ارزیابی دانش معماری ایران در زمینة مجموعه‌های صنعتی؛ به‌منظور کشف چالش‌ها و ارایه راهبردهای توسعه

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری. دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین. نویسنده مسئول

2 دکتری معماری. استاد دانشگاه علم و صنعت ایران.

3 دکتری معماری. دانشیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین.

4 دکتری شهرسازی. دانشیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین.

چکیده

این نوشتار مؤید آن است که ارزیابی دانش معماری در خصوص مجموعه‌های صنعتی به شناسایی چالش‌های توسعه آن کمک می‌کند. تأمل در مؤلفه‌های توسعه دانش معماری سبب شد تا ارزیابی این دانش در سه بخش دانش نظری (یا تولیدات نظری)، انتقال دانش (یا برنامه‌های آموزشی) و دانش عملی انجام شود. گفتنی است با توجه به ماهیت متفاوت سه‌گانه‌های مذکور، روش ارزیابی هرکدام متناسب با ویژگی‌های ماهوی آنها انتخاب شد. بدین ترتیب ارزیابی حوزه‌های نظری به علت ماهیت نوشتاری آن، با روش تحلیل محتوا توأم شد. در این بخش، مقالات علمی پژوهشی (مندرج در پانزده نشریه معتبر معماری تا زمستان 1393)، 2500 عنوان کتاب منتخب، پایان‌نامه‌های دانشجویی مقطع کارشناسی ارشد (که طی سال‌های 1380 تا پایان 1389 در دانشگاه شهید بهشتی به انجام رسیده‌اند) و رساله‌های دکتری معماری (که در دانشگاه‌های داخل کشور تا پایان سال 1391 تکمیل شده‌اند)، مورد بررسی قرار گرفت تا کمیّت دانش نظری در خصوص معماری مجموعه‌های صنعتی برآورد شود. لازم به ذکر است این سنجش در مقایسه با شش کاربری منتخب منظر، مسکونی، مذهبی، درمانی، آموزشی و اداری به انجام رسید. در بخش انتقال دانش، ارزیابی مذکور به تحلیل محتوای برنامه‌ها، گرایش‌ها، رشته‌ها و واحدهای درسی مطرح در سه مقطع کارشناسی، ارشد و دکتری معطوف شد. همچنین برای آگاهی از وضعیت دانش عملی، به ارزیابی جهت‌گیری مسابقات معماری (اعم از مسابقات دوره‌ای و مسابقات برگزار شده در بازة انتخابی 1389-1386) و نیز بررسی نمونه‌های انتخابی از واحدهای صنعتی موجود (در قالب 63 واحد صنعتی از شهرک صنعتی کاسپین قزوین) اقدام شد. نتایج نشان می‌دهد که دانش معماری مجموعه‌های صنعتی در مقایسه با دیگر کاربری‌ها از کمترین تولید نظری و انتقال تعلیمی برخوردار بوده است (چالش کمّی). علی‌رغم چنین وضعیتی، در حوزه عملی با رشدی کمّی قرین بوده و نیازمند توجه کیفی است (چالش کیفی). همچنین توسعه دانش معماری در زمینة مجموعه‌های صنعتی فاقد ساختار منسجم بوده و عمدتاً به صورت موضعی و گسسته در حال رشد است. نتایج گویای آن است که رفع چالش‌های یاد شده با انسجام‌بخشی به سه‌گانه‌های مذکور و اتخاذ راهبرد عمل به نظر (در قالب مهندسی معکوس) محقق می‌شود. تحقیق بر این نکته تأکید دارد که توسعه دانش معماری در خصوص مجموعه‌های صنعتی با برنامه‌ریزی در قالب ماتریسی از مؤلفه‌های تکمیلی و تکاملی متشکل از حوزه‌های سه‌گانه میسر می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Iran Architecture Knowledge on Industrial Complexes; In Order to Discover the Challenges and Provide Developmental Strategies

نویسندگان [English]

  • Javad Goudini 1
  • Mohsen Vafamehr 2
  • Yousef Gorji Mahlabani 3
  • Nasser Barati 4
1
2
3
4
چکیده [English]

The present paper has notified that the evaluation of architecture knowledge for industrial complexes helps identifying its development challenges. Thinking about the components of architecture knowledge development caused the evaluation to be occured in three sections of theoretical knowledge (or theoretical productions), knowledge transition (or training programs), and practical knowledge. Since the nature of the mentioned triad was different, the evaluation method of each was chosen in relation to their substantial features. As a result, evaluation of theoretical areas, due to its written nature, is accompanied by content analysis method. In this section, scientific research-based articles (published in fifteen authentic architecture journals, until winter 2014), 2500 selected books, M. A. theses (conducted from 2001 to 2010 in University of Shahid Beheshti), and Ph. D. dissertations (completed in domestic universities until 2012) were studied to estimate the quantity of production knowledge in terms of the architecture of industrial complexes. It is noteworthy that this evaluation took place compared to six selected functions i.e. landscape, residential, religious, healthcare, educational, and administrative. In transitive knowledge section, the mentioned evaluation was dedicated to the analysis of programs’ contents, orientations, fields of study, and courses, presented in three levels of BA, M. A., and Ph. D.. Furthermore, in order to know about the status of practical knowledge, the orientation of architecture competitions (including periodical competitions and those, taken part from 2007 to 2009) were evaluated. Also selected samples of the existing industrial units (i.e. 63 industrial units in Caspian Industrial Park, Qazvin) were studied. Results showed that architecture knowledge of industrial complexes, compared to other functions, had the least theoretical production as well as transitive training (quantitative challenge). Despite such circumstances, in the practical area it enjoyed some quantitative growth and requires qualitative attention (qualitative challenge). What is more, the development of architecture knowledge in terms of industrial complexes lacks any coherent structure, chiefly growing in a local and discrete manner. Results showed that the mentioned challenges are dealt with by integrating the mentioned triad and adopting practice-to-theory strategies (as reverse engineering). The research has emphasized that developing architecture knowledge for industrial complexes can be done by programming as a matrix of supplementary and evolutionary components, comprising the triple areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architecture
  • industrial complexes
  • knowledge development
  • Theoretical Knowledge
  • knowledge transition
  • practical knowledge
احمدزاده، سعادت. 1384. تحلیل استنادی پایان‌نامه‌های دکترای شهرسازی و معماری دانشکده هنرهای زیبا (از ابتدا تا پایان سال 1381). فصلنامه کتاب، (62) : 48-33.
اسدی، محمدرضا. 1387. مقایسه نگاه ملاصدرا و هایدگر در باب نسبت نظر و عمل. نشریه پژوهش‌های فلسفی کلامی، 1 (10) : 32-21.
اسلامی، سید غلامرضا.1380. فرایند تولید و توسعه درونزا. فصلنامه هنرهای زیبا، (10) : 51-44.
اسلامی، سید غلامرضا و محمدرضا سلیمانی. 1391. رویکردی تحلیلی به عملکرد برگزاری مسابقات معماری در ایران. فصلنامه کیمیای هنر، 1 (5) : 101-93.
اسلامی، غلامرضا و مهرنوش قدسی. 1392. رویکردی اسلامی به طراحی مدل ساختارمند نظام آموزش معماری. فصلنامه کیمیای هنر، 2 (7) : 96-79.
اکاشا، سمیر. 1387. فلسفه علم. ت : هومن پناهنده. تهران : فرهنگ معاصر.
براون، تیبور و دیگران. 1374. شاخص‌های علم‌سنجی. ت : محمد اسماعیل ریاحی. فصلنامه رهیافت، (8) : 80-70.
بمانیان، محمدرضا و دیگران. 1387. ارزیابی کمی و کیفی نشریه هنرهای زیبا طی دوره 12 ساله بهار 1376 تا بهار 1387. فصلنامه هنرهای زیبا، (35) : 145-135.
بمانیان، محمدرضا و دیگران. 1392. ارزیابی کمی و کیفی مقالات علمی پژوهشی دو فصلنامه مدیریت شهری از شماره 19 تا 29. نشریه مدیریت شهری، (32) : 298-289.
پورتر، مایکل. 1384. استراتژی رقابتی تکنیک‌های تحلیل صنعت و رقبا. ت : مجید جهانگیری و عباس مهرپویا. چاپ اول. تهران : موسسه خدمات فرهنگی رسا.
توکل، محمد. 1389. جامعه‌شناسی علم. تهران : جامعه‌شناسان.
حجت، عیسی. 1389.  مشق معماری. تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
حسینی، سید باقر و همکاران. 1387. آموزش معماری پایدار در ایران؛ موانع و گرایش‌ها. فناوری آموزش، 2 (3) : 221-213.
دیبا، داراب و دیگران. 1377. نگاهی به مهندسی ساختمان و معماری معاصر ایران. تهران : وزارت مسکن و شهرسازی.
رازجویان، محمود و دیگران. 1380. ره‌آورد ده ساله صفه. نشریه صفه، (32) : 37-5.
سازمان سنجش آموزش کشور (1390،1391، 1392 و 1393)، دفترچه راهنمای انتخاب رشته آزمون ورودی دوره دکتری PHD
برگرفته از سایت سازمان سنجش آموزش کشور، www.sanjesh.org، تاریخ دسترسی 14/7/93.
سازمان سنجش آموزش کشور. 1393. دفترچه راهنمای انتخاب رشته آزمون ورودی کارشناسی ارشد سال 1393. برگرفته از سایت سازمان سنجش آموزش کشور، www.sanjesh.org، تاریخ دسترسی 14/7/93.
شعبانی، اولیاء. 1389. نقش نیت در فعل و هدف اخلاقی از دیدگاه امام محمد غزالی. مجله راه تربیت، (11) : 72-37.
شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی. برنامه آموزشی دوره دکترای معماری(مصوبه 8/12/72)، برنامه آموزشی دوره دکترای مرمت(مصوبه 17/6/86). برنامه درسی مقطع دکترای فناوری معماری (مصوبه 19/9/91)، برنامه درسی مقطع دکترای معماری منظر(مصوبه 26/9/91)، سایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. برگرفته از سایت www.msrt.ir تاریخ دسترسی 14/7/93.
شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی. برنامه آموزشی مقطع کارشناسی ارشد رشته‌های فناوری معماری با دو گرایش بیونیک و دیجیتال (مصوبه 12/9/91)، مهندسی معماری (مصوبه 24/8/77)، مطالعات معماری ایران (مصوبه 25/3/84)، معماری و انرژی (مصوبه 12/9/91)، معماری داخلی (مصوبه 23/4/92)، مدیریت پروژه و ساخت (مصوبه 16/4/92)، معماری منظر (مصوبه 26/9/91)، مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی با دو گرایش حفاظت و مرمت میراث شهری و میراث معماری (مصوبه 19/9/91 و 12/9/91)، بازسازی پس از سانحه (مصوبه 25/3/ 84)، معماری اسلامی (مصوبه 19/2/83) و طراحی فضاهای آموزشی (مصوبه 7/10/76)، برگرفته از سایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، برگرفته از سایت www.msrt.ir، تاریخ دسترسی 14/7/93.
قدوسی‌فر، سید هادی. 1387. بررسی موضوع پایان‌نامه‌های رشته معماری دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران (1342-1357). فصلنامه معماری و فرهنگ، (32) : 107-103.
کوپ، اندراس و دیگران. 1380. گونه‌شناسی ساختمان صنعتی. انتشاریافته در مجله معمار، (66) : 13-11.
کیانی، مصطفی. 1389. توسعه و گسترش دوره کارشناسی معماری داخلی؛ راه‌حل‌ها و ضرورت تشکیل آن در دانشگاه‌های معتبر. نامه معماری و شهرسازی، (4) : 23-5.
مسعودنیا، حسین و دیگران. 1391. رابطه عمل و نظر در تاریخ فلسفه سیاسی. رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، (29) : 146-127.
مضطرزاده، فتح‌الله و دیگران. 1379. شاخص‌های پیشنهادی برای ارزیابی موقعیت علمی کشور. فصلنامه رهیافت، (22). برگرفته از سایت   NRISP-v5n8p0-fa.pdfتاریخ دسترسی در تاریخ 9/11/93.
موحد ابطحی، سید محمدتقی. 1390. چیستی فلسفه علم : بحثی در باب ماهیت و نوع شناسی فلسفه علم. دوماهنامه سوره، (51) : 127-124.
ندیمی، حمید. 1391. آموزش علوم مهندسی یا طراحی مهندسی؛ تأملی درباره آموزش مهندسی در ایران. فصلنامه آموزش مهندسی ایران، 14 (56) : 16-1.
نقره‌کار، عبدالحمید. 1389. مبانی نظری معماری. تهران : دانشگاه پیام نور.
نوروززاده، رضا و ندا رضایی. 1388. توسعه علمی در جمهوری اسلامی ایران؛ ابعاد، موانع و راهکارها، در پژوهشنامه چالش‌های تولید علم (2)، تهران : معاونت پژوهشهای فرهنگی و اجتماعی / گروه پژوهش‌های فرهنگی.
یزدانی، کامران و دیگران. 1393. علم‌سنجی : مروری بر مفاهیم، کاربردها و شاخص‌ها. نشریه تخصصی اپیدمیولوژی، 10 (3) : 88-78.
Reference list
CASTRO, S., Lima, F. & Antunes, P. (2012). The start up as a phase of architectural design process. Work, 41 (Supplement 1): 140-144.
Gero, J. S. (2006). Design prototypes: a knowledge representation schema for design. AI Magazine archive, 11 ( 4): 26-36.
Hess, D. J. (1997). Science Studies: An advanced introduction. New York: New York University Press.
Hood, W. W. & Wilson, C. S. (2001). The literature of bibliometrics, scientometrics, and informetrics scientometrics.Scientometrics, 52(2): 291-314.
Leydesdorff, L. & Milojević, S. (2015). Scientometrics, International Encyclopedia of Social and Behavioral Sciences, Section 8.5: Science and Technology Studies, Subsection 85030. Elsevier, 2015. Available from: http://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1208/1208.4566.pdf, Accessed 2/2/2015.
Moore, G. (1979a). Architecture and Human Behavior; The Place of Environment-Behavior Studies in Architecture. Presented in Introduction to Architecture, By Synder, J.C. & Catanese, A.J. New York: McGraw-Hill.
Moore, G. (1979b). Environment-Behavior Studies. Presented in Introduction to Architecture, By Synder, J.C. & Catanese, A.J. New York: McGraw-Hill.
SCI, Steel Construction Institute. (2008). Best Practice in Steel Construction- Industrial Buildings. Available from: www.Steel-SCI.org, Accessed 1/10/2014.
Simon, H. (1969). The Sciences of the Artificial. Cambridge, MA: MIT Press.