تحلیل ویژگی‌های شکلی خانه‌های چهارصفه و نفوذ آن در کالبد شکلی خانه‌های درون‌گرای شهر اصفهان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری، گروه معماری، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

2 استادیار، گروه معماری، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. استادیار، گروه مرمت بناها و بافت‌های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان.

3 عضو هیات علمی و مدیرگروه تحصیلات تکمیلی معماری دانشکده هنر معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

4 دانشیار، گروه معماری، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران. دانشیار گروه شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان.

چکیده

خانه‌های چهارصفه یکی از بناهای ارزشمند معماری ایران محسوب می‌شوند، به ‌گونه‌ای که برخی از محققین، طراحی بعضی از بناهای تاریخی با عملکردهای متفاوت در دوران اسلامی را نشأت‌گرفته از خانه‌های چهارصفه قلمداد می‌کنند. شناخت ویژگی‌های شکلی خانه‌های چهارصفه، سبب نگهداری و مرمت این بناهای ارزشمند خواهد شد و در شناسایی خصوصیات تأثیرگذار در شکل‌گیری فضاهای خانه‌های تاریخی، نقش مؤثری خواهد داشت. این پژوهش بر آن استوار است که ویژگی‌های شکلی خانه‌های چهارصفه، در ساختارهای خرد و کلانِ خانه‌های تاریخی درون‌گرا، نقش مؤثری داشته است. این پژوهش بر آن است تا به شناخت ویژگی‌های شکلی تهرنگ خانه‌های چهارصفه بپردازد و با استناد به آنها، خصوصیات شکلی تهرنگ خانه‌های تاریخی ساخته‌شده در شهر اصفهان را تحلیل کند. در این راستا این تحقیق به استخراج ویژگی‌های شکلی تکرارشونده در تهرنگ خانه‌های چهارصفه و تأثیر آنها در پیدایش پلان فضاهای خانه‌های درون‌گرا می‌پردازد. به ‌طور کلی این پژوهش در جهت گونه‌شناسی اجزای خانه‌های چهارصفه و چگونگی استفاده از آنها در تهرنگ بناهای مسکونی که در دوره‌های بعد ساخته ‌شده‌اند، انجام خواهد گرفت. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، تطبیقی، تاریخی و تفسیری بوده که تفسیر آنها به‌ صورت استنتاجی انجام ‌شده است. ابزارهای مورد استفاده شامل جمع‌آوری اطلاعات به روش مطالعة کتابخانه‌ای، میدانی و بهره‌گیری از مصاحبه‌های ساختاریافته با صاحب‌نظران و استادکاران است. پژوهش پیش‌رو، به دنبال آشکارسازی ویژگی‌های شکلی تکرارشوندة خانه‌های چهارصفه در ایجاد تهرنگ فضاهای خانه‌های درون‌گرای شهر اصفهان است . نتایج به‌دست‌آمده بیانگر آن است که ویژگی‌های شکلی خانه‌های چهارصفه در مقیاس خرد و کلان، در شکل‌گیری تهرنگ فضاهای خانه‌های درون‌گرا نقش به سزایی داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Formal Features of Chaharsofe Houses and its Influence on the Formal Structure of Introverted Houses in the City of Isfahan

نویسندگان [English]

  • Sanaz Rahravi 1
  • Nima Valibeig 2
  • Narges Dehghan 3
  • Mohammad Masoud 4
1 Department of Architecture, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Iran.
2 Art University of Isfahan
3 Department of Architecture, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Iran.
4 Department of Architecture, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Iran.
چکیده [English]

