سیر تطور کشکول از منظر هانس روبرت یاوس

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهراء (س)، تهران

2 دانشگاه الزهرا

چکیده

بیان مسئله : کشکول ظرف کشتی‌شکلی ا‌ست که سابقه‌ای طولانی در ایران داراست؛ و فرض مقاله بر این است که کاسه‌های کشتی‌شکل میگساری بر اثر دریافت‌های متوالی در ادب فارسی، به کشکول تبدیل شده ‌است؛ و می‌توان با دو مبحث بازسازی افق انتظار و زنجیره دریافت هانس روبرت یاوس به تحلیل این سیر تطور پرداخت.
هدف : این پژوهش بررسی سیر دریافت فوق از طریق مفاهیم بازسازی افق انتظار و زنجیره دریافت در آرای یاوس است. بازسازی افق انتظار روشی سه مرحله‌ای است که به وسیله آن می‌توان به معیاری که مخاطبین برای ارزشگذاری و تفسیر آثار یک عصر به کار می‌بردند، پی‌برد؛ زنجیره دریافت به سیر بسط آثار طی دریافت‌های متوالی گفته می‌شود که می‌توان با بررسی آن از اهمیت تاریخی و چگونگی سیر تکامل آثار آگاهی یافت. البته لازم به ذکر است تا حال از آرای یاوس برای بررسی آثار هنری نیز بهره گرفته شده‌ است. ولی بدون داشتن سندی از دریافت مخاطبین فقط می‌توان به حدس‌هایی از چگونگی انتظار آنها بسنده کرد. در این مقاله برای اولین بار از دریافت‌های یک گونه اثر هنری صناعی (کشتی) در متون ادبی برای تحلیل ماهیت دریافت مخاطبین آن بهره گرفته ‌شد.
روش پژوهش : در مورد چگونگی روش پژوهش باید گفت، ابتدا افق انتظار کاسه‌های کشتی شکل به استناد متون ادب فارسی بازسازی و از آنجا که در افق انتظار این ظرف سیر دریافت‌های مکرری دیده ‌شد که موجب به وجود آمدن ظرفی دیگر به نام کشکول شده ‌است، از مبحث زنجیره دریافت یاوس نیز بهره گرفت.
نتیجه گیری : بازسازی افق انتظار کشتی به استناد متون ادبی نشان داد، زنجیره دریافت غنی‌ از این ظرف وجود داشته است؛ به گونه‌ای که کشتی میگساری در سیر دریافت‌های متوالی، به استعاره‌ای از وسیله نجات از بحر غم، و بر اثر تکرار، تبدیل به نماد رهایی از غم شده، سپس با افزوده شدن زنجیر، به نماد فقر که موجب رهایی از متعلقات دنیا می‌باشد، تبدیل شده‌است؛ مستند این مدعا آنکه برخی کشکول‌ها با اشعار نشاندهنده زنجیره دریافت از یک ظرف میگساری تا نماد فقر، آذین شده‌اند. بنابراین می‌توان کشکول را، یکی از منحصر به فردترین و غنی ترین آثار ایران به لحاظ زنجیره دریافت محسوب کرد؛ و در گامی فراتر دستاوردهای روش‌شناختی این پژوهش از جمله بهره‌گیری از متون ادبی برای اطلاع از جایگاه زیبایی‌شناختی یک اثر هنری کاربردی، استفاده از بحث زنجیره دریافت مخاطب در روش بازسازی افق انتظار و همچنین بررسی سیر تطور یک استعاره تا نماد در بحث زنجیره دریافت، می‌تواند زمینه‌ساز پژوهش‌های دیگری در حوزه ادبیات، هنر و زبان شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Evolution of Kashkul through the Lens of Hans Robert Jauss

نویسندگان [English]

  • Naghmeh Hosein Qazvini 1
  • Mansour Hessami Kermani 2
1 Research of Art, Art Faculty, alzahra universicy
2 Alzahra University
چکیده [English]

