سهراب شهید ثالث و ناسینما در ایران؛ مطالعه موردی : فیلم‌هایِ "یک اتفاقِ ساده" و "طبیعتِ بی جان"

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری پژوهش هنر. پژوهشکده هنر ، معماری و شهرسازی نظر تهران.

2 دکتری ادبیات نمایشی. دانشیار گروه هنرهای نمایشی دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.

چکیده

بیان مسئله: سهراب شهید ثالث، از جمله مهمترین کارگردانهایِ سینمای ایران در دوران پیش از انقلاب اسلامی است که توانست با آثار سینمائی خود از جمله فیلم‌های (یک اتفاق ساده) و (طبیعت بی جان)، جریان جدیدی را در سینمای ایران پایه گذاری کند. مؤلفه های سینمای شهید ثالث برگرفته از سینمای نامتعارفی است که می توان آن را نزدیک به تعبیر (ناسینما) از ژان فرانسوا لیوتار – فیلسوف معاصر فرانسوی- دانست. لیوتار معتقد است اگر سینما را معادلِ (نوشتن با حرکت) تعبیر کنیم، آنگاه دو دسته از حرکات یعنی (حرکتِ بیش از اندازه) و (سکونِ بیش از اندازه)، ناسینما تلقی می‌شود چرا که در واقع نفی کننده همه آن چیزی است که ما از قواعد قراردادی تصویر در سینما می شناسیم. این دو نوع حرکت را حتی می توان در صحنه هایِ خاصی از فیلم‌ها نیز بازشناسی کرد و مورد تأکید قرار داد. سینمایِ سهراب شهید ثالث، سینمائی است که با توجه به بُنیان هایِ تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دهه های 40،30 و 50 خورشیدی، مسیری متفاوت با سینمای بدنه یا جریان اصلی ایران داشته و توانست با تبعیت از اصولِ ناسینمای لیوتار و قاعده (سکونِ بیش از اندازه) و (اقتصادِ بی بازگشت یا لیبیدویی) در طراحی عناصر روایی و سبکی، به بیانی تازه در سینما دست یابد.
هدف: معرفی سینمای شهید ثالث به عنوان جلوه ای از حضور جریان (ناسینما) در ایران.
روش تحقیق: روش تحقیقِ این مقاله مبتنی بر رویکرد توصیفی- تحلیلی بوده و در گردآوری اطلاعات از روشِ کتابخانه ای استفاده شده است.
نتیجه گیری: سهراب شهید ثالث با تأکید بر پردازشِ رئالیستیِ جهان زیستِ فرهنگی- ملی، مقابله با تفکرِ وارداتیِ حاصل از اقتصادِ آسیب پذیر و همچنین حرکتِ متکی بر سکونِ عرفانِ ایرانی- اسلامی، ناسینمائی نوین در ایران بوجود آورد. فیلم (یک اتفاق ساده) و (طبیعتِ بی جان) که به ترتیب در سال های 1352 و 1354 خورشیدی توسط سهراب شهید ثالث تولید شده اند، نمونه هایی موفق از وجودِ جریانِ (ناسینما) در ایران است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sohrab Shahid Saless and Acinema in Iran (Case study: A simple event and Still Life)

نویسندگان [English]

  • Hamed Soleimanzadeh 1
  • Majid Sarsangi 2
1 Ph. D. Condidate of art research, Nazar research center of Art, Architecture and Urbanism, Tehran, Iran.
2 Department of Arts, School of Performing Arts and Music, College of Fine Arts, University of Tehran.
چکیده [English]

Statement: Sohrab Shahid Saless is one of the most important directors of Iranian cinema during the pre-Islamic era. He was able to establish a new stream of Iranian cinema with his works of cinema, including films (A simple event) and (Still life). Slowly The elements of Shahid Saless’s cinema are based on unusual cinema that can be considered close to the interpretation of French contemporary philosopher Jean-François Lyotard. Lyotard believes that if we interpret the cinema as writing with motion, then two categories of movements (excessive movement) and (excessive stagnation) are considered to be nasty, because in fact the rejection of all that is We know the contractual rules of the film in the cinema. These two types of moves can even be recognized and emphasized in certain scenes of the films. The cinema of Sohrab Shahid Saless is a cinema that according to the historical, cultural, social, political and economic foundations of the 50s, 60s and 70s, has a different course with the cinema of the body or the mainstream of Iran, and has succeeded in following the principles of Lyotard’s nobility and The rule (excessive stagnation) and (non-returning or libidical) in the design of elements of narrative and lightweight is a new expression in the cinema.
Purpose: To introduce Shahid Saless’s cinema as a manifestation of the presence of stream (Acinema) in Iran
Research method: The research methodology of this paper is based on descriptive-analytical approach and the library method has been used in collecting information.
Conclusion: Sohrab Shahid Saless, with an emphasis on the realist world-wide process of national-cultural-nationalist struggles against imported thinking from the vulnerable economy, as well as the movement based on the persistence of Iranian-Islamic mysticism, created a new intolerance in Iran. The films (a simple event) and (still life), produced in the years 1974 and 1976 by Sohrab Shahid Saless are successful examples of the current (Acinema) flow in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sohrab Shahid Salss
  • Acinema
  • Jean François Lyotard
  • A Simple event
  • Still Life
ازغندی، علیرضا.1382. علم سیاست در ایران، تهران: نشر باز.
اسلامی، مجید.1378. مفاهیم نقد فیلم، تهران: نشر چشمه.
اصلانی، محمدرضا.1394. دگرخوانی سینمای مستند، تهران: نشر رونق و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی.
امید، جمال.1383. تاریخ سینمای ایران، تهران: نشر روزنه.
بارت، رولان.1387. تحلیل ساختاری ضد روایت‌ها. ت : محمد راغب، تهران: نشر فرهنگ صبا.
پارسونز، آنتونی.1363. غرور و سقوط، ت : منوچهر راستین، تهران: نشر کتاب هفته.
جاهد، پرویز.1384. نوشتن با دوربین: رو در رو با ابراهیم گلستان. تهران: نشر اختران.
جلالی، پرویز.1383. دگرگونی اجتماعی و فیلم‌های سینمایی در ایران، جامعه شناسی فیلم‌های عامه پسند. تهران : انتشارات فرهنگ و اندیشه.
حلبی، علی اصغر.1393. شناخت عارفان و عرفان ایرانی، تهران: نشر زوار.
حیدری، غلام.1377. فیلم‌سازان نام آور سینمای ایران و مقام و جایگاه آنها، فصلنامه سینمایی فارابی، (32) :49-42.
خزائی، کرم رضا.1392. سینمای تجربی، تهران: نشر جامعه نو.
ردول، دیوی. 1385. روایت در فیلم داستانی، جلد اول. ت : طباطبایی، علاء الدین. تهران: انتشارات بنیاد فارابی.
ساعی، احمد.1377. مسایل سیاسی – اقتصادی جهان سوم.تهران: نشر سمت.
شکوری، ابوالفضل.1371. جریان شناسی تاریخ نگاری ها در ایران معاصر، تهران: نشر بنیاد انقلاب اسلامی ایران.
فاضلی، نعمت الله.1393. تاریخ فرهنگی ایران مدرن، تهران: نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کاظمی، علی اصغر.1382. بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، تهران: نشر قومس.
غلامعلی، اسدالله و شیخ مهدی، علی 1391. تأثیر روایت مدرن بر موج نوی سینمای ایران، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای نمایشی و موسیقی، 17(2): 34-25.
مرشدلو، مصطفی.1381. از عرفان زدگی تا انکار سینما، ماهنامه سینمایی نقد سینما، (4) : 58-56.
منصوری، رضا.1394. ایران 1427: عزم ملی برای توسعه علمی و فرهنگی. تهران : نشر طرح نو.
مهرابی، مسعود.1383. تاریخ سینمای ایران از آغاز تا سال 1357، تهران: نشر پیکان.
یزدانجو، پیام.1394. اکران اندیشه: فصل‌هایی در فلسفه سینما. تهران : نشر مرکز.
Lyotard, J. (1986). Acinema, in Philip Rosen (ed.), Narrative, Apparatus, Ideology. Columbia: Columbia University press.
Möller.O. (2004). Sohrab Shahid Saless. Film Comment, 40 (4): 12-13.
Naficy, H. (2011). A Social History of Iranian Cinema, Volume 2: The Industrializing Years, 1941–1978. Durham: Duke University Press.