نشانه‌شناسی مراسم آیینی پیرِ شالیار در منظر فرهنگی هورامان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد

2 استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج، سنندج، ایران.

3 هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

چکیده

مقدمه : مقالۀ حاضر، پژوهشی میدانی و کتابخانه‌ای است که به معرفی و بازسازی معنایی مراسم آیینی پیرِ شالیار در منظر فرهنگی هورامان از توابع شهرستان سروآباد واقع در استان کردستان، از منظر نشانه‌شناسی می‌پردازد. موضوع مهم در نشانه‌شناسی، بحث تولید معنا و چگونگی معنادارشدن جهان توسط نظام نشانه‌هاست. معنا، مفهومی است که یک نشانه بیانگر آن است.
بیان مسئله : در این میان، رسوم، سنت‌ها و آیین‌های کهن، به‌عنوان نشانه/ بازنمودی فرهنگی از اندیشه و تفکر انسانی، با منشی نمادین، تفسیری از جهان و جهان‌بینیِ انسان ارایه می‌دهند که در جهان معاصر، به‌ واسطۀ سیطرۀ ارتباطات مجازی، درحال فراموشی هستند و امکان بهره‌برداری از آن‌ها در ابعاد گوناگون توسعه درحال نابودی است.
هدف : بر این ‌اساس، هدفِ عمدۀ این بررسی، کشف و تدوین دلالت‌های معنایی مراسم آیینی پیر شالیار و نظام معنایی حاصل از نشانه/ بازنمون‌هایِ نمادین آن است تا به ‌واسطۀ آن بتوان گام‌هایی در جهتِ تسهیل تبادلات فرهنگی و فراهم‌کردن زمینه‌های توسعه در این منطقه برداشت.
روش تحقیق : بدین منظور، پژوهش حاضر، در قالب یک روش کیفی، برای گردآوری اطلاعات از روش مردم‌نگاری و اسنادی و برای تجزیه ‌و تحلیل داده‌های کیفیِ گردآوری ‌شده، از روش نشانه‌شناسی بهره می‌برد.
نتیجه‌گیری : بخش پایانی این مقاله نشان می‌دهد که مراسم پیر شالیار، نشانه‌ای نمادین از باور قومی و جمعی مردم در منظر فرهنگی هورامان است که سطح جدیدی از معانی ضمنی را در برابر مخاطب نشان می‌دهد. همچنین، این مراسم از منظر نشانه‌شناختی، طرح قابل تأویلی از یک آیین عرفانی را روایت می‌کند که خداپرستی مردم این دیار را در یک انسجام و پیوستگی اجتماعی در منظر فرهنگی هورامان به عینیت می‌رساند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Semiotics of Pir-e Shaliar Ritual Ceremony in Cultural Landscape of Hawraman

نویسندگان [English]

  • Yousef Hamejani 1
  • Qader Bayzidi 2
  • Jalil Sahabi 3
1 Faculty member of Islamic Azad University of Mahabad Branch
2 Assistant Professor, Department of Architecture, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran.
3 Scientific member of Islamic Azad University of sanandaj
چکیده [English]

