‌ بازشناسی معنی خانه در قرآن رهیافتی در جهت تبیین مبانی نظری خانه

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی

2 دانشجو

3 دکتری

چکیده

 این نوشتار به معنی خانه، واژگان قرآنی در مورد خانه و مفاهیم مرتبط با مسکن و سکونت در قرآن می‌پردازد، ابتدا با توجه به آیه 80 سوره نحل که خداوند می‌فرماید : «والله جعل لکم من بیوتکم سکنا و ... خدا خانه‌هایتان را جای آرامشتان قرارداد و ...» شرط اول سکونت «سکینه» را تبیین ‌می‌کند و سپس رابطه «سکینه» و «آرامش» را در قرآن تشریح ‌‌کرده و با استناد به آیه 28 سوره رعد «الا بذکر الله تطمئن القلوب»،‌ که «ذکرالله»‌ شاه کلید رسیدن به آرامش است به این مهم دست ‌می‌یابد که خانه تنها زمانی می‌تواند بستری برای رسیدن به آرامش باشد که محلی برای به یادآوردن خداوند بوده و ذکرالله در آن تجلی یابد. در ادامه به تجلیات «ذکر» در عرصه آفرینش، همچون شب و روز، زمین و همسران ‌می‌پردازد که مصداق آرامش در نعمت‌‌‌های الهی هستند و از آنجایی که مطابق نصّ صریح قرآنی، هستی بر مدار قدر و اندازه وجود یافته و قدر و انداره همان هندسه است این گونه امتداد ‌می‌یابد که هندسه و قدر، شاه کلید معماری ذاکرانه آفرینش است. در نتیجه برای ساختن خانه‌ای که موجب ذکر یاد خدا ‌می‌‌‌‌‌شود و در نتیجه آرامش‌بخش باشد. ‌‌‌‌باید ابتدا کلید و رمز آفرینش در طبیعت کشف و استخراج ‌‌‌‌شده و ثانیاً در روند طراحی و ساخت خانه باید ارتباط بلاواسطه‌ای بین طبیعت،کالبد و فضای خانه برقرار کرد تا معماری خانه همچون پنجره‌ای رو به سوی آیات الله باشد. بنابراین از منظر قرآنی هندسة خانه‌ای که معماری آن مذکِّر خداوند و آیاتش است می‌تواند آرامش و سکونت انسانی را مهیا کند. از آنجایی‌که ذکر [یادآوری] مقدمه‌ای برای فکر و تفکر انسان است در نهایت مذکِّر بودن، خانه بستری برای مفکِّر بودن انسان را فراهم ‌‌آورده و سرانجام چنین بیان ‌می‌شود که خانة مذکِّر؛ خانة مسکِّن و مفکِّر است. مقاله حاضر در حوزه تحقیقات کیفی قراردارد که با روش هرمنوتیک و ‌‌‌‌تأویلی سعی در استخراج مفاهیم و معانی مرتبط با خانه از منظر قرآنی دارد. در نحوه رجوع به آیات قرآنی از تفسیر قرآن یا از روش تفسیر آیه به آیه بهره گرفته شده و کلمات و معانی استخراج شده در روش ‌‌‌‌تأویلی و هرمنوتیک، از واژگان قرآنی استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognizing The Meaning of Home in Quran: A Way to Explain Home Theoretical Bases

نویسندگان [English]

  • ali kabirisamani 1
  • Alireza Malakooty 2
  • Zohreh Yadeghari 3
2 student
3 Ph. D
چکیده [English]

This study considers the meaning of house and settlement in Quran. First, considering Surah An-Nahl verse 80, God proclaims: "And Allah has made for you from your homes a place of rest …", and He explains that "rest" is the first condition for settlement. Then, He explains the relationship between "rest" and "tranquility" in Quran. By referring to Surah Ar-Rad verse 28, He proclaims "remembrance of Allah" is the main key to reach rest. He concludes that homes are places to attain rest when they are places to remember God. Then He mentions remembrance of Allah in creation as days and nights, earth, and spouses that are examples of rest among divine blessings. According to Quran clear text and regarding the fact that world has been created based on size and measure which is called geometry, it is obvious that geometry and measure are the main architectural keys in world creation. Thus, the key and secret of creation in nature should be found so as to build a house which leads into rest and remembrance of Allah. Second, in order to design and make a house, a direct relationship should be made among nature, house frame, and atmosphere. Then, home architecture will be like a window opened into God sings. Therefore, according to Quran, a house geometry which helps God remembrance and his sings can provide human settlement and rest. Since God remembrance is an introduction to human thought and contemplation, it will lead into human contemplation as well. Finally, it is stated that a house with the feature of God remembrance is a peaceful and thoughtful house. This study is a qualitative research which attempts to derive house related words in Quran through a Hermeneutic and interpretative method. In order to refer to Quran verses, Quran interpretation or verse to verse interpretation has been used. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Home
  • Quran
  • Rest
  • Remembrance
  • thought
• قرآن کریم. 1386. ت : ابوالفضل بهرام‌پور. تهران : نشر اسوه.
• ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408. روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. تحقیق محمد جعفر یاحقی و محمود مهدی ناصح. مشهد : انتشارات پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
• ابن منظور، محمد ابن مکرم. 1414ق. لسان العرب. بیروت : ناشر دار صادر.
• ارژمند، محمود و همکاران. 1390. بررسی خانه‌های دوره قاجار. اصفهان : زیر نظر مرکز پژوهش‌های سنتی صائب. منتشر نشده.
• اصفهانی، راغب. 1387. المفردات فی غریب القرآن. ت : حسین راغب اصفهانی. چاپ دوم. قم : انتشارات نوید اسلام.
• بلخاری، حسن. 1390. مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. تهران : انتشارات سوره مهر.
• بورکهارت، تیتوس. 1369. هنر مقدس. ت : جلال ستاری. تهران : انتشارات سروش.
• جامی، عبدالرحمن. بی‌تا. لوایح و لوامع، به انضمام شرح رباعیات در وحدت وجود. تهران : کتابخانه منوچهری.
• جعفری، علامه محمدتقی. 1384. زندگی، تفکرات و آراء علامه.چاپ دوم،قم : مؤسسة تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
• خرمشاهی، بهاءالدین. 1377. دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی. تهران : انتشارات گلشن.
• سعدی. 1375.کلیات دیوان سعدی. چاپ ششم. تهران : انتشارات هما.
• ضیاییان، سید حمید. 1386. معماری ذکر (مدخلی بر معماری فطری). پایان نامه دکتری. تهران : دانشگاه شهید بهشتی.
• طباطبایی، سید محمد حسین. 1361. رساله لب اللباب در سیر و سلوک اولی الالباب. مشهد : مؤلف.
• طباطبایی،سید محمد حسین. 1374. تفسیر المیزان. ت : سید محمد باقر موسوی همدانی، چاپ هفتم. قم : انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
• علم الهدی، هدی. 1378. آب در معماری. مجموعه مقالات دومین کنگره معماری و شهرسازی ارگ بم. کرمان: انتشارات میراث فرهنگی.
• فردوسی. 1372. شاهنامه فردوسی. تهران: انتشارات هما.
• قرشی، سید علی اکبر. 1371. قاموس قرآن. چاپ ششم. تهران : انتشارات دار الکتب الاسلامیه.
• قمی، شیخ عباس. 1368. مفاتیح الجنان. ت : مهدی الهی قمشه‌ای. قم : انتشارات نشر و فرهنگ اسلامی.
• کبیری سامانی، علی. 1392. طبیعت،کیمیای معماری، نگاهی نو به انسان، طبیعت و معماری. چاپ اول. اصفهان : انتشارات گلدسته.
• کلینی، ثقه الاسلام. 1384. اصول کافی. قم: انتشارات علمیه اسلامیه.
• مطهری، مرتضی. 1374. انسان کامل. چاپ سوم. قم : انتشارات اسلامی.
• معین. 1372. لغت نامه معین. چاپ دوم. تهران : موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
• مکارم شیرازی، ناصر. 1375. اخلاق اسلامی در نهج ا لبلاغه. قم : انتشارات نسل جوان.
• مولوی، جلال الدین محمد بن محمد.  1366. مثنوی معنوی. تهران : انتشارات هما.
• ندیمی، هادی. 1386. کلک دوست، ده مقاله در هنر و معماری. اصفهان : شهرداری اصفهان.
• نسفی، عزیزالدین. 1371. کتاب الانسان الکامل. تهران : کتابخانه طهوری.
• نصر، سید حسین. 1377. نظر متفکران اسلامی در طبیعت. چاپ چهارم. تهران : انتشارات خوارزمی.
• نصر، سید حسین. 1379. نیاز به علم مقدس. ت : حسن میانداری، چاپ اول. تهران : انتشارات موسسه فرهنگی طه.
• نصر، سید حسین. 1379. انسان و طبیعت،بحران معنوی انسان متجدد. ت : عبدالکریم گواهی، چاپ اول. تهران : انتشارات نشر و فرهنگ اسلامی.
• نهج البلاغه. 1379. ت : محمد دشتی، چاپ اول. قم : ا نتشارات مشهور.
• یادگاری، زهره. 1390. آرامش در معماری سنتی. رساله کارشناسی ارشد، دمشق : دانشگاه بین المللی دمشق.