تدوین مدل کاربردی تبیین ساختار ذهنی نقشه‌های شناختی مردم از طریق تحلیل‌های ریخت‌شناختی-فضایی بافت‌های شهری موجود نمونه موردی : بافت تاریخی شهر کرمان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه ازاد اسلامی واحد قزوین

2 دانشگاه تهران

چکیده

در نظریه‌های شهرسازی، مزایای زیادی برای کاربست رویکرد ساختاری یاد شده است. با این حال، در حرفه برای تعیین ساخت اصلی از روش‌های ذهنی-شهودی (و نه عینی) بهره گرفته شده و عمدتاًً معادل شبکه معابر اصلی و کاربری‌های عمومی اطراف دانسته می‌شود. از آنجا که ساختار مفهومی ذهنی که در آن نحوه ترکیب اجزا با یکدیگر به‌گونه‌ای که یک کل ایجاد شود، دانسته شده، در این تحقیق قصد بر آن است که برای استخراج ساختار ذهنی مردم از بافت، سازوکاری عینی تدوین شود. بر این اساس این تحقیق در پی پاسخ‌گویی به این سئوال است کدام عناصر و تحلیل عینی تأثیر بیشتری در تبیین ساختارهای موجود در نقشه‌های شناختی را دارند؟ در این راستا نقشه‌های شناختی مردم از طریق ترسیم‌های کروکی و مصاحبه جمع‌آوری و ساختار موجود در آن در سه بعد کالبدی، عملکردی و معنایی استخراج شد. تحلیل ارزش‌های مکانی مرتبط با شبکه معابر و کاربری زمین در سیستم اطلاعات جغرافیایی و کیفیت‌ها و روابط فضایی با استفاده از تحلیل چیدمان فضایی صورت گرفت. هم‌پیوندی فضایی بین ساختارهای ذهنیِ نقشه‌های شناختی از یک‌سو و تحلیل‌های عینی معابر، کاربری‌ها و چیدمان فضایی از دیگر سو نشان داد که تحلیل«عمق محوری» بهترین تبیین‌کننده بعد کالبدی ساختار ذهنی (Correlation = 0.72361, Sig. <0.001)، تحلیل «عمق متوسط فضای محدب» بهترین تبیین‌کننده بعد عملکردی (Correlation = 0.66973, Sig. <0.001) و تحلیل «هم‌پیوندی فضای محدب» بهترین تبیین‌کننده بعد معنایی (Correlation = 0.44744, Sig. <0.001) است. بر این اساس نتیجه‌گیری می‌شود که برای تبیین ساختار نقشه‌های شناختی مردم می‌توان از تحلیل‌های عینی بافت‌های شهری موجود استفاده کرد. برخلاف تئوری‌های موجود، این مقاله نشان داد که الگوی قطعه‌بندی و کاربری زمین نمی‌توانند به صورت معنی‌داری ساختار نقشه‌های شناختی را تبیین کنند؛ در حالی‌که تحلیل‌های فضایی از بالاترین میزان تبیین ساختار نقشه‌های شناختی برخوردارند. شبکه معابر اصلی نیز در انطباق با تئوری موجود، همچنان تبیین‌کننده مناسبی برای هر سه بعد ساختار ذهنیِ نقشه‌های شناختی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing an Applied Model for Explaining the Mental Structure of Cognitive Maps of People through Spatial-Morphological Analysis of Existing Urban Textures, Case Study: Historical Texture of Kerman

نویسندگان [English]

  • Neda Ghoraba 1
  • Manouchehr Tabibian 2
1 Qazvin Branch, Islamic Azad University
2
چکیده [English]

Theories of urban development have mentioned many advantages for using a structural approach. However, intuitive (and not objective) methods have been used to determine the main structure, which is essentially considered equivalent to the main passage network and public utilities. Since the mental conceptual structure is considered in a way that its components are combined to gether as a whole, the present study aims to develop an objective mechanism for extracting the mental structure of people about texture. Accordingly, this research seeks to answer the question that which elements and objective analysis have a greater impact on the explanation of the existing structures in the cognitive maps. In this regard, cognitive maps of people were collected through drawings and interviews, and the structure was extracted in three physical, functional and semantic dimensions. The analysis of the spatial values ​​associated with the network of passages and land use in the geographic information system as well as the spatial qualities and relationships were carried out using spatial analysis. Spatial integration between the mental structures of cognitive maps, on the one hand, and the objective analysis of passages, land uses and spatial layout, on the other hand,showed that "axial depth" analysis explains the physical dimension of mental structure (Correlation = 0.72361, Sig. <0.001), "mean depth of convex space" analysis explains the functional dimension (Correlation = 0.66973, Sig. <0.001) and "Convex Space Integration1" analysis explains the semantic dimension (Correlation = 0.44744, Sig. <0.001). Accordingly, it is concluded that objective analyses of the existing urban textures can be used to explore people’s cognitive maps. Contrary to existing theories, this paper showed that the segmentation and land use models could not significantly explain the structure of cognitive maps while spatial analysis has the highest degree of explanation of the structure of cognitive maps. The main network of passages, in accordance with the existing theory, is still an appropriate explanation for all three dimensions of mental structures of the cognitive maps.