Introduction: The current study is a both a field and library research to introduce and restore the meaning of Pir-e Shaliar ritual ceremony in the cultural Landscape of Hawraman of Sarvabad in the province of Kurdistan in terms of semiotics. A significant matter in semiotics is the production of meaning and the meaningfulness of the world by the system of signs. Meaning is a concept expressed by a sign.
Problem statement: The customs, traditions, and rituals, as Cultural signs/representation of human thoughts offer an interpretation of the world and the human’s worldview through symbolic means, which are on the verge of oblivion by the dominance of virtual communication in the contemporary world, and their entire exploitation in various aspects of development is impossible.
Research objective: The main purpose of this study is to discover and articulate the implications of meaning in Pir-e Shaliar ceremony and the system of meaning derived from its symbolic signs /representations. So by that, steps have been taken to facilitate cultural exchanges and to provide development opportunities in the region.
Methodology: The present study is based on a qualitative method in which data is collected through ethnographic and documentary methods, and analyzed through semiotic method.
Conclusion: The results reveal that Pir-e Shaliar ceremony is a symbolic sign of the ethnic and collective beliefs of people in the cultural landscape of Hawraman, which presents a new layer of implicit meanings to the audience. Also, this ceremony narrates an implicit scheme of a mystical tradition from the semiotic point of view, that objectifies the deism of Iranian people in a social cohesion in the Cultural Landscape of Hawraman.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semiotics
  • Meaning
  • Syntagmatic and Paradigmatic relations
  • Pir-e Shaliar ceremony
  • The Cultural landscape of Hawraman
احمدی، بابک. (1380). ساختار و تأویل متن. تهران : نشر مرکز.
امینی ئامانه، محمدرشید. (1393). اورامان را بهتر بشناسیم. مریوان: انتشارات ریباز.
پورجعفر، محمدرضا، صادقی، علیرضا و یوسفی، زاهد. (1388). بازشناسی اثر معنا در جاودانگی مکان نمونه موردی روستای هورامان تخت کردستان. فصلنامه مسکن و محیط روستا، 28 ­(125) : 17-2.
پیرس، چارلز سندرز. (1381). منطق به ‌مثابه نشانه‌شناسی: نظریه نشانه‌ها. ت : فرزان سجودی. نیم سالانه زیبا شناخت، (6) : 63-51.
تاجیک، محمدرضا. (1389). نشانه‌شناسی نظریه و روش. پژوهشنامه علوم سیاسی، 5 (4) : 39-7.
جوادی، محمد اسلم و نیک‌پی، امیر. (1389). ایده و مفهوم ساختارگرایی با بررسی آرای سوسور و لوی استروس. نشریه معرفت فرهنگ اجتماعی، (3): 203-177.
چندلر، دانیل. (1394). مبانی نشانه‌شناسی. ت : مهدی پارسا. تهران : انتشارات سوره مهر.
حبیب، فرح. (1385). کندوکاوی در معنای شکل شهر. مجله هنرهای زیبا، (25): 14-5.
حمه جانی، یوسف، بایزیدی، قادر و سحابی، جلیل. (1396). مطالعه کیفی دلالت‌های معنایی معماری هورامان‌تخت از منظر نشانه‌شناسی. باغ نظر، 14 (57) : 62-45.
حنیفی، پردیس، ابراهیمی دهکردی، امین و بلادی ده بزرگ، سید احسان. (1394). بازشناسی منظر فرهنگی-آیینی هورامان با تأکید بر مراسم زیارت پیر شالیار. دو فصلنامه پژوهش‌های منظر شهر، 2 ­(4) : 58-47.
حمه‌جانی، یوسف. (1397). معناکاوی در معماری از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی (مطالعه موردی: ساختارهای معماری هورامان تخت کردستان ایران). پایان‌نامه دکتری منتشرنشده. دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سنندج، ایران.
