عکاسی، دستگاه تداوم‌ساز شمایل‌نگاری مدرن

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری پژوهش هنر، دانشگاه تهران، ایران.

2 استادیار دانشکدۀ هنرهای نمایشی و موسیقی، دانشگاه تهران، ایران.

3 استاد دانشکدۀ هنرهای تجسمی، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

می‌توان ساخت شمایل ‌را برخاسته ‌از نگاه و فهم عمیق انسان از جهان‌بینی او دانست که از دیوارنگاره‌های کهن تا شمایل‌های مذهبی مسیحی و سرانجام نمودهای عصر مدرن را شامل می‌شده و عموماً با کتمانِ نوعی ترس، خواست تسلط بر آنچه که می‌تواند چندپاره در آینده رخ‌ دهد، به‌ منظور دورکردن بلایا و مرگ و نیز دستیابی به‌ مغفرت، بهروزی و سعادت همراه ‌بوده است. در این صورت این پرسش به ذهن خطور می‌کند که چگونه ‌است که پس ‌از اختراع ‌عکاسی، با قرارگرفتن عکس‌ها در کنار شمایل‌ها که گاه خود برخاسته از متن مذهبی نیز هستند، شمایل‌نگاری ‌با ایجاد واقع‌گرایی عکاسانه، وارد ساحتی مدرنیستی می‌شود؟ به‌ عبارتی سؤال اساسی این ‌است که عکاسی، به ‌ویژه در عکس‌هایی با موضوع اجتماعی و در میان آنها عکس‌های خصوصی‌ و خانوادگی، چگونه به ‌عنوان رسانه‌ای ‌مدرن، خاستگاهی شمایلی داشته و می‌تواند در بستر زندگی امروز، با ویژگی‌های ذاتی خود همچون وضوح، دقت در جزئیات، اشارتگری به «آن‌-جا‌-بودگی» مصداق و در نتیجه، واقع‌گرایی عکاسانه، کارکردی غیرواقع‌گرایانه و متافیزیکی بیابد؟ فرض بر این است که جوهرة ناب عکاسی ‌که همانا «ارجاع» به ‌مصداق است، با تکیه ‌بر کیفیات و فرم عکاسانه، می‌تواند در ساخت کیفیت شمایل‌وار و مدرن عکس‌ها در بطن زندگی امروز مطرح شود. هدف اصلی بررسی کیفیات خاص عکاسی به ‌ویژه در دوران گذار از مدرنیزم با نگاهی به‌ چند نمونه عکس مطرح و نیز مرور متون نظری مرتبط و مؤخر در ارتباط با نشانگان عکاسی است تا صورت و محتوای عکاسی به مثابه «دستگاه تداوم‌ساز شمایل‌سازی‌مدرن» (با وجود تأکید بر اصالت نمایه‌ای آثار عکاسی براساس روش‌های نشانه‌شناسانه) روشن‌ شود. روش (تحقیق) براساس نشانه‌شناسی عکاسی «رولان‌بارت»1 و نیز «کریستین‌ متز»2 است که به نحوة مطالعة نشانگان متن عکس در نشانه‌شناسی جایگاهی ویژه بخشیده‌اند. به ‌این نتیجه خواهیم ‌رسید که عکاسی در فلسفه و جایگاه وجودی خود، خصلت‌های شمایل‌نگاری در گذشته را تداوم ‌داده و بر اصالت و هویت متنی آن در عصر دیجیتال به ‌نحوی گسترده‌تر تأکید داشته که اصالتی عکاسانه نیز به ‌شمایل‌نگاری مدرن بخشیده ‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Photography, the Continuity of Modern Iconography

نویسندگان [English]