کلیدواژه‌ها [English]

  • structure
  • Mental map
  • Objective analysis of texture
  • Spatial integration
  • Historical texture

مراجع

آزاد ارمکی ، تقی. 1383. نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران : نشر سروش.
اهری، زهرا. 1391. مکتب اصفهان در شهرسازی. تهران : انتشارات دانشگاه هنر تهران.
بارت، رولان. 1381. امپراطوری نشانه‌ها. ت : فکوهی، ناصر. تهران : نشر نی.
بحرینی، سیدحسین. 1390. فرآیند طراحی شهری، تهران :‌ انتشارات دانشگاه تهران.
پاکزاد، جهانشاه. 1390. مقالاتی در باب طراحی شهری. تهران : انتشارات شهیدی.
پورجعفر، محمدرضا و همکاران. 1387. پدیدارشناسی محیط شهری:تأملی درارتقاء فضا به مکان شهری. مجله علوم وتکنولوژی محیط زیست، 10 (4): 297-282.
تانکیس، فرن. 1390. فضا، شهر و نظریه اجتماعی، مناسبات اجتماعی و شکل‌های شهری. ت : پارسی، حمیدرضا و افلاطونی، آرزو. تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
تولایی، نوین. 1386. شکل شهر منسجم. تهران : انتشارات امیرکبیر.
حافظ نیا، محمدرضا. 1385. مقدمه‌ای برروش تحقیق درعلوم انسانی. تهران : انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
دهقانی، مصطفی و علیکایی سعیده. 1392. تحلیل تأثیر ساختارگرایی لوی اشتراوس برنظریه‌های ساختارگرای شهری. همایش ملی معماری، فرهنگ و مدیریت شهری.
زبردست، اسفندیار. 1380. کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. هنرهای زیبا، (10) : 21-13.
سادوسکی، وادیم. 1361. روش شناسی علم و برخورد سیستمی. ت : کیومرث پریانی، ماهنامه علمی فرهنگی هدهد.
غربا، ندا و طبیبیان،‌ منوچهر. 1396. بازشناخت نقش ادراک ذهنی در تعریف ساختار شهر، نشریه مدیریت شهری، (49)، زمستان 1396. (منتشر نشده)
لوچینگر، آرنولف. 1392. ساختار گرایی در معماری و برنامه‌ریزی شهری. ت : ایزدی، محمد سعید  و غربا، ندا. تهران : انتشارات یادآوران.
لینچ،‌ کوین. 1360.   ت : بحرینی، سید حسین. تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
منصوری، سید امیر. 1386. دو دوره سازمان فضایی در شهر ایرانی: قبل و بعد از اسلام، با استعانت از شواهد تحولات شهر کرمان، باغ نظر، (7) : 60-49.
Abubakar, I. R. & Aina, Y.A. (2006). GIS and space layout: An analysis of accessibility to urban green areas in Doha district of Dammam Metropolitan Area, Saudi Arabia. Proceedings of Map Middle East Conference, Dubai, UAE, March 26-29.
Andrade, GI. Remolina, F. & Wiesner, D. (2013). Assembling the pieces: a framework for the integration of multi-functional main structure in the emerging urban regions, Urban Ecosystems. New York: Springer.
Al-Sayed K., et al. (2014). Space layout methodology, Architecture & Cities. UCL, London: Bartlett School of Architecture.
Bahrainy, H. & Khosravi, H. (2013). The impact of urban design features and qualities on walkability and health in under-structure environments: The case of Hashtgerd New Town in Iran. Cities, (2): 17-28.
Badita, A. & Popescu, L. (2012). Urban image analysis through Visual Surveys. Craiova City (Romania) as a study case. Forum geographic, 4 (2): 223-228.
Balcan D., et al. (2009). Multiscale mobility networks and the spatial spreading of infectious diseases. Proceedings of the National Academy of Sciences, (324): 1557–1561.
Daggitt, ML., Noulas, A. & Shaw, B. (2016). Tracking urban activity growth globally with big location data. Royal Society Open Science.
Dias P. & Ramadier, T. (2015). Social trajectory and socio-spatial representation of urban space: the relation between social and cognitive structures. Journal of Environmental Psychology, (41): 135-144.
Gartner, G. (2010). Emotional response to space as an additional concept of supporting way-finding in ubiquitous cartography. In Mapping Different Geographies, Springer Berlin Heidelberg, Germany.
Grichting, W. L. (1984). The meaning of social policy and social structure. International Journal of Sociology and Social Policy, 4 (4): 16-37.
Hillier, B. (1996). Space is the Machine: A Configurational Theory of Architecture. Cambridge: Cambridge University Press.
