بررسی تأثیر ادیان هندی ( هندوئیسم، بودیسم و جینیسم) بر نقوش تزئینات معماری نیشابور در قرون دو تا چهار هجری

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ تحلیلی- تطبیقی هنر اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 استادیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

3 استادیار گروه نقاشی، دانشکدة هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

4 استادیار گروه مرمت و احیای بناهای تاریخی، دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

چکیده

بیان مسئله: باگذشت بیش از نیم قرن از انتشار حفریات‌ نیشابور توسط ویلکینسن، به‌رغم مطالعات و پژوهش‌های صورت‌گرفته، هنوز نقاط ابهام زیادی در مورد چیستی و سرچشمه‌های برخی از نقوش باقی مانده است. برخی ریشه‌های ساسانی و همچنین تأثیرات از نقوش سامرا در طی تحقیقات گذشته روشن شده است. با این حال این مطالعات کمک چندانی به فهم برخی نقوش، که تفاوتی آشکار با سایر نقوش شناخته‌شده در چهار قرن نخستین اسلامی دارد، نکرده است.
هدف پژوهش: پژوهش حاضر در صدد ارائه راهکاری جدید به خوانش نقوش شرق جهان اسلام است.
روش پژوهش: این پژوهش سعی دارد با روش تاریخی، توصیفی - تحلیلی تصویر جدیدی از تحلیل نقوش نیشابور ارائه کند تا از این طریق راهکاری جدید به خوانش نقوش شرق جهان اسلام ارائه دهد.
نتیجه‌گیری:  به نظر می‌رسد سمبل‌ها، نشانه‌های آیین جین، بودیسم و هندوئیسم یکی از ارکان نقوش نیشابور بوده است. این سمبل‌ها و نشانه‌ها از طریق عواملی همچون بردگان و اسیران هندو، روابط بازرگانی و جاده ابریشم، جنگ‌ها و ارتباط حکام مسلمان با ادیان هندی و همچنین همزیستی اسلام و ادیان هند به نقوش نیشابور راه یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study on the Influence of the Indian Religions (Hinduism, Buddhism, Jainism) on the Motifs of Nishapur Architectural Ornaments

نویسندگان [English]

  • Farzad Shafieifar 1
  • Khashayar Ghazizadeh 2
  • Habibollah Sadeghi 3
  • Amir Hossein Salehi 4
1 Ph.D. Candidate in Comparative and Analytic History of Islamic Arts, Faculty of Arts, Shahed University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Arts, Shahed University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Faculty of Arts, Shahed University, Tehran, Iran.
4 Assistant Professor, Faculty of Restoration of Historical Monuments, Faculty of Art & Architecture, Semnan University, Semnan, Iran.
چکیده [English]

Problem statement:More than half a century after Wilkinson published his article on Nishapur excavations, despite the conducted research, there are still many ambiguities about the nature and origins of some of the motifs. Although some Sasanian roots, as well as influences from Samarra motifs, have been discovered during research, these studies have provided significant help in understanding some motifs that are distinctly different from other known motifs in the first six centuries of the Islamic era.
Research objective:The present study seeks to present a new way of reading the motifs in the Eastern Islamic World.
Research method: This research attempts to present a new picture of the analysis of the motifs of Nishapur through a historical descriptive-analytical method.
Conclusion: The symbols and signs of Jainism, Buddhism, and Hinduism appear to have been one of the pillars of the Nishapur motifs. These symbols and signs have made their way into the Nishapur motifs through such means as the Hindu slaves and captives, trade relations and the Silk Road, wars and the relationship of Muslim rulers with Indian religions, as well as the coexistence of Islam and Indian religions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nishapur
  • Architectural ornaments
  • Early centuries of the Islamic era
  • New hub
  • Indian Religions
ابن حوقل، ابوالقاسم محمد. (1366). سفرنامه ابن حوقل (ترجمه و توضیح دکتر جعفر شعار). تهران: امیرکبیر.
اشپولر، برتولد. (1391). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی (ترجمه مریم میراحمد). تهران: علمی و فرهنگی.
باسورث، کلیفورد، ادموند. (1360). از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان (ترجمه حسن انوشه). در تاریخ ایران کمبریج (گردآوری جی. آ. بویل). تهران: امیرکبیر.
باسورث، ادموند کلیفورد. (1372). تاریخ غزنویان (ترجمه حسن انوشه). تهران: امیرکبیر.
بی‌نا. (1363). حدود العالم من المشرق الی المغرب (به کوشش منوچهر ستوده). تهران: کتابخانه طهوری.
خواجه نظام الملک، ابوعلی حسن بن علی. (1344). سیاست نامه (به کوشش مرتضی مدرسی چهاردهی). تهران: کتاب‌فروشی زوّار.
شعبان، محمد عبدالحی محمد. (1386). فراهم آمدن زمینههای سیاسی و اجتماعی نهضت عباسیان در خراسان (ترجمة دکتر پروین ترکمنی آذر). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شوالیه، ژان ژاک و گربران، آلن. (1379) فرهنگ نمادها: اساطیر، رویاها، رسوم و ... (ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی). تهران: جیحون.
عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار. (1368). قابوسنامه (به اهتمام غلامحسین یوسفی). تهران: علمی و فرهنگی.
فرای، ریچارد نلسون. (1363). از فروپاشی دولت ساسانیان تا آمدن سلجوقیان (ترجمه حسن انوشه). در تاریخ ایران کمبریج (گردآوری: جی. آ. بویل). تهران: امیرکبیر.
کریستن سن، آرتور. (1378). ایران در زمان ساسانیان (ترجمه رشید یاسمی). تهران: دنیای کتاب.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن الضحاک بن محمود. (1347). زین الاخبار (به سعی و اهتمام و تصحیح محمد ناظم). برلین: ایرانشهر.
لباف خانیکی، میثم. (1391). برهم‌کنش‌های سیاسی- اقتصادی شهر نیشابور با زیستگاه‌های اقماری‌اش در دوره ساسانی. مطالعات باستانشناسی، 4(1)، 571-202.
لباف خانیکی، میثم. (1393). تأثیرات متقابل نیشابور و راه ابریشم در دوره ساسانی. مطالعات باستانشناسی، (6)1، 87-97.
النّرشخی، ابوبکر محمّد بن جعفر. (1351). تاریخ بخارا (ترجمه ابونصر احمد بن محمّد بن نصر القبادی، تلخیص محمّد بن زفر بن عمر، تصحیح مدرس رضوی). تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
 
Aryan, K. C. (1981). Basis of Decorative Element in Indian Art. Delhi: Rekha Parkashan.
Dimand, M. S. (1954). A handbook of Muhammadan art. New York: Metropolitan Museum of Art.
Editors of Hinduism Today Magazine. (2007).What is Hinduism? Modern Adventures Into a Profound Global Faith, Bodhinatha Veylanswami. Himalayan Academy Publications.
Ettinghausen, R. & Grabar, O. (1988). The Art and Architecture of Islam.  London: Penguin.
Finster, B. (1994). Fruhe iranische Moscheen vom Beginn des Islam bis zur Zeit salguqischer Herrschaft. Berlin: Reimer, B.
Flood, B. F. (2016). Animal, Vegetal, and Mineral: Ambiguity and Efficacy in the Nishapur Wall Painting. Representation, 1(133), 20-58.
Jabir Raza, S. (2010-2011). Hindus under the Ghaznavids. Proceedings of the Indian History, (71), 213-225.
Klostermaier, K. K. (1998). A Concise Encyclopedia of Hinduism. Oxford: Oneworld.
O’Kane, B. (1993). Rock Faces and Rock Figures in Persian Painting. Islamic Art, (4), 46-219.
Wilkinson, Ch. K. (1987). Nishapur: some early Islamic buildings and their decoration. New York: Metropolitan Museum of Art.