Problem statement: Iran has a long history of using a ship-shaped bowls known as Kashkul and the assumption of this article is the bowls have been changed to Kashkul though sequential receptions in Persian literature. It is possible to analyze this course of change through the reconstruction of the horizon of expectation and the chain of receptions in the light of Hans-Robert Jauss’s theory .
Purpose: The purpose of this study is to examine the evolution course of Kashkul , through the reconstruction of horizon of expectation and the chain of receptions based on theory of Jauss’s viewpoints. Reconstructing the horizon of expectation has three stages - through which we can identify the criteria used by audiences to evaluate and interpret the works of an era. The chain of receptions refers to the extension of a work through the sequential receptions; and it can be understood by its historical significance and the evolution of the works. Previous studies have investigated works of art through the lens of Hans-Robert Jauss. However, our knowledge about the expectations of audiences is scanty. This study is an attempt to examine the process of reception of an artifact (ship) by the audiences using the literary texts.
Methodology: First, the horizons of expectation of ship- shaped bowl were reconstructed according to Persian literary texts; Since the horizon of the expectation of this container included another container known as Kashkul shaped by successive receptions of Jauss’ chain of reception was used as a framework for data analysis
Conclusion: Reconstruction of the horizons of expectation ofwine ship- shaped bowl , based on literary texts showed that there was a rich chain of receptions; so that the bowl in the course of the successive receptions has become a metaphor for the freedom from sorrow sea and through repetition, it has become a symbol of emancipation from the sad, then, with the addition of a chain, it has become the symbol of poverty, which leads to the liberation of the possessions of the world; the evidence shows that some Kashkuls are decorated with lyrics representing the chain of receptions from a drinking bowl to a symbol of poverty. Therefore, Kashkul can be considered one of the most exclusive and richest works of Iran in terms of chain of receptions; the contribution of this study is methodological as well. To this purpose, literary texts were used to explore the aesthetic status of applied art. further research in the field of literature, art and language can use the audience chain of receptions for reconstructing thehorizon of expectation, and also, studying the evolution of a metaphor to a symbol. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashkul
  • Wine Ship
  • Persian Literary Texts
  • Chain of receptions
  • Hans Robert Jauss
افراشی، آزیتا. (1392). مقاله نگاهی به تاریخچه مطالعات استعاره، در کتاب استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی. اکو، امبرتو و همکاران. ت : گروه مترجمان؛ به کوشش فرهاد ساسانی. تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
امیرخسرو دهلوی، ابوالحسن یمین‌الدین. (1361). دیوان کامل امیرخسرو دهلوی. به کوشش م درویش. تهران : جاویدان.
اهلی شیرازی، محمد بن یوسف. (1344). کلیات اشعار مولانا اهلی شیرازی. به کوشش حامد ربانی. تهران: سنائی.
بیدل دهلوی، عبدالقادر. (1387). کلیات بیدل دهلوی. به کوشش فرید مرادی. تهران: انتشارات زوار.
پورنامداریان، تقی. (1383). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی فرهنگی.
تادیه، ژان ایو. (1378) . نقد ادبی در قرن بیستم. ت : مهشید نونهالی. تهران:  نیلوفر.
تادیه، ژان ایو. (1390) . مقاله جامعه شناسی ادبیات و بیانگذاران آن از کتاب درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات. ت : محمد پوینده. تهران : نقش جهان مهر.
جامی، نورالدین عبدالرحمان. (1378). دیوان جامی ج 1 و 2. به تصحیح اعلاخان افصح‌زاده. تهران : میراث مکتوب.
حافظ، شمس الدین محمد. (1382). دیوان حافظ، ازروی نسخه محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران : سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حزین لاهیجی، محمد علی بن‌ابیطالب. (1362) . دیوان حزین لاهیجی. به تصحیح بیژن ترقی. تهران : کتابفروشی خیام.
خاقانی شروانی. بدیل بن‌علی. (1382). دیوان خاقانی. به تصحیح سید ضیاء‌الدین سجادی. تهران: زوار.
خجندی، کمال. (1372) . دیوان کمال خجندی. به تصحیح احمد کرمی. تهران: ما.
سلمان ساوجی، سلمان بن محمد. (1382). کلیات سلمان ساوجی. به تصحیح عباسعلی وفائی. تهران : انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
سید حسینی، رضا. (1384). مکتب‌های ادبی، ج دوم. تهران: نگاه.
شمیسا، سیروس. (1394). بیان. تهران : میترا.
صائب تبریزی، محمد علی. (1387). دیوان صائب تبریزی. به کوشش محمد قهرمان. تهران: علمی و فرهنگی.
عماد کرمانی، علی فقیه. (1348). دیوان عماد کرمانی. به تصحیح رکن‌الدین همایونفرخ. تهران : ابن سینا.
عنصری بلخی. (1363). دیوان عنصری بلخی. به کوشش سیدمحمد دبیرسیاقی. تهران : کتابخانه سنایی.
فتوت‌نامه‌ها و رسائل خاکساریه (سی رساله). (1382). به تصحیح و توضیح مهران افشاری. تهران : پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فخرالزمانی قزوینی، عبدالنبی. (1340). تذکره میخانه. به کوشش احمد گلچین معانی. تهران : اقبال.
فرهنگ ابراهیمی. (1385). ابراهیم قوام فاروقی. به تصحیح حکیمه دبیران . تهران :  پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فرهنگ برهان قاطع. (1332). محمد حسین بن خلف تبریزی. به اهتمام محمد معین. تهران : کتابفروشی زوار.
فرهنگ رشیدی. (1337). عبدالرشید بن عبدالغفور الحسینی المدنی التتوی. به تصحیح محمد عباسی. تهران : بی‌نا.
قلی زاده، حیدر و خوش‌سلیقه، محبوبه. (1389). «باده» و «می» و تعابیر آن در شعر عرفانی فارسی. فصلنامه تخصصی عرفان، (23) : 184-147.
کلیم کاشانی، ابوطالب. (1336). دیوان کلیم کاشانی. به تصحیح و مقدمه حسین پرتو بیضائی. تهران : کتاب‌فروشی خیام.
محتشم کاشانی، علی. (1344). دیوان محتشم کاشانی. به تصحیح مهرعلی گرگانی. تهران : کتاب‌فروشی محمودی.
مکاریک، ایرنا ریما. (1390). دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر. ت : مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران : آگه.
ملکیان شیروانی، اسدلله. (1385) . کشکول صفوی؛ کشتی «شراب» در تعلیم عرفانی. برگزیده مقالات همایش پاریس. ت :  سید داوود طبایی. تهران : فرهنگستان هنر.
نامور مطلق، بهمن. (1378). یائوس و ایزر: نظریه دریافت. پژوهش‌نامه فرهنگستان هنر، (11): 110-94 .
نصر اصفهانی، محمدرضا و حاتمی، حافظ. (1388) . رمز و رمزگرایی با تکیه بر ادبیات منظوم عرفانی. فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، (16): 196-166.
نصرآبادی، محمد طاهر. (1379). تذکره نصرآبادی. به تصحیح احمد مدقق یزدی، یزد: دانشگاه یزد.
نظیری نیشابوری، محمدحسین. (1340). دیوان نظیری نیشابوری. به تصحیح مظاهر مصفا. تهران : امیرکبیر.
هاوکس، ترنس. (1377). استعاره. ت : فرزانه طاهری. تهران : مرکز.
Cuddon, J. A. (2013).  A dictionary of Literary Terms and Literary Theory. Oxford: Willy-Blackwell.
Jauss, H. R. (2005). Toward an aesthetic of reception. Theory and History of Literature. Vol. 2. Minnesota: University of Minnesota.
Jauss, H. R. (1982).  Literary History as a Challenge to Literary Theory. Critical Theory since 1965 .ED. Hazard Adams& Leroy Searle. Translated by Bathi, T. Tallahassee. Florida: University Press of Florida.
Melikian Chirvani, A. (1992). From the royal boat to the beggar`s bowl. Islamic Art, (14): 3-112.
Rafey, H. (2005). A history of literary criticism: from Plato to the present. Malden: Blackwell.
Ricoeur, P. (1976). The Mephorical Process as Cognition, Imagination and Feeling. Critical Inquiry, (5): 143-159.
Trimble, J. (2015). Article of Reception theory from book of The Oxford Handbook of Roman Sculpture. Oxford: Oxford University press.