Hillier, B. (1999). The hidden geometry of deformed grids: or, why space layout works, when it looks as though it shouldn’t, Environment and Planning B. Planning and Design, (26): 169-191.
Jiang, B. (2008). A space layout approach to spatial cognition inurban environments, Position paper for NSF-funded researchworkshop Cognitive Models of Dynamic Phenomena and Their Representations. Pittsburgh: University Pittsburgh.
Kaplan, S, (2016). Cognitive maps, human needs and the designed environment. Chicago: Aldine.
Karrholm, M., Nylund, K. & Fuente,  P. P.  (2014). Spatial resilience and urban planning: Addressing the interdependence of urban structures. Cities, (36): 121-130.
Levi-Strauss. (2014). Structuralism and Sociological Theory. London: Taylor & Francis.
Liu X, Kang C. & Gong, L. (2016). Incorporating spatial interaction patterns in classifying and understanding urban land use, International Journal of Geographical Information Science, (30): 334-350
Lichfield, N. (2011). Settlement planning and development: a strategy for land policy. Vancouver: The University of British Columbia.
Marcus, L. & Giusti, M. & Barthel, S. (2016). Cognitive affordances in sustainable urbanism: contributions of space layout and spatial cognition. Journal of Urban Design, (21):  439-452.
Moughtin, C. (1999). Urban Design: Method and Techniques. London: Routledge.
Neacsu, M. C. & Negut, S. (2012). City Image Operational Instrument in Urban Space Management. Romanian Sample, In: J. Burian (ed.) Advances in Spatial Planning, Rijeka: InTech. (13): 247-274.
Nold, C. (2009). Emotional Cartography- technologies of the self. Available from: http://emotionalcartography.net/EmotionalCartography.pdf, 2009.
Oranje, M. (2014). The language game of South African urban and regional planning: A cognitive mapping from the past into the future. institutional Repository. London: Routledge.
Panther, J. (2001). Sense of Place, Authenticity and Character. Journal of Urban Design, 6(1): 73–86.
Paz, A. (2016). Introduction to "Teleologies of Structuralism". Journal of Ethnographic Theory, (8): 29-31.
Peponis, J., & Ross, C. & Rashid, M. (2014). The structure of urban space, movement and presence: The case of Atlanta. Geoforum, 28 (34): 341-358.
Quercia, D., Schifanella, R. & Aiello, L. M. (2015). Smelly maps: the digital life of urban smells capes. Journal of Social and Information Networks, (8): 39-50.
Raford, N. & Ragland, D. (2003). Space Layout: an innovative pedestrian volume modeling tool for pedestrian safety. UC Berkeley: Safe Transportation Research.
Roth, C., Kang, S. M. & Batty, M. (2011). Structure of urban movements: polycentric activity and entangled hierarchical flows. PLOS One, 6(1): 15923.
Sheriff, JK. (2014). The fate of meaning: Charles Peirce, structuralism, and literature. Princeton: Princeton University Press.
Wilson, R. C. & Takahashi, Y. K. & Schoenbaum, G. (2014). Orbitofrontal cortex as a cognitive map of task space.Neuron, 81(2): 267-279.
Zeile P., et al. (2015). Urban emotions: benefits and risks in using human sensory assessment for the extraction of contextual emotion information in urban planning.  Planning support systems and smart cities, (12): 209-225.
Zhong, C., et al. (2014). Detecting the dynamics of urban structure through spatial network analysis. International Journal of Geographical Information Science, 28 (11): 1-21.
Zhu, X. & Ghahramani, Z. (2002). Learning from labeled and unlabeled data with label propagation. Technical Report CMU-CALD 02-107. Pittsburgh, USA: Carnegie Mellon University.
باغ نظر
دوره 14، شماره 54
آذر 1396
صفحه 33-46

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار