جریان‌شناسی رویکردهای نظری مرتبط با فضاهای شهری

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 استادیار طراحی شهری، دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. پژوهشگر مهمان، دپارتمان معماری، دانشگاه آلتو، فنلاند.

چکیده

بیان مسئله: فراوانی و تعدد نظریه‌ها و رویکردها در خصوص موضوع «فضاهای شهری» و نیز تنوع و تکثر در تعاریف، ویژگی‌ها، دیدگاه‌ها و روش‌های برخورد با این موضوع، باعث شده درک‌های متفاوت و گاهاً متناقضی برای پژوهشگران این حوزه به وجود آید؛ همچنین از آنجا که حیطة فکری نظریه‌های مرتبط با فضاهای شهری صرفاً محدود به یک قلمرو تخصصی خاص نمی‌شود و در چارچوب‌های فلسفی، جامعه‌شناسی، روانشناسی، سیاسی و اقتصادی به آن پرداخته شده، مطالعه و پژوهش در این حوزه را دچار پیچیدگی‌های آشکار و پنهانی کرده است. یکی از متداول‌ترین راه‌های ساده‌سازی و برطرف‌نمودن این‌گونه مسائل، گونه‌بندی رویکردهای نظری است. این مقاله، به دنبال گونه‌شناسی و به عبارت روشن‌تر، ارائة نوعی از جریان‌شناسیِ نظریه‌ها و دیدگاه‌های مرتبط با موضوع فضاهای شهری خواهد بود.
هدف پژوهش: جریان‌شناسی پیشِ رو، فراوانی رویکردهای موجود در حوزة «فضاهای شهری» را طبقه‌بندی و به فهم و تحلیل آنچه نظریه‌پردازان مختلف از فضاهای شهری مطرح کرده‌اند، کمک می‌کند؛ توسط این جریان‌شناسی، می‌توان مشخص کرد هر نظریه و نظریه‌پرداز در هر جریان فکری، چه نوع رویکردی، چه نوع شیوه‌ای و چه تعریفی را در خصوص «فضا و فضای شهری» اظهار کرده است. علاوه بر آن با تعریف و چارچوب‌بندی جریان‌های فکری، می‌توان تعلقِ هر نظریه‌پردازِ «فضاهای شهری» را به جریان‌های فکری ارائه‌شده، پیدا و در این بین، دیدگاه‌های او را بهتر درک کرد. همچنین هر محققی می‌تواند در خصوص پژوهش‌های آتی با موضوع فضاهای شهری، از یک یا چند جریان برای تحقیق و مطالعة خود بهره گیرد و در چارچوبِ آن جریان فکری، فضای شهری موردنظر خود را بهتر تبیین و مطالعه کند.
روش پژوهش: به منظور دستیابی به جریان‌شناسی مذکور، از روش «گونه‌شناسی دو بعدی» استفاده شده است. این روش شامل دو مرحله است. مرحلة اول مربوط به «انتخاب راهبرد گونه‌شناسی» است؛ «راهبرد تجربی» به عنوان یکی از راهبردهای مرسوم در این مرحله با توجه به هدف مقاله، انتخاب می‌شود. مرحلة دوم «ساخت گونه‌شناسی» است که با تشریح «مفاهیمِ کران‌ساز»، «کران‌ها» و «گونه‌های نماینده» و بهره‌گیری از آن‌ها، گونه‌شناسی مورد نظر تکمیل می‌شود. در قسمت تحلیل مقاله چگونگی استفاده از این روش و نحوة ایجاد گونه‌ها بیان می‌شود.
نتیجه‌گیری: جریان‌شناسی رویکردهای نظری مرتبط با فضاهای شهری، به سه کلان‌جریان و هشت جریان فکری تقسیم می‌شود: 1) کلان‌جریان تجربی شامل: الف) جریان تجربی - فرهنگی، ب) جریان تجربی - رفتاری، ج) جریان تجربی- انتقادی و د) جریان تجربی -  ادراکی؛ 2) کلان‌جریان نظری شامل: الف) جریان نظری - روان‌شناختی، ب) جریان نظری- انتقادی، ج) جریان نظری - اقتصاد سیاسی و د) جریان نظری - جامعه‌شناختی؛ و 3) کلان‌جریان تجربی- نظری.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study of Theoretical Streams Related to Urban Spaces

نویسندگان [English]

  • Amin Rezapour 1
  • Ehsan Ranjbar 2
1 Ph.D. Student at Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Art, Tarbiat Modares University,Tehran, Iran.Visiting Researcher, Department Architecture of University Alto, Finland,
چکیده [English]

Problem statement: The frequency and plurality of ideas and approaches on the subject of “urban spaces,” as well as the variety of definitions, characteristics, opinions, and methods of dealing with this topic, has led to various and sometimes contradicting perceptions among academics in this field. Furthermore, because urban spaces theories are not limited to a single field of study and have been explored in philosophical, sociological, psychological, political, and economic contexts, research in this topic has clear complexities and requires more investigation. Typifying theoretical ideas is one of the most common techniques to simplify and handle such challenges. This article seeks to provide a typology and, more clearly, a kind of stream of theories and perspectives related to the subject of urban spaces.
Research objective: This stream study organizes and categorizes the frequency of approaches in the field of “urban spaces”, making it easier to comprehend and analyze what different urban spaces theorists have proposed. Using this stream study, it is possible to discern what type of approach has been adopted, and what definition of “space and urban space” each theorist and theorist in each stream of thought has articulated. Furthermore, by identifying and framing streams of thought, it is possible to understand which stream of thought(s) each theorist belongs to, and then his/her views can be better understood. In addition, any researcher can use one or more streams in the future to conduct research. Additionally, each researcher can employ one or more streams for future study on the subject of urban spaces and better explain and explore his preferred urban space within the framework of that stream of thought.
Research method: To achieve the goal of this study, the “two-dimensional typology” method was used. This method consists of two steps. According to the purpose of the article, the first step was to “choose a typology strategy.” “Empirical strategy” was selected as one of the common strategies at this stage. The second step was to “build a typology”, which was completed by describing the “ Constructs “, “Bounds”, and “Representative types” and using them to fulfill the typology. The analysis section of the article explains how to use this method and how to create types.
Conclusion: The stream study of theoretical approaches to urban spaces is divided into three main streams and eight streams of thought: 1) empirical macro-stream  including a) empirical-cultural stream, b) empirical-behavioral stream, c) empirical-critical stream, and d) empirical-perceptual stream; 2) Theoretical macro-stream  includes: a) theoretical-psychological stream, b) theoretical-critical stream, c) theoretical-political economy stream, and d) theoretical-sociological stream; and 3) empirical-theoretical stream

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Spaces
  • Public Space
  • Stream Study
  • Typology
  • Theory of urban spaces

مراجع

آشوری، داریوش. (1387). دانشنامة سیاسی. تهران: مروارید.
افروغ، عماد. (1394). فضا و جامعه: فضای شهری و نابرابری اجتماعی. تهران: علم.
پورجعفر، محمدرضا. (1395). فضاها در شهر، مفاهیم، نظریات و گونه‌ها. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
کاشانی‌جو، خشایار. (1389). بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری. هویت شهر، 4(6)، 95-106.
نوربرگ-شولتز، کریستیان. (1384). مفهوم سکونت: به سوی معماری تمثیلی (ترجمة محمدرضا جودت). تهران: آگه.
نوربرگ-شولتز، کریستیان. (1393 الف). گزینه‌ای از معماری: معنا و مکان (ترجمة ویدا نوروزبرازجانی). تهران: پرهام نقش.
نوربرگ-شولتز، کریستیان. (1393 ب). وجود، فضا و معماری (ترجمة پوپک مجابی). تهران: پرهام نقش.
نیومن، ویلیام. (1389). شیوه‌های پژوهش‌های اجتماعی: رویکردهای کیفی و کمّی (ترجمة حسن دانایی‌فرد و سید حسین کاظمی). تهران: مهربان نشر.
 
Allmendinger, P. (2001). Planning in postmodern times. PLANNING PERSPECTIVES, 16(4), 415-416.
Allmendinger, P. (2009). Planning theory. Macmillan International Higher Education.
Appleyard, D. (1976). Planning a pluralistic city. Cambridge, MA: Massachusetts Institute of Technology Press.
Appleyard, D. (1981). Livable Streets. University of California Press, Berkeley: University of California Press.
Bacon, E. N. (1974). Design of cities. London: Thames and Hudson.
Bailey, K. D. (1994). Typologies and taxonomies: An introduction to classification techniques (V. 102). Sage.
Bailey, K. D. (2011). Typologies and taxonomies in social science. Typologies and taxonomies, 1-16.
Bentley, I. (1985). Responsive environments: A manual for designers. Routledge.
Bjerkeset, S. & Aspen, J. (2020). Public Space Use. In Companion to Public Space. Routledge.
Canter, D. V. (1981). Environmental psychology. Journal of Environmental Psychology, 1(1), 1-11.
Carmona, M., Latham, I., Swenarton, M. & Chatwin, J. (1996). The value of urban design. esearch Project Commissioned by CABE DETR to Examine the Value Added by Good Urban Design. London: Thomas Telford Publishing.
Carmona, M., Heath, T., Tiesdell, S. & Oc, T. (2003). Public places, urban spaces: the dimensions of urban design. Routledge.
Carmona, M., Magalhães, C. D. & Hammond, L. (2008). Public space: the management dimension. Routledge.
Carmona, M. (2019). Principles for public space design, planning to do better. Urban Design International, 24(1), 47-59.
Chermayeff, S. & Alexander, Ch. (1963). Community and privacy: Toward a new architecture of humanism (V. 474): Garden City. NJ: Anchor Books, Doubleday.
Cullen, G. (1995). The concise townscape. Netherlands: Architectural Press.
Cuthbert, A. R. (2008). The form of cities: Political economy and urban design. Oxford: Wiley.
Doty, D. H. & Glick, W. (1994). Typologies as a unique form of theory building: Toward improved understanding and modeling. Academy of management review, 19(2), 230-251.
Durkheim, E. (1933). The division of labor in society (G. Simpson, Trans.). New York: The Macmillan.
Einstein, A. (1953). Forward to concept of space. Princeton.
Faludi, A. (1973). Planning theory. Urban Regional Planning Series, Oxford: Pergamon Press.
Foucault, M. (1980). Power/knowledge: Selected interviews and other writings, 1972-1977. New York: Pantheon Books..
Foucault, M. (1984). Space, knowledge and power. The foucault reader. London: Allen Lane Penguin, 239(256).
Franck, K. A. & Huang, T. (2020). Types: Descriptive and analytic tools in public space research. In Companion to Public Space (pp. 209-220). Routledge.
Friedmann, J. (1987). Planning in the public domain: From knowledge to action. UK: Princeton University Press.
Gehl, J. (2011). Life between buildings: using public space. Island press.
Gehl, J. & Svarre, B. (2013). How to study public life. Island press.
Giddens, A. (1984). The constitution of society: Outline of the theory of structuration. University of California Press.
Hall, E. (1966). The Hidden Dimension. In Garden City. NY: Doubleday.
Harvey, D. (1973). Social justice and the city. London: Edward Arnold.
Harvey, D. (1985). The Urbanization of Capital: Studies In The History And Theory of Capitalist Urbanization. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Harvey, D. (2003). The right to the city. International journal of urban regional research, 27(4), 939-941.
Jacobs, J. (1961). The death and life of great American cities. New York: Vintage.
Jammer, M. (1969). Concepts of space: The history of theories of space in physics. Foreword by Albert Einstein.
