.
• Graham, A. (1993). INTERTEXTUALITY. London & New York: Routlrdge.
• Genette, G. (1979). The achitext: an introduction. Berkeley: university of California press.
• Genette, G. (1982). Palimpsests: Literature in the Second Degree. United States: university of Nebreska press.
• Genette, G. (1997). Seuils translated as Paratexts: Thresholds of Interpretation. London: Cambridge University Press.
• Jagtap, S. & Jagtap, S. (2015). Aesthetic Design Process: Descriptive Design Research and Ways Forward, In A. Chakrabarti, Ed: Springer.
• Ilsteddt Hjelm, S. (2002). Semiotics in Product Design, NADA, Department of Numerical Analysis and Computer Science. Sweden: Stockholm.
• Mirenayat, A. & Sofastaei, E. (2015). Gérard Genet and the Categorization of textual Transcendence, Mediterinan Journal of social Science, 6(5), 533-537.