دباغ، امیر مسعود و مختاباد امرئی، مصطفی. (1393). چارچوبی نوین برای خوانش مساجد تهران معاصر. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی، 4 (2) :22-35.
رئیسی، محمدمنان. (1392). معناشناسی در آثار معماری برای ارتقای طراحی مسجد (پژوهش موردی: معنا پردازی در مساجد معاصر تهران). پایان‌نامه دکتری منتشرنشده. دانشگاه علم و صنعت تهران، ایران.
سجودی، فرزان. (1390). نشانه‌شناسی : نظریه و عمل- مجموعه مقالات. تهران : نشر علم.
سجودی، فرزان. (1393). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران : نشر علم.
ضیمران، محمد. (1382). درآمدی بر نشانه‌شناسی هنر. تهران : نشر قصه.
عشرتی، پرستو و حناچی، پیروز. (1394). تعریفی نوین از مفهوم منظر فرهنگی مبتنی بر فرآیند شکل‌گیری آن. نقش‌جهان- مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، 5 (3) : 51-42.
غفاری، علیرضا و فلامکی، محمد منصور. (1395). بازتاب نظریه‌های نشانه‌شناسی در خوانش معماری و شهر. نشریه مدیریت شهری، 15 (45) : 350-339.
فیاض، ابراهیم، سرفراز، حسین و احمدی، علی. (1390). نشانه‌شناسی چشم‌اندازهای فرهنگی در جغرافیای فرهنگی؛ راهبردی مفهومی برای فهم و کشف معنا. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 4­ (4) : 116-91.
کاسارا، سیلویو. (1387). پیتر آیزنمن (اظهارات). ت : سیامک پناهی. تهران : نشر گنج هنر.
کاظمی، علی و بهزادفر، مصطفی. (1392). بازشناسی نظام معنایی محیطی در محیط‌های تاریخی. فصلنامه مطالعات شهری، 2 (6) : 87-75.
کالر، جاناتان. (1390). در جستجوی نشانه‌ها-نشانه‌شناسی، ادبیات، واسازی. ت : لیلا صادقی و تینا امراللهی. چاپ دوم. تهران : نشر علم.
گنون، رنه. (1381). معانی نمادین گنبد. ت : فرزین فردانش. نشریه خیال (فصلنامه فرهنگستان هنر)، (4) : 77-72.
گیرو، پیر. (1392). نشانه‌شناسی. ت : محمد نبوی. تهران : انتشارات آگاه.
ماجدی، حمید و سعیده زرآبادی، زهرا السادات. (1389). جستاری در نشانه‌شناسی شهری. نشریه آرمانشهر، 3 (4) : 54-49.
محمدپور، احمد و رضائی، مهدی. (1387). درک معنایی از پیامدهای ورود نوسازی به اورامان کردستان ایران به شیوة پژوهش زمینه‌ای. مجله جامعه‌شناسی ایران، 9 (1 و 2): 33-3.
محمودی، محمد. (1395). فرهنگ جغرافیایی هورامان. سنندج : انتشارات کردستان.
مطلبی، قاسم. (1380). روان‌شناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. مجله هنرهای زیبا، (10) : 67-52.
معماریان، غلامحسین، عظیمی، سیروان و کبودی، مهدی. (1393). ریشه‌یابی کاربست رنگ آبی در پنجره‌های ابنیه مسکونی (نمونه موردی: ابنیه مسکونی اورامان). فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، 1 (3) : 59-46.
منادی، مرتضی. (1386). مردم‌نگاری. فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، 13 (51) : 130-111.
میرشاهزاده، شروین، اسلامی، سیدغلامرضا و عینی‌فر، علیرضا. (1390). نقش فضای مرزی - پیوندی، در فرایند آفرینش معنا (ارزیابی توان معناآفرینی فضا به کمک رویکرد نشانه‌شناسی). هویت شهر، 5 (9) : 16-5.
نقره‌کار، عبدالحمید و رئیسی، محمدمنان. (1390). تحلیل نشانه‌شناختی سامانه مسکن ایرانی بر پایه ارتباط لایه‌های متن/مسکن. مجله هنرهای زیبا، 3 (46): 14-5.
نوربرگ-شولتز، کریستیان. (1391). معنا در معماری غرب. ت : مهرداد قیومی بیدهندی. تهران : نشر متن.
Ogden, C. K. & Richards, I. A. (1923). The Meaning of Meaning: A Study of the Influence of Language upon Thought and of the Science of Symbolism, Magdalene College, University of Cambridge.
Giddens, A. (1984). The Constitution of Society. London: Polity Press.
Sauer, C. O. (1925). The Morphology of Landscape, In J. Leighly (Ed.). Land and life: A selection from the writings of Carl Ortwin Sauer. Berkeley; California: University of California Press.