  • Mohamad Hasanpur 1
  • Ahmad Alasti 2
  • Hasan Bolkhari 3
1 Ph.D candidate in Art Research, University of Tehran, Iran.
2 PhD of film aesthetic, cinema Chief of Department and Assistant Professor of Tehran University,Tehran,Iran
3 Faculty of Visual Art, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Iconography has profound origins in human’s perspective and understanding of the world. Ancient murals, Christian religious icons, and eventually the manifestations of the modern age, have been created and used in the same quality in human cultural life. They have almost the same ultimate destination and goal that can be detected in them. Iconography has constantly been accompanied by  a kind of fear, to dominating what can happen in the future, and, in order to avert disasters and death, and to achieve forgiveness, prosperity and bliss. After the invention of photography, by putting the photographs alongside the icons which in some cases are derived from religious texts, not only does photography introduce itself as an iconography device, but it has also been influential in producing paintings iconographies with creation of the photographic realism. The main question is that how photography especially those about the social issues and among them the private and family photos, as a modern medium has an iconic origin, and how photography is able to have an unrealistic and metaphysical usage in the context of today life with its inherent characteristics being clarity, accuracy in details, signifying the being-there (dasein) of the referent and as a result, the photographic realism? This issue can be studied based on the most important theories of photography in the twentieth century. It is concluded that photography, in its philosophy and existential position, not only has carried on the iconic characteristics of the past, but has also has emphasized its originality and textual identity more broadly, so that it has given a photographic originality to modern iconography.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Icon
  • Iconic photos
  • Photographic iconography
  • Digital iconoclasm
•آلن، گراهام. (1385). رولان بارت. ت: پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز.
•آیت‌اللهی، حبیب‌الله و بهشتی، طیبه. (1390). بررسی سبک‌شناختی هنر شمایل‌نگاری بیزانسی. هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، 4(48):39-48.
•اوسپنسکی، لئونید و لوسکی، ولادیمیر. (1388). معنای شمایل‌ها. ت: مجید داودی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
•بارت، رولان. (1384). اتاق روشن اندیشه‌هایی دربارة عکاسی. ت: نیلوفر معترف. تهران: نشر چشمه.
•برگر، جان. (1380). دربارة نگریستن. ت: فیروزه مهاجر. تهران: نشر آگه.
•برگر، جان. (1390). شیوه‌های نگاه. ت : محمد هوشمند ویژه. تهران: انتشارات بهجت.
•برگر، جان و مور، ژان. (1383). شیوة دیگری برای گفتن. ت: پریسا دمندان و سهیلا دمندان. تهران: نشر قو.
•سانتاگ، سوزان. (1392). دربارة عکاسی. ت: مجید اخگر. تهران: مؤسسة فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر.
•سونسون، گوران. (1387). نشانه‌شناسی عکاسی. ت: مهدی مقیم‌نژاد. تهران: علم.
•گراندبرگ، اندی. (1389). بحران واقعیت درباب عکاسی معاصر. ت: مسعود ابراهیمی مقدم، مریم لدنی و مرجان مهدی‌پور. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
•متز، کریستین. (1383). عکاسی و بت‌واره. ت: جاوید دلرنگ. حرفه هنرمند، 9: 42-48.
•مقیم‌نژاد، مهدی. (1393). عکاسی و نظریه. تهران: انتشارات سورة مهر.
•موریس، ارول. (1394). اعتقاد به شاهد بررسی گوشه‌ای از ابهامات عکاسی. ت: رضا نبوی. تهران:‌ انتشارات پاتوق.
•نصری، امیر. (1392). خوانش تصویر از دیدگاه اروین پانوفسکی. کیمیای هنر، 2(6): 7-20.
•ولز، لیز. (1390). عکاسی درآمدی انتقادی. ت: سولماز ختایی‌لر، ویدا قدسی‌راثی، مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: نشر مینوی خرد.
•ولز، لیز. (1392). نظریة عکاسی گزیده‌ای از مهم‌ترین متون نظری عکاسی در قرن بیستم. ت: مجید اخگر. تهران: انتشارات سمت.
•Batchen, J. (2004). Forget Me Not: Photography & Remembrance. New York: Princeton Architectural Press.
•Pinney, C. (2011). Photography and Anthropology. London: Reaktion Books Ltd.
•Vinegar, A. (2009). Ed Ruscha, Heidegger, and Deadpan Photography. Art History, 32(5) :852-873.