تأثیر جهانی‌شدن بر مؤلفه‌های هویتی قالی‌های معاصر تبریز

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.

چکیده

بیان مسئله :میراث فرهنگی و مظاهر آن مانند هنرهای صناعی، به عنوان عامل تثبیت‌کنندة هویت فرهنگی اقوام به ‌شمار می‌روند. قالی تبریز، یکی از مهم‌ترین فرآورده‌های فرهنگی و صنایع دستی ایران در عرصة جهانی است اما در دهه‌های اخیر امواج فرهنگی حاصل از پدیدة جهانی‌شدن باعث تغییر در مؤلفه‌های هویتی این قالی‌ها شده است. ادامة چنین روندی کارکردهای مورد انتظار از قالی تبریز به عنوان نمونة شاخص فرآوردة فرهنگی و هویت‌ساز ایرانی اسلامی و قابل عرضه در شبکة بازار جهانی کالاهای فرهنگی را با چالشی جدی مواجه ساخته است. از‌دست‌دادن هویت بومی و اصالت فرهنگی و در نتیجه کالا‌بودگی از پیامدهای تداوم چنین روندی است. راهکار مواجهة علمی با فرهنگ جهانی، شناخت آثار و مصادیق چنین پدیده‌ای در قالی تبریز است.
هدف:هدف از این پژوهش مطالعة آثار و تبعات جهانی‌شدن فرهنگی در قالی تبریز و بحث در زمینة راهکار مواجهة علمی با آن است.
روش تحقیق :این پژوهش به شیوة توصیفی-تحلیلی و با استفاده از داده‌های حاصل از مطالعات میدانی بر روی 200 تخته قالی دست‌بافت معاصر تبریز و منابع کتابخانه‌ای به انجام رسیده است.
نتیجه : در نتیجة پیوستن قالی‌های معاصر تبریز به شبکة جهانی تجارت کالاهای فرهنگی در قالب پدیدة جهانی‌شدن، مؤلفه‌های هویتی و سبک‌ساز این فرآوردة دست‌بافت ایرانی اسلامی دچار التقاط شده‌ است؛ به طوری که مصادیق چنین پدیده‌ای در سه حوزة مؤلفه‌های بصری، فنی و کاربردی قابل مشاهده است. با توجه به اهمیت عنصر آگاهی در نحوة کنش‌مندی عاملان انسانی، ارتقاء دانش و مهارت طراحان قالی به عنوان عاملان مرکزی نظام تولید قالی تبریز از طریق تجهیز آنها به اصول و مبانی طراحی سنتی ایران می‌توان، قدرت تعامل سازنده در برابر ساختار‌های پیرامونی حاصل از جهانی‌شدن را در این عاملان تقویت کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Globalization on Identity Components of Contemporary Rugs of Tabriz

نویسنده [English]

  • Abdollah Mirzaei
Faculty of Carpet, Tabriz Islamic Art University, Iran.
چکیده [English]

Statement of the Problem : The cultural heritage and its aspects including the handicrafts are accounted as the stabilizing factors of ethnic groups’ cultural identity. Tabriz rug is viewed as one of the most important cultural products and Iranian handicrafts in a global domain. In recent decades, the cultural waves resulted from the globalization phenomenon have caused changes in the identity components of the rugs. As such a trend continues, the expected functions of Tabriz rug face serious challenges. Losing the local identity and cultural authenticity and commodification are the consequences of continuing such a trend. The strategy in terms of scientific encounter with the global culture lies in recognizing works and concepts of such a phenomenon in Tabriz rug.
Purpose:This research studies the effects and consequences of cultural globalization on Tabriz rug and discusses the strategies for how to cope with it.
Research Method:This research iswas conducted on 200 pieces of hand-knotted contemporary rugs of Tabriz through a descriptive-analytical method, using field-study data and library resources.
Conclusion:The contemporary rugs of Tabriz have joined the global trade network of cultural goods due to their cultural and commercial aspects. As this trend continues, the identity and style components of this Islamic-Iranian hand-knotted product experience changes. Thus, the concepts of such phenomenon are observable in three domains of visual, technical and applied components. Awareness of the principles and acquiring the necessary skills are the prerequisites of acting in a system. Therefore, facilitating the access of the designers of Tabriz rugs to the principles and basics of Iranian traditional designs can reinforce the constructive interaction of these agents against the surrounding structures resulted from globalization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Local Arts
  • Global Culture
  • Tabriz Rug
  • Training
•اکبری، فاطمه، حسن پورنامی، جواد و چرخی، رحیم. (1393). بازشناسی طراحی اصیل فرش تبریز به منظور اصلاح تولیدات معاصر. طرح پژوهشی ملی چاپ نشده، کد 90007023. تهران : صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران.
•پوراحمد، احمد. قرخلو، مهدی و موسوی، سیروس. (1390). بررسی مفاهیم و شاخص‌های نظریه شهر جهانی. باغ نظر، 8 (16): 42-29.
•پیرسون، کریستوفر. (1384). معنای مدرنیت: گفتگو با آنتونی گیدنز. ت: علی اصغر سعیدی، تهران: انتشارات کویر.
•تاملینسون، جان. (1381). جهانی‌شدن و فرهنگ. ت : محسن حکیمی. آوای‌ دن‍ا، (9، 10) : 80 - 81.
•توسلی، غلام عباس، ثقفی، محمد، ساعی ارسی، ایرج، شکربیگی، عالیه، محدثی، حسن و مدنی، سعید. (1389). جامعه شناسی کشورهای اسلامی. تهران : جامعه شناسان.
•دانشگر، احمد. (1376). فرهنگ جامع فرش. تهران : یادواره اسدی.
•رابرتسون، رولند و خُندِکر، حبیب‌ حق. (1383). گفتمان‌های جهانی‌شدن، ملاحظات مقدماتی. ت : مسعود مظاهری. نشریه ارغنون، 10 (24) :76-59.
•رضایی نبرد، امیر. (1391). بررسی تأثیرات جهانی‌شدن بر هنر معاصر غرب از (1960 تا زمان حاضر). نشریه مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، 3 (6): 178-149.
•رضویان، محمد تقی. فنی، زهره و آقایی، پرویز. 1393. سنجش و تحلیل میزان ادغام کلان شهرهای تهران و استانبول در فرآیند جهانی‌شدن. مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، 5 (16) : 162-137.
•زکریایی‌ کرمانی، ایمان. شعیری، حمیدرضا و سجودی، فرزان. (1392). تحلیل نشانه معناشناختی سازوکارروابط بینافرهنگی در نظام گفتمانی فرش کرمان. نشریه مطالعات تطبیقی هنر، 3(6) : 30-11.
•شمس، مجید. صفاری راد، علی و قاسمی، احمد. (1394). تأثیرات جهانی‌شدن بر ساختارکالبدی شهرهای اسلامی (نمونه موردی : کلانشهر اصفهان). نشریه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 5 (17) :134-119.
•صوراسرافیل، شیرین. (1381). طراحان بزرگ فرش ایران. تهران : نشر پیکان.
•علاقه‌مند، سپیده، صالحی، سعید و فرهنگ، مظفر. (1396). مطالعه تطبیقی معماری و محتوای مدارس ایران از دوره سنتی تا نوین. باغ نظر، 14(49) : 18-5.
•فکوهی، ناصر. (1392). انسان شناسی هنر. تهران : ثالث.
•کشاورز، یوسف. (1393). آموزش و جهانی‌شدن. در: رویکردی چند رشته‌ای به جهانی‌شدن. تهران : مرکز ملی جهانی‌شدن.
•گل محمدی، احمد. (1386). جهانی‌شدن، فرهنگ، هویت. تهران : نشر نی.
•گیدنز، آنتونی. (1384). مسائل محوری در نظریه اجتماعی. ت : محمد رضایی. تهران : سعاد.
•میرزایی، عبداله. (1395). ساخت یابی عوامل موثر در شکل‌گیری مؤلفه‌های سبکی قالی‌های معاصر تبریز. رساله دکتری. دانشگاه هنر اسلامی تبریز: دانشکده هنر اسلامی.
• Giddens, A. (1998). The Third way. Cambridge: Polity Press.
• Giddens, A & Sutton, P. (2014). Essential Concepts in Sociology. London: Polity Press.
• Hannerz, U. (1992). Cultural Complexity. New York: Colombia University Press.
• Helfgott, M. (1994). Ties that Bind: Asocial history of the Iranian carpet. Washington: Smithsonian institution.
• Spooner, B. (2011). Weavers and Dealers: the authenticity of an oriental carpet. In: The social life of things: commodities in cultural perspective. Edited by Appadurai, A. New York: Cambridge University press.