تبیین مدل خلاق طراحی معماری برای نوآموزان، مبتنی بر یادگیری از طبیعت

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران.

2 استاد، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران.

3 دانشیار، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: در فرایند طراحی معماری، خلاقیت در پردازش ایده نقش اساسی ایفا می‌کند. همانطور که ایده‌های خلاقانه بدون پشتوانة ذهنی بروز نمی‌کند، ایده‌های گذشته نیز تبار و پشتوانة خلاقیت‌های آینده‌اند. طبیعت با سال‌ها کارآمدی و تنوع، متعاقب اصل انتخاب طبیعی، می‌تواند در فرایند خلاقانة طراحی معماری به‌عنوان تبار و الگو قرار گیرد. این پژوهش بر محوریت هم‌‌زمان فرایند خلاقیت، فرایند طراحی و علم بیونیک، در پی فرایند بهره‌گیری خلاقانه از بیونیک است، که در پژوهش‌های پیشین، هم‌پوشانی این سه مؤلفه لحاظ نشده است.
هدف پژوهش: از آنجا که معماری از اساس، ماهیتی بین‌‌رشته‌ای دارد، با توجه به نقش نظام‌‌های فرایند طراحی، فرایند خلاقیت و علم بیونیک، هدف این پژوهش نتیجه‌‌گیری در قالب سامانة مفهومی و منطقی، و برقراری ارتباطی معنادار و هدفمند بین عناصر و مفاهیم ذکرشده است تا بنیانی برای فرایند طراحی معماری خلاقانه با یادگیری از طبیعت قرار گیرد.
روش پژوهش: روش این پژوهش استدلال منطقی با استفاده از تدابیر تحلیلی-توصیفی در زمرة رویکرد کیفی، در پی تدوین رابطة بین گزاره‌های خلاقیت، طراحی معماری و الگوهای برگرفته از طبیعت است. ماهیت تحقیق از حیث هدف، کاربردی و نوع تحقیق نیز مروری است.
نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش مؤید آن است که طبیعت بستر مناسبی برای غنای بصری نوآموزان در جهت ایده‌یابی طراحی است و بهره‌گیری از عملگرهای بصری به‌عنوان یک راهبرد شناختی بازیابی‌های بصریِ زمان نهفتگی ذهن را در مرحلة خلق ایده در پی دارد که به تنوعِ طرح نهایی منجر خواهد شد.
دانشِ مبتنی بر شناخت اجزای طبیعت روش‌هایی از تجربة ساختارها و سیستم‌ها را پیش روی ما قرار داده که شانس بیشتر برای فهم مسئلة معماری و تنوع راه‌حل و در نتیجه افزایش توانایی خلاقیت طراحان مبتدی را فراهم می‌کند. همچنین مراحل فرایند طراحی و خلاقیت برگرفته از بیونیک هم‌پوشانی دارند. قاب‌بندی بیونیکی مسئلة طراحی معماری، گزینش صحیحِ فهرستِ وارسی از طبیعت بر اساس مسئله و درستی مقیاس درجه‌بندی ارتباط این فهرست با مسئلة طرح از گام‌های اساسی مدل فرایند طراحی خلاق معماری بیونیکی محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing a Nature-Inspired Model of Creativity in Architectural Design for Novice Learners

نویسندگان [English]

  • Saviz Tayyah 1
  • Fatemeh Mehdizadeh Saradj 2
  • Mahnaz Mahmoodi 3
1 Ph.D. Candidate in Architectur, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran.
2 Professor, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Faculty of Architecture and Urbanism, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: In the architectural design process, creativity plays an essential role in idea processing. Since creative ideas do not emerge without mental background, the ideas of the past contribute to future creations. Given that over years nature has been referred to as a natural selection for its efficiency and diversity, it can serve as a model in the creative process of the architectural design model. This study aims to focus on the creative process, design process and bionic science at the same time. Previous studies have not integrated three components.
Research objective: Since architecture is fundamentally interdisciplinary, this research attempts to highlight the role of design process systems, creativity and bionic science. Then it describes their associations in the conceptual and logical systems. It also attempts to establish a meaningful and purposeful relationship between the above-mentioned elements and concepts. The impetus of this study is to understand how bionics can promote creativity in architectural design. It is hoped that this study serves as a baseline for the nature-inspired process of creative architectural design.
Research method: This research employs logical reasoning and uses analytical-descriptive analysis to establish a relationship between creativity, architectural design and patterns derived from nature. In terms of the purpose, this study is applied and in terms of the type, it is also a review.
Conclusion: The research findings confirm that nature is a suitable platform for improving the visual thinking strategy of beginners to design ideas. The use of visual descriptors as a cognitive strategy leads to visual retrieval of mental latency in the idea generation stage, which leads to design diversity. Knowledge of the components of nature provides us with strategies to experience structures and systems. This helps us gain a better understanding of the problem of architecture and find a variety of solutions. It also enhances the creativity of novice designers. The stages of the design and creativity process promoted by bionic science overlap. The basic stages of the creative design in bionic architecture include a) using a bionic framework for the architectural design problem, b) preparing a checklist of nature based on the problem, c) examining the accuracy of the rating scale of the relationship between this list and the design problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural design
  • Design process
  • Creativity
  • Creative process
  • Nature
  • Bionics
احمدآبادی آرانی، نجمه؛ فرج‌‌الهی، مهران و عبدالله‌‌یار، علی. (1396). تبیین دلالت‌‌های اندیشة ریزوماتیک ژیل دلوز با نظر به کاربرد آن در بهبود خلاقیت نظام آموزشی ایران. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(96)، 83-110.
اشرف گنجویی، محمدعلی؛ ثقفی، محمودرضا و ایرانمنش، محمد. (‌1395). تأثیر ابهام و تشابه ساختاری محرک بصری در خلاقیت طراحی دانشجویان طرح یک معماری. صفه، 26(75)، 5-18.
امینی، سارا؛ فلامکی، محمد‌منصور و کرامتی، غزال. (1398). گونه‌‌شناسی خیال در فرایند طراحی معماری. باغ نظر، 16(52)، 53-64.
ایزدی، محمدسعید. (1382). ضرورت تحولی در نگرش و رویکرد به مرمت ثروت‌‌های فرهنگی. هفت شهر، 1(12)، 117-123.
آصفی، مازیار و سلخی خسرقی، صفا. (1396). ارائة‌ الگویی برای افزایش خلاقیت درآموزش کارگاه‌های طراحی رشتة‌ مهندسی معماری. آموزش مهندسی ایران، 19(73)، 67-87.
باقری، حسین و مردمی، کریم. (1390). آموزش خلاقیت و جایگاه شناخت و پژوهش در آن. مجموعه مقالات چهارمین همایش آموزش معماری: بررسی چالش‌ها، جست‌وجوی راهکار‌ها، دانشگاه تهران.
بنی‌هاشم، سیدکاظم؛ رضایی، عیسی؛ بدلی، مهدی و دانا، علی. (1393). بررسی تأثیر استفاده از یادگیری تلفیقی بر خلاقیت دانشجویان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 4(1)، 113-127.
پسران، آرش؛ پورمحمد، سها و شکیبا، فرشته. (1393). بررسی تطبیقی آثار تادائو آندو و سانتیاگو کالاتراوا به منظور ارائة راهکارهایی برای الهام از طبیعت در طراحی معماری. مطالعات تطبیقی هنر، 4(7)، 45-57.
تمیزی، منوچهر؛ سهیلی، جمال‌الدین و ذبیحی، حسین. (1397). طراحی مدل تجویزی استمرار خلاقیت و آزمون آن در طراحی معماری. هویت‌شهر، 12(3)، 75-84.
جبل‌عاملی، مهسا؛ مظفر، فرهنگ؛ کریمی، محمود و قاسمی، وحید. (1397). کاربست رکن کارکردگرایی تریز در فرایند طراحی معماری. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 23(3)، 83-94.
حجت، عیسی. (1383). آموزش خلاق - تجربة 1381. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، (18)، 25-36.
خاک‌زند، مهدی؛ مظفر، فرهنگ؛ فیضی، محسن و عظیمی، مریم. (1388). قیاس بصری و جایگاه آن در آموزش خلاق طراحی معماری. فناوری آموزش، 4(4)، 153-162.
خیراللهى، مهران. (1392). دســت‌نگاره‌هاى خیالى در فرایند طراحى معماری. هویت‌شهر، 7(14)، 71-82.
دانشگر‌ مقدم، گلرخ. (1388). فهم مسئلة طراحی در آموزش معماری؛ بررسی مؤلفه‌های مؤثر بر فهم کافی از مسئلة طراحی به‌‌عنوان آغازگاهی برای طراحان مبتدی. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، (37)، 59-68.
درودگر، قاسم. (1388). اصلاح شیوة گزینش دانشجو به‌‌منظور ارتقای کیفیت آمــوزش معمــاری: گام‌های عملی برای رســیدن به وضعیت مطلوب. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، (38)، 25-36.
رضایی، حسین؛ کرامتی، غزال و دهباشی شریف، مزین. (1397). فراتحلیل روانشناختی رابطة فرم و عملکرد در فرایند طراحی معماری از منظر خلاقیت. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(2)، 265-298.
رضایی، محمود. (1393). بازنگری فرایند طراحی: رمزگشایی «قیاس» به‏عنوان روش اصلی آفرینش فضا و فرم. هویت‌شهر، 8(18)، 71-80.
سنوزیان آگیلار، خاویر. (1389). معماری فرایند زیستی (ترجمة سامان صادقی). تهران: پرهام نقش.
سیف، علی‌‌اکبر. (1394). اندازه‌‌گیری، سنجش و ارزیابی آموزشی. تهران: دوران.
شجاری، مرتضی و طباطبایی لطفی، زکیه‌السادات. (1395). خلاقیت در معماری با الهام از حکمت متعالیه. حکمت معاصر، 7(2)، 23-44.
شرقی، علی و قنبران، عبدالحمید. (1391). آموزه‌هایی از طبیعت در طراحی معماری. علوم و تکنولوژی محیط ‌زیست، 14(3)، 107-118.
شریعت‌راد، فرهاد و ندیمی، حمید. (1395). قاب‌بندی مسئله: راه طراحانة رویارویی با مسئلة طراحی. صفه، 26(74)، 5-24.
شریف، حمید‌رضا و ندیمی، حمید. (1392). تعامل بین ایده‌یابی و پردازش ایده در تفکر طراحی معماری. صفه، 23(62)، 19-26.
شعبانی، مرتضی؛ ملکی، حسن؛ عباسپور، عباس و سعدی‌پور، اسماعیل. (1396). اثربخشی آموزش مبتنی بر حل مسئله خلاق بر تفکر خلاق کارکنان مؤسسة اعتباری کوثر. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(4)، 149-170.
شفیع‌پور یوردشاهی، پریا؛ کیانی، مصطفی و طباطبائیان، مریم. (1397). نقش طراحی فضای بازی در پرورش خلاقیت کودکان. آرمانشهر، 11(23)، 53-63.
صدرام، وحید. (1396). تقلید درست، پیش‌نیاز خلاقیت، یادگیری تقلیدی در آموزش فرایند طراحی معماری. صفه، (76)، 5-16.
طیاح، ساویز؛ مهدیزاده سراج، فاطمه و محمودی زرندی، مهناز. (1399). تبیین فرایند تفکر طراحیِ معماری مبتنی بر الهام‌گیری از الگوهای طبیعت با استفاده از روش استعاره ای زالتمن (زیمت). باغ نظر، 17(91)، 65-80.
عظیم‌‌پور، رضا؛ عیسوی، محسن و عظیم‌پور، احسان. (1396). اثربخشی راهبرد یاددهی نقشة مفهومی در تدریس علوم بر خلاقیت دانش‌آموزان پایة ششم ابتدایی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(4)، 1-26.
علی‌پور، لیلا؛ فیضی، محسن؛ محمد‌مرادی، اصغر و اکرمی، غلامرضا. (1395). برداشت صحیح از نمونه‌ها در ایده‌پردازی معماری. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 21(3)، 81-90.
فریدی‌زاد، امیر‌مسعود. (1395). ابهام‌‌زدایی از تفکر طراحی و شاخص‌‌های آن. مطالعات تطبیقی هنر، 6(11)، 25-38.
فیضی، محسن و علی‌پور، لیلا. (1396). آموزش شیوة برداشت صحیح از مصادیق در طراحی معماری منظر. صفه،27(77)، 49-62.
قاسم‌‌زاده، حسن. (1375). برنامه‌ریزی آموزشی جهت تفکر و یادگیری خلاق. پـژوهش‌های مهندسی، (3 و 4)، 8-34.
قدوسی‌فر، سیدهادی؛ اعتصام، ایرج؛ حبیب، فرح و پناهی ‌برجای، هاجر. (1391). آموزش سنتی معماری در ایران و ارزیابی آن از دیدگاه یادگیری مبتنی بر مغز. مطالعات معماری ایران، 1(1)، 39-58.
قیابکلو، زهرا. (1392). طراحی آکوستیکی ‌سالن‌ همایش چندمنظوره‌ با الهام ‌از پوستة ‌صدف دریایی. ‌هنرهای‌ زیبا-معماری ‌و شهرسازی، 18(3)، 17-24.
کلامی، مریم و ندیمی، حمید. (1393). تأملی بر نقش دانش شخصی از موقعیت طراحی در شکل‌‌گیری مولدهای اولیة طراحی. صفه، 24(64)، 19-32.
گرجی‌مهلبانی، یوسف؛ محمدی، سحر؛ بهمنش، فرزاد؛ جاویدی، ملیحه؛ ایرجی، احمدعلی و نصیری، احمد. (1397). چالش‌های آموزش معماری. تهران: طحان.
گرمابی، حسن علی. (1395). تحلیل محتوای کتاب‌های علوم تجربی ابتدایی از منظر شاخص خلاقیت گیلفورد. مطالعات پیش‌دبستان و دبستان، 2(5)، 17-32.
گلابچی، محمود و خرسند ‌نیکو، مرتضی. (1393). معماری بایونیک. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گنجی، حمزه؛ شریفی، حسن پاشا و میرهاشمی، مالک. (1384). اثر روش بارش مغزی در افزایش خلاقیت دانش‌آموزان. تعلیم و تربیت، 21(1)، 89-112.
گنجی، کامران؛ نیوشا، بهشته و هدایتی، فاطمه. (1391). تأثیر آموزش خلاقیت به مادران بر افزایش خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 21(2)، 25-41.
لاوسون، برایان. (1395). طراحان چگونه می‌اندیشند: ابهام‌زدایی از فرایند طراحی (ترجمة حمید ندیمی). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لبیب‌زاده، راضیه؛ حمزه‌نژاد، مهدی و خان‌محمدی، محمد‌علی. (1396). ارزیابی مدل‌های تبیین‌گر طراحی معماری به‌‌منظور ارتقای جایگاه محتوا در آنها. معماری و شهرسازی ایران، 8(2)، 17-31.
لنگ، جان. (1386). آفرینش نظریة معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (ترجمة علیرضا عینی‌فر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محزون‌زاده بوشهری، فاطمه. (1396). رابطة بین مهارت حل مسئله و خلاقیت دانشجویان با نقش واسطه‌گری خودکارآمدی تحصیلی: مدل‌یابی معادلات ساختاری. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(4)، 27-50 .
محمودی، سیدامیرسعید. (1378). آموزش روند طراحی معماری. هنرهای زیبا، (4 و 5)، 73-80.
محمودی‌نژاد، هادی. (1395). معماری زیست‌مبنا. تهران: طحان.
مداحی، جواد؛ داوودی، محمد؛ حسینی‌زاده، سیدعلی و فتحعلی‌خانی، محمد. (1397). مؤلفه‌‌های خلاقیت در پرورش فکری کودکان و نوجوانان در منابع اسلامی. تربیت اسلامی، 13(26)، 25-47.
مردمی، کریم و دهقانی‌تفتی، محسن. (1396). ارائة مدل کاربردی از فرایند طراحی معماری مبتنی بر هستی‌شناسی اسلامی. پژوهش‌های معماری اسلامی، 5(16)، 104-122.
مظفر، فرهنگ و خاک‌زند، مهدی. (1387). به‌کارگیری ‌تکنولوژی‌ در فرایند طراحی‌ معماری‌. نشریة ‌بین‌المللی ‌مهندسی صنایع  و مدیریت تولید، 19(6)، 53-72.
مظفر، فرهنگ؛ مهدی‌زاده سراج، فاطمه و میرمرادی، سیده‌سمیه. (1388). بازشناسی نقش طبیعت در فضاهای آموزشی. فناوری آموزش، 3(4)، 271-280.
ممتحن، مهدی؛ حجت، عیسی و ناری قمی، مسعود. (1396). تأملی در مفهوم و ارزش خلاقیت، ارزش خلاقانة معماری مبتنی‌ بر الگو: مقایسة چارچوب ارزشی سنتی، معاصر و اسلامی. مطالعات معماری ایران، 6(11)، 63-84.
منصوریان، علیرضا. (1388). بررسی وضعیت آموزشی مهندسی خلاقیت بیونیکی. آموزش مهندسی ایران، 11(41)، 69-91.
مهدوی‌نژاد، غلامحسین؛ مهدوی‌نژاد، محمدجواد و سیلوایه، سونیا. (1392). تأثیر محیط هنری بر خلاقیت دانش‎آموزان. نوآوری‌های آموزشی، 12(4)، 126-140.
مهدی‌حسینی، مظفر. (1392). تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پایة ششم ابتدایی از دیدگاه الگوی آموزش خلاقیت پلسک (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی.
ناری قمی، مسعود. (1397). جایگاه علوم انسانی در آموزش رشتة بیونیک معماری. مطالعات معماری ایران، 7(13)، 107-125.
ندیمی، حمید. (1370). مدخلی بر آموزش معماری. صفه، 1(2)، 4-17.
نلر، جورج اف. (1369). هنر و علم خلاقیت (ترجمة علی‌اصغر مسدد) شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
هادیان، محمد و پورمند، حسنعلی. (1393). طرح‌مایه در معماری: یک ضرورت در فرایند طراحی و چالش‌های آموزش آن در دانشکده‌های معماری. هنرهای کاربردی، 3(4)، 73-80.
هاشمی، سیداسماعیل؛ شایان ‌امین، سمیرا؛ حاجی ‌یخچالی، علیرضا و نعامی، عبدالزهرا. (1396). تأثیر آموزش فرایند حل مسئلة خلاق بر خلاقیت و نوآوری کارکنان منطقة چهار عملیات انتقال گاز. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(2)، 59-82.
 
Alexander, C. (1964). Notes on the Synthesis of Form. Cambridge: Harvard University Press.
Amabile, T. M. (1988). A model of creativity and innovation in organizations. in B. M. Staw & L. L. Cummings (eds.), Research in Organizational Behaviour (vol. 10, pp. 123–167). Greenwich: JAI Press.
Archer, B. (1965). Systematic Method for Designers. London: The Design Council.
Asimow, M. (1962). Introduction to Design. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
Barron, F. (1988). Putting creativity to work. in R. J. Sternberg (ed.), The Nature of Creativity: Contemporary Psychological Perspectives (pp. 76–98). Cambridge: Cambridge University Press.
Benyus, J. M. (1970). Biomimicry: Innovation Inspired by Nature. New York: Perennial.
Bernsen, J. (1986). Design: The Problem Comes First. Copenhagen: Danish Design Council.
Broadbent, G. & Ward, A. (1969). Design Methods in Architecture. New York: Wittenborn Press.
Cross, N. (1989). The nature and unnature of design ability. Design Studies, 11(3), 127-140.
Dorst, K. (1997). Describing Design: A Comparison of Paradigm. TU Delft: Delft University of Technology.
Dubberly, H. (2004). How Do You Design? A Compendium of Models. San Francisco: Dubberly Design Office.
Eysenck, H. J., Arnold, W. J. & Meili, R. (1975). Encyclopedia of Psychology (vol. 2). London: Fontana/ Collins.
Gero, J. S. (1996). Creativity, emergence, and evolution in design. Knowledge-Based Systems, 9(7), 435-448.
Goel, V. (1995). Sketches of Thought. Cambridge: MIT Press.
Goldshmidt, G. (1991). The dialectics of sketching. Creativity Research Journal, 4(2), 123-143.
Gruber, P. (2011). Biomimetics in Architecture: Architecture of Life and Buildings. Wien: Springer.
Guilford, J. P. (1966). Measurement and creativity. Theory into Practice, 5(4),186-189.
Hamel, G. (1993). The future for strategy: An interview with Gary Hamel. European Management Journal, 11(2), 150-157.
Heath, T. (1984). Method in Architecture. Norwich: John Wiley & Sons ltd.
Jones, J. C. (1970). Design Methods. New York: Wiley.
Kaufman, J. C. & Sternberg, R. J. (eds.). (2010). The Cambridge Handbook of Creativity. Cambridge: Cambridge University Press.
Kerr, B. & Gagliardi, C. (2003). Measuring creativity in research and practice. in S. J. Lopez & C. R. Snyder (eds.), Positive Psychological Assessment: A Handbook of Models and Measures. Washington D.C.: American Psychological Association.
Koberg, D. & Bagnall, J. (1972). The Universal Traveler. Los Altos: William Kaufman Inc.
Kotsopoulos, S. (2007). Design concepts in architecture: the porosity paradigm. Retrived  from https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.91.9832&rep=rep1&type=pdf.
MacKinnon, D. (1975). An Overview of Assessment Centers. Greensboro NC: Centre for Creative Leadership .
Markus, T. A. (1969). The role of building perfromance measurement and appraisal in design method. in Design methods in Architecture. London: Lund Humphries.
Maseleno, A., Hardaker, G., Sabani, N. & Suhaili, N. (2016). Data on multicultural education and diagnostic information profiling: culture, learning styles, and creativity. Data in Brief, (9), 1040 -1060.
Maver, T. W. (1970). Appraisal in the building design process. in Emerging Methods in Enviromental Design and Planning. Cambridge: MIT Press.
Nachtigall, W. (1998). Bionik - Was ist das?. in Bionik. Berlin, Heidelberg: Springer.
Osborn, A. (1953). Applied Imagination. New York: Scribners.
Oxman, E. R. (1994). Precedents in design: a computational model for the organization of precedent knowledge. Design Studies, 15(2), 141-157.
Peilloux, A. & Botella, M. (2016). Ecological and dynamical study of the creative process and affects of scientific students working in groups. Creativity Research Journal, 28(2), 165-170.
Pohl, G. & Nachtigall, W. (2015). Biomimetics for Architecture and Design: Nature-Analogiestechnology. Switzerland: Springer
Popper, K. R. (2002). The Logic of Scientific Discovery (2nd ed.). London: Taylor & Francis.
Roozemburg, N. F. M. & Eekels, J. (1995). Product Design. Chichester: John Wiley & Sons Inc.
Royal Institute of British Architects. (1962). The Architect and His Office (A Survey of organization, staffing, quality of service and productivity). Royal Institute of British Architects.
Rzevski, G. (1980). On the design of a design methodology, design, science, method. Jacques, R. & Powell, J. A. (eds.), Proceedings of the 1980 Design Research Society Conference. UK: Westbury House.
Steele, J. E. (1960). How Do We Get There?, Bionics Symposium: Living Prototypes -The Key to New Technology (pp. 488-489). Ohaio: Air Research and Development.
Stein, M. I. (1974). Stimulating Creativity. London: Academic Press.
Torrance, E. P. (1966). The Torrance Tests of Creative Thinking: Norms - Technical Manual. Lexington: Personal Press.
Vernon, P. E. (1989). The Nature-Nurture Problem in Creativity. New York: Plenum Publishing Corp.
Wallas, G. (1926). The Art of Thought. New York: Harcourt-Brace.
Weisberg, R. W. (2006). Creativity Understanding Innovation Problem-Solving. Science: Invention and the Arts. New York: John Wiley & Sons Inc.