Chaharsofe houses are considered to be one of the most valuable architectural buildings of Iran, such that some researchers consider the design of some monuments with different functions during the Islamic era to be derived from the Chaharsofe houses. Understanding the features of Chaharsofe houses will help maintaining and restoring these valuable buildings and will play an important role in identifying the influential characteristics in the formation of the spaces of the historical houses. This research is based on the fact that the characteristics of Chaharsofe houses have played a significant role in the micro and macro structures of the introverted historical houses. This research seeks to recognize the formal features of the texture of Chaharsofe houses and, accordingly, to analyze the formal features of the texture of the historic houses built in the city of Isfahan. In this regard, this research explores the formal features of a recurring form in Chaharsofe houses for the first time and reveals their impact on the emergence of the plan of introverted houses spaces. In general, this research will be conducted to characterize the components of Chaharsofe houses and how they were used in the residential buildings constructed in the following periods. The research method used in this research is comparative, historical, and interpretive whose interpretation has been done inductively; the applied tools include collecting information with a library method, field method, and conducting structured interviews with experts and professors. The present research seeks to reveal the recurring formal features of Chaharsofe houses in creating the spaces in the plan of Isfahan’s introverted houses. The results showed that the characteristics of Chaharsofe houses on micro and macro scale have a significant role in the formation of the spaces in the plan of the introverted houses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chaharsofe houses
  • Introverted houses
  • Formal features of Iranian .houses
  • The city of Isfahan
• اردلان، نادر. بختیار، لاله. (1380). حس وحدت : سنت عرفانی در معماری ایرانی. ت : حمید شاهرخ. اصفهان : نشر خاک.
• بزرگمهری، زهره. (1378). هندسه در معماری. . تهران : سبحان نور.
• پیرنیا، محمد کریم. (1372). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تألیف و تدوین : غلامحسین معماریان. تهران : نشر سروش دانش.
• پیرنیا، محمد کریم. (1387). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تألیف و تدوین : غلامحسین معماریان. تهران : نشر سروش دانش.
• پیرنیا، محمد کریم. (1392). معماری ایرانی. تألیف و تدوین : غلامحسین معماریان. چاپ پنجم. تهران : انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
• جعفری، جعفر بن محمد. (1384). تاریخ یزد. تهران : انتشارات علمی فرهنگی.
•جودکی عزیزی، اسدالله. موسوی حاجی، سید رسول و مهر آفرین، رضا. (1393). گونه‌شناسی الگوی چهار صفه در معماری ایران و سیر تحول آن. پژوهش‌های معماری اسلامی، 2 (4) : 85-64.
•چینگ، فرانسیس دی. کی. (1385). معماری : فرم، فضا و نظم. ت : زهره قراگزلو. تهران : دانشگاه تهران.
•حاجی قاسمی، کامبیز. (1377). گنج‌نامه، دفتر چهارم: خانه‌های اصفهان. تهران : انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.
•حائری مازندرانی، محمدرضا. (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت. تهران : مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
•خاکپور، مژگان، انصاری، مجتبی و طاهرنیان، علی. (1389). گونه‌شناسی خانه‌های بافت قدیم شهر رشت. هنرهای زیبا، 2 (41) : 42-29.
•رفیعی سرشکی، بیژن و رفیع‌زاده، ندا و رنجبرکرمانی، علی‌محمد. (1383). واژگان فضاهای خانه، فرهنگ مهرازی معماری ایران. تهران : مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
•زارعی، ابراهیم. (1395). آشنایی با معماری جهان. تهران : فن‌آوران.
•سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری. (1396). نقشه‌های برداشت‌شده از خانه‌های اصفهان. (منتشرنشده).
•سرتیپی، محسن. (1384). شاخص‌های معماری مسکن روستایی در ایران. هنرهای زیبا، (22) : 52-43.
•سلطان‌زاده، حسین. (1372). فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران. ج 2. تهران : دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
•سلطان‌زاده، حسین. (1396). خانه در فرهنگ ایرانی. تهران : دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
•شاهچراغی، آزاده. (1394). چهارباغ یا چارباغ. مجله منظر، (13) : 30 -6.
•شیندلر، آلبرت هوتم. (1356). سفرنامه خراسان، در سه سفرنامه : هرات، مرو، مشهد. ت : قدرت‌اللّه روشنى زعفرانلو. تهران: توس.
•عالمی، مهوش. (1383). گونه‌شناسی و الگوی باغ ایرانی. خلاصه مقالات نخستین همایش باغ ایرانی. تهران : سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور.
•غفاری، علی. (1379). زواره، نمادی از اسطوره کویر. تهران : دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
•غلامی، غلامحسین و مجتبی، کاویانی. (1396). بررسی جایگاه الگوی چهار صفه در سازمان فضایی معماری مسکونی ناحیه گرم و خشک ایران. مجله مسکن و محیط روستا، 36 (157) : 161- 149.
•فرح‌بخش، مرتضی. حناچی، پیروز و غنائی، معصومه. (1396). گونه‌شناسی خانه‌های تاریخی بافت قدیم شهر مشهد، از اوایل قاجار تا اواخر پهلوی اول. مطالعات معماری ایران، (12) : 116 -97.
•قاسمی، مریم. معماریان، غلامحسین. (1389). گونه‌شناسی خانه دوره قاجار در اصفهان. هویت شهر، 5 (7) : 94-87.
•قاسمی‌سیچانی، مریم. (1387). بازشناسی بخشی از هویت معماری ایرانی به‌وسیله تحلیل گونه شناسانه‌ی خانه‌های اصفهان در دوره‌ قاجار. پایان‌نامه دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
•قبادیان، وحید. (1385). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران. تهران : دانشگاه تهران.
•قزلباش، محمدرضا و ابوالضیاء، فرهاد. (1364). الفبای کالبدی خانه سنتی یزد. تهران ‌: وزارت‌برنامه‌وبودجه [مرکز مدارک‌اقتصادی‌- اجتماعی‌و انتشارات].
•قلیچ خانی، بهنام. اعتصام، ایرج. مختابادی امرئی، سید مصطفی. (1391). تحلیل تحولات کالبدی خانه‌های گرگان در دوران قاجار. هویت شهر، 7 (16) : 62-51.
•کاتالدی، جان کارلو. (1368). گونه‌شناسی تیپولوژی اولیه. ت : غلامحسین معماریان.تهران : دنیای نو.
•کرمانشاهی، آقا احمد. (1373). مرآت الاحوال جهان نما. قم : انصاریان.
معماریان، غلامحسین. (1372). آشنایی با معماری مسکونی ایرانی.گونه‌شناسی درون‌گرا. تهران : دانشگاه علم و صنعت.
•معماریان، غلامحسین. (1376). آشنایی با معماری مسکونی ایرانی.گونه‌شناسی برون­گرا. تهران : انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
•معماریان، غلامحسین. (1387). آشنایی با معماری مسکونی ایرانی، گونه‌شناسی برون­گرا. تهران : سروش دانش.
•ملک شهمیرزادی، صادق. (1365). تپه زاغه : تحلیلی اجمالی از عملکرد منازل مسکونی. مجله باستان‌شناسی و تاریخ، 6 (1-2) : 12-2.
•نقره‌کار، عبدالحمید. (1387). درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. تهران : وزارت مسکن و شهرسازی، شرکت طرح و نشر پیام سیما.
•Eskandari, P. (2011). Analysis of Traditional Iranian House of Kashan, Iran in terms of space Organization and access Design. O. Dincyurek (ed). Gazimagusa, North Cyprus: Eastern Mediterranean University.
•Ghirshman, R. (1966). Tchoga Zanbil (Dur-Untash) I. La Ziggurat.Paris: MDP 39.