Kant, I. (1929). Critique of pure reason (N. K. Smith, Trans.).  NY: St. Marin’s Press.
Karimnia, E. & Haas, T. (2020). Appropriation of public space: A dialectical approach in designing publicness. In Companion to Public Space (pp. 35-45). Routledge.
Krier, R. (1979). Urban space. Academy editions. London: Academy Editors.
Lang, J. (1987). Creating architectural theory The role of the behavioral sciences in environmental. United Kingdom: Van Nostrand Reinhold Company.
Latifi, M. (2018). Methodology of Typology: An Approach to Theory Building in Management. journal of Iranian Public Administration Studies, 1(2), 25-52.
Leclercq, E. & Pojani, D. (2020). Private, hybrid, and public spaces. In Companion to Public Space.Urban design assessment, comparisons, and recommendations. In Companion to Public Space (pp. 249-266). Routledge.
Lee, H. D. P. (1971). Timaeus and Critias. United Kingdom: Penguin.
Lefebvre, H. (1976). The survival of capitalism. London: Allison.
Lefebvre, H. (1991). The production of space (D. N. Smith, Trans.).  Oxford Blackwell.
Lynch, K. (1960). The image of the city. (Vol. 11). Norway: Technology Press & Harvard University Press.
Madanipour, A. (2003). Public and private spaces of the city. Routledge.
Madanipour, A. (2010). Whose public space. Urban Design Development, (237).
Madanipour, A. (2013). Public spaces of European cities. Nordisk Arkitekturforskning, 18(1), 22-32.
Martín‐Peña, M. L. & Díaz‐Garrido, E. (2008). Typologies and taxonomies of operations strategy: a literature review. Management Research News. 31(3), 200-218.
Mehta, V. & Palazzo, D. (2020). Companion to Public Space. UK: Routledge.
Newman, O. (1996). Creating defensible space. Washington, DC: Department of Housing and Urban Development. Diane Publishing.
Pannenberg, W. (2005). Eternity, time, and space. Zygon, 40(1), 97-106.
PPS. (2000). How to turn a place around: a handbook for creating successful public spaces. Project for Public Spaces Incorporated.
Rapoport, A. (1969). House form and Cultua. New Delhi: London-University College, Prentice-hall of India Private Ltd.
Relph, E. (1976). Place and placelessness (V. 67). London: Pion.
Rishbeth, C. (2020). The collective outdoors: Memories, desires and becoming local in an era of mobility.  In V. Mehta, & D. Palazzo (Eds.),Companion to public space (pp. 27–34). Abingdon, UK: Routledge.
Simmel, G. (1994). Bridge and door. Theory, Culture Society, 11(1), 5-10.
Simmel, G. (1997). The sociology of space. Simmel on culture, 137-170.
Sitte, C., Collins, G. R. & Collins, C. C. (1986). Camillo Sitte: The birth of modern city planning. New York: Rizzoli.
Smith, K. B. (2002). Typologies, taxonomies, and the benefits of policy classification. Policy Studies Journal, 30(3), 379-395.
Tibbalds, F. (1992). Making people-friendly towns: Improving the public environment in towns and cities. Taylor & Francis.
Trancik, R. (1986). Finding lost space: theories of urban design. John Wiley & Sons.
Venturi, R., Brown, D. S. & Izenour, S. (1977). Learning from Las Vegas, revised edition: The Forgotten Symbolism of Architectural Form. MIT press.
Whyte, W. H. (1980). The social life of small urban spaces.
Zieleniec, A. J. L. (2007). Space and social theory. Sage.
Zieleniec, A. J. L. (2018). Lefebvre’s politics of space: Planning the urban as oeuvre. Urban Planning, 3(3), 5-15.
Zucker, P. (1959). Town and square: from the agora to the village green. New York: Columbia University Press.
باغ نظر
دوره 19، شماره 107
اردیبهشت 1401
صفحه 5-20

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار