بررسی و تحلیل تزیینات معماری در«مجموعه گنجعلی‌خان» شاهکاری از هنر عصر صفوی در کرمان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مطالعات عالی هنر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

مجموعه گنجعلی‌خان در کرمان که از زیباترین نمونه های معماری و تزئینات عصر صفوی در ایران می‌باشد، شامل میدان وسیعی است که به سرای گنجعلی‌خان مشهور است. بناهایی مانند کاروانسرا، مسجد، حمام، آب انبار و ضراب‌خانه در چهارگوشه میدان قرار دارند و گرداگرد میدان را بازار احاطه کرده است. هریک از بخش‌های این مجموعه به نوبه خود اثری ارزشمند از معماری و انواع تزیینات دوره صفوی را به نمایش گذاشته است. کاروانسرا با ساختمان دو طبقه و حیاط مصفا دارای تزیینات ترکیبی از آجر و کاشی است که از نظر ظرافت در نقش‌پردازی نسبت به سایر نمونه های صفوی کم نظیر است. هم چنین تنوع در انواع نقوش گیاهی، هندسی، نقش‌های انسانی و حیوانی، تاثیرات هنر شرق و غرب در کنار نقش‌های اصیل ایرانی با ظرافت و هماهنگی کامل اجرا شده است.
در حمام و آب انبار آثار قابل توجهی از آجرکاری و نقاشی روی گچ دیده می شود که با نقش‌های سایر بناهای صفوی در اصفهان و سایر شهرهای ایرانی متفاوت است. مانند نقاشی‌های سقف چهارسوق بازار و سردر حمام که شامل موضوعات طبیعت‌گرا و خیالی از نقاشی‌های عامیانه می‌باشد. نقاشی‌های مسجد گنجعلی‌خان نیز استثنایی است که در جای دیگری راجع به آن بحث خواهد شد.
کتیبه خط ثلث با امضای رضا عباسی نقاش و خطاط مشهور عصر صفوی از ویژگی‌های تزیینات کاروانسرا است،که زیبایی این سردر را صد چندان نموده است. بیشترکاشی‌کاری‌های این مجموعه معرق‌کاری است که به‌‌نحوی دلنشین با آجرکاری همراه شده است. در حالی‌که کاشی هفت رنگ نیز با انواع نقش‌های گیاهی، هندسی و اندام‌های انسانی زینت بخش تزیینات حمام می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study and Analysis of Architectural Decorations in "Ganjali Khan Complex", a Masterpiece of Art from the Safavian Perion in Kerman

نویسنده [English]

  • Shohreh Javadi
چکیده [English]

Gandj Ali khan’s complex, as a one of the most beautiful cases of Iranian Architecture and ornament in Safavid Art, consists square – Gendj Ali khan’s inn- whit inn, mosque, bath, water cistern that have placed in corners of square , and Bazar has situated around it.
Each part of set is a valuable Architecture work with various ornament of Safavid .
The Pleasant and two floor’s building of inn have ornaments compound of brick and tile that in comparison the other Safavid form are especial elegant. Natural, herbaceous paints-design and human, brutal paints-design are various. East and west effects are in harmony and elegance with Iranian true born completely .
There are paint and brick-made work on gypsume in bathroom and water cistern that are different whit the Safavid ornament in Esfahan or the other cities, such as bathroom’s portal and Charsugh of Bazar . Theme of these elements is natural and imaginary subject of popular paints. The paints of Gendj Ali khan ’s mosque that are exceptional works ,will be discuss in another paper.
One of the especial ornament of inn is inscription’s portal, signed by Reza Abbasi- the famous Safavid painter and calligraphist.
The method of tile-make is diaphoretic mostly in harmony with brick-made. Although the ornament of bathroom is tile in seven color whit various Natural, herbaceous and human, brutal paints-design .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid- ornament- Gendj Ali khan
  • bath- water cistern-color- tile-make