تبیین فرایند طراحی خلاقانۀ فضای شهری

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

گروه شهرسازی، دانشکدة هنر و معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده


بیان مسئله: طراحی شهری، ب هعنوان حرفه ای آمیخته از موضوعات علمی و هنری، همیشه نیازمند افرادی
متبحر در زمینۀ طراحی است تا محصولی مطلوب و واجد ارز شهای هنری و عملکردی ارائه دهند. در
این راستا، صاح بنظران حوزۀ طراحی شهری به تدوین الگوهای مختلفی از فرایند طراحی پرداخته اند که
روش خلاقانه یکی از آنهاست. علی رغم اهمیت این روش در دستیابی طراح به نوآوری های عملکردی و
کیفی تهای هنری، هنوز فرایند ی روشن از طراحی خلاقانۀ فضای شهری بیان نشده است.
هدف پژوهش: عبارت است از بیان فرایند ی از طراحی شهری خلاقانه در مقیاس فضای شهری که علاوه
بر درنظرگرفتن مراحل عمومی خلاقیت با فرایند رایج طراحی فضای شهری نیز منطبق باشد. برای نیل
به این هدف، سؤال اصلی تحقیق این است که مراحل فرایند طراحی خلاقانۀ فضای شهری چگونه است.
این پژوهش سعی دارد با بررسی نظریات مطرح شده در زمینۀ فرایند خلاقیت و همچنین فرایند طراحی
شهری، به انطباق این دو بپردازد.
روش پژوهش: دراین پژوهش، با روش کیفی و رویکردی تحلیلی، پس از بررسی جامع نظریات موجود در
خصوص طراحی خلاقانه در حوزه های مختلف، فرایند و تکنیک های ارتقای آن استخراج شده است. سپس
با استفاده از روش گروه کانونی، انطباق آن با فرایند طراحی فضای شهری مورد بررسی قرار گرفت و در
نهایت، مراحل فرایند طراحی خلاقانۀ فضای شهری استخراج شد.
نتیجه گیری: پیچیدگی و تکثر لایه های فضای شهری، تنوع گروه های بهره بردار، فراوانی عناصر بصری
و تأثیر سایر رشته های دخیل در ایجاد و ارتقای کیفیت های فضای شهری از عوامل اصلی در پیچیدگی
خلاقیت در طراحی فضای شهری است. فرایند طراحی خلاقانۀ فضای شهری متفاوت از سایر روش های
طراحی خلاقانه بوده وطی پنج مرحلۀ اصلی آشنایی، تمرکز، نهفتگی، ظهور و داوری قابل انجام است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Creative Design Process of Urban Space

نویسنده [English]

  • Hadi Sarvari
Department of Urban Development, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: As a professional mix of Science and Art, Urban Design always needs skillful people in order to submit suitable results with artistic and functional values. For this purpose, specialists of urban design managed to develop different patterns about designing process. Creative Designing is one of the mentioned processes.
Research objectives: The real objective of this paper is to define a process of creative urban design in an urban scale. It may not only consider general steps of creativity but also respect the common process of urban space designing. For this purpose, the main question of this research is: “What are the various steps of creative designing of urban space?” This paper intends to examine the extant ideas in the field of creative process and also urban design process and compatibility of these two concepts.
Research method: Upon a comprehensive evaluation of current ideas about creative designing in different fields, in this study, the relevant process and upgrading techniques have been extracted with a qualitative method and analytical attitude. Then its compliance with the urban space designing process by the use of focus group was examined. Finally, the steps of the creative designing process of urban space were extracted accordingly.
Conclusion: Some of the major factors in the complexity of creativity in urban space designing are complexity and various dimensions of urban space, variety of stakeholder groups, a great number of visual elements and effects of other involved fields in the creation and upgrading the qualities of urban space. Creative designing of urban space is different from other creative designing methods and is applicable in five major steps including 1. Introduction; 2. Focus; 3. Incubation; 4. Illumination; 5. Assessment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Creativity
  • Creative Process
  • Upgrading Techniques of Creativity
  • Urban Space Design Process

مراجع

آنتونیادس، آنتونی. (1386). بوطیقای معماری، راهبردهای نامحسوس به سوی خلاقیت در معماری (ترجمة احمدرضا آی). تهران: سروش.
اسلامی، سیدغلامرضا و شاپوریان، فریبا. (1392). نظریه‌ها و روش‌های آموزش خلاقیت در روانشناسی معاصر غرب. مطالعات تطبیقی هنر، (3)6، 113-124.
باستانی، مهیار و محمودی، سیدامیرسعید. (1397). روش‌های خلق ایده و کانسپت در فرایند طراحی معماری. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 1(23)، 8-18.
بحرینی، سیدحسین. (1393). فرایند طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بهزادفر، مصطفی و شکیبامنش، امیر. (1387). جایگاه راهنماهای طراحی در فرایند طراحی شهری و نقش آنها در ارتقای کیفیت فضاهای شهری. آرمانشهر، 1(1)، 1-16.
پارسی، حمیدرضا و فرمهینی فراهانی، بهراد. (1395). طرحوارة ذهنی، فضای شهری، خلاقیت. آرمانشهر، 9(17)، 303-315.
پاکزاد، جهانشاه. (1385). مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، انتشارات دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری.
پنیا، ویلیام ام. و پارشال، استیون. (1391). مبانی برنامه‌ریزی معماری، تبیین روش مسئله‌کاوی (ترجمة محمد احمدی‌نژاد). اصفهان: نشر خاک.
پیرخائفی، علی‌رضا. (1384). خلاقیت (مبانی و روش‌های پرورش). تهران: انتشارات هزارة ققنوس.
تورنس، ‌ای. پی. (1372). استعدادها و مهارت‌های خلاقیت و راه‌های آزمون و پرورش آنها (ترجمة حسن قاسم‌زاده). تهران: دنیای نو.
دورک، دانا پی. (1398). برنامه‌دهی معماری: مدیریت اطلاعات برای طراحی (ترجمة سیدامیرسعید محمودی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جعفری، مصطفی و ضرغامی، حمیدرضا. (1390). توسعة توان‌مندی حل ابداعانة مسائل و سرعت‌بخشی به تحقیق و توسعة اثربخش با به‌کارگیری TRIZ. رشد فناوری، 8(29)، 16-26.
حسینایی، علی و کثیرلو، یدالله. (1388). مبانی عصب‌شناختی خلاقیت، آیا ناحیة خاصی از مغز خلاقیت را به‌وجود می‌آورد؟ همایش سمپوزیوم نوروپسیکولوژی، جهاد دانشگاهی تربیت معلم، کرج.
حسینی، الهه السادات؛ فلامکی، محمدمنصور و حجت، عیسی. (1398). نقش تفکر خلاق و سبک‌های یادگیری در آموزش طراحی معماری. اندیشة معماری، (3)8، 125-140.
خسروی، شراره و عابد سعیدی، ژیلا. (1389). گروه متمرکز روشی در گردآوری اطلاعات. نشریة پرستاری ایران، 23(68)، 19-30.
ذکاوت، کامران. (1397). جایگاه و محتوای اسناد طراحی شهری در نظام برنامه‌ریزی فضایی. تهران: آذرخش.
سالدنا، جانی. (1395). راهنمای کدگذاری برای پژوهشگران کیفی (ترجمة عبدا... گیویان). تهران. علمی و فرهنگی.
شریف، حمیدرضا و ندیمی، حمید. (1392). تعامل بین ایده‌یابی و پردازش ایده در تفکر طراحی معماری. صفه، (62)، 19-26.
شفیع‌پور یوردشاهی، پریا؛ طبی مسرور، حمیدرضا؛ محفوظیان، مریم و شریفی، شهرام. (1395). فراتحلیل تبیین نظریه‌ها، الگوها، روش‌ها و تکنیک‌های خلاقیت در معماری و طراحی شهرهای خلاق. مدیریت شهری، 15(44)، 321-350.
عباس‌زادگان، مصطفی و وحیدیان، ریحانه. (1388). راهبرد طراحی فرایندمحور و محصول‌محور کیفیت‌های محیط شهری. باغ نظر، 6(12)، 3-16.
علی‌کائی، سعیده و امین‌زاده گوهرریزی، بهناز. (1397). تحلیلی بر تحولات محتوایی و رویه‌ای فرایند طراحی شهری و کاربست آن در پروژه‌های طراحی شهری ایران. نشریة هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، (4)23، 67-80.
علیمردانی، مسعود؛ رزاقی اصل، سینا؛ کتاب‌اللهی، کسری و میری، محدثه. (1396). مدل R.S.V.P.: فرایند خلاق سنجش تا عمل در طراحی شهری. معماری سبز، 3(7)، 35-46.
کلامی، مریم و ندیمی، حمید. (1393). تأملی بر نقش دانش شخصی از موقعیت طراحی در شکل‌گیری مولدهای اولیة طراحی. صفه، 24(64)، 19-32.
گروت، لیندا و وانگ، دیوید. (1384). روش‌های تحقیق در معماری (ترجمة علی‌رضا عینی‌فر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گلکار، کوروش. (1387). طراحی شهری سیاست‌گذار و طراحی شهری طرح‌ریز، الگوهای عملیاتی برای تدوین ابزارهای هدایت و کنترل در ایران. صفه، 17(46)، 51-66.
گلکار، کوروش. (1390). طراحی شهری، فرایند یا فرایندها. صفه، 21(1)، 99-131.
لاوسون، برایان. (1395). طراحان چگونه می‌اندیشند: ابهام‌زدایی از فرایند طراحی (ترجمة حمید ندیمی). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لنگ، جان. (1383). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (ترجمة علی‌رضا عینی‌فر). تهران: دانشگاه تهران.
محمودی، امیرسعید. (1383). تفکر در طراحی، معرفی الگوی تفکر تعاملی در آموزش طراحی. هنرهای زیبا، (20)، 27-36.
موحدی، یزدان و پورمحمدی، مرتضی. (1396) تحلیل فعالیت شناختی مغز در هنگام تفکر طراحانة مبتنی بر خلاقیت. فصلنامة روانشناسی شناختی، (6)2، 1-8.
واحدیان، مجتبی. (1388). مروری بر نظریه‌های روانشناسی شناختی خلاقیت. دومین کنفرانس ملی خلاقیت شناسی، تهران.
 
Amabile, T. M. (1983). The social psychology of creativity: A componential conceptualization. Journal of Personality and Social Psychology, 45(2), 357-376.
Amabile, T. M. (1993). What does a theory of creativity require? Psychological Inquiry, (4), 179-181.
Amireh, O. M. (2013). An introduction to creative thinking in architectural design. International Journal of Engineering & Technology, 13(5), 44-49.
Archer, B. L. (1963). A systematic method for designers. London: Council of Industrial Design.
Basadur, M. (1994). Managing the creative process in organizations. in M. A. Runco (Ed.), Creativity Research, Problem Finding, Problem Solving and Creativity (pp. 237-268). Norwwod: Ablex Publishing.
Broadbent, G. (1984). The development of design methods. in Nigel Cross (Ed.), Developments in Design Methodology (pp. 337-346). Chichester: Wiley.
Biddulph, M. (2012). The problem with thinking about or for urban design. Journal of Urban Design, 17(1), 1-20.
Casakin, H & Keitler, Sh. (2011). The cognitive profile of creativity in design. Thinking Skills and Creativity, (6), 159-168.
Craft, A. (2001). An Analysis of Research and Literature on Creativity in Education (Report prepared for the Qualifications and Curriculum Authority).
Craft, A. Jeffrey, B. & Leibling, M. (2007). Creativity in Education. New York: Continuum Publication.
Cross, N. (1984). Developments in Design Methodology. Chichester: Wiley Press.
Cross, N. (1990). The Nature and Nurture of Design Ability. Design Studies, 11(3), 127-140.
DeBono, E. (1995). Sirius Creativity: Using the Power of Lateral Thinking to Create New Ideas. New York: Harper Collins Publisher.
Doak, C. K., Stacey, M., Jambura, S. M., Knittel, J. A. & Rule, A. C. (2013). Analyzing the creative problem-solving process: inventing a product from a given recyclable item. Creative Education, 9(4), 592-604.
Doyle, L. Ch. (2017). Creative flow as a unique cognitive process. Frontiers in Psychology, (8), 1-4.
Eysenck, H. J. (1993). Creativity and Personality: Suggestions for a Theory. Psychological Inquiry, 3(4), 147-178.
Ghasemzadeh, H. (2006). Mental Schema, Culture and Change. Journal of Baztab-e-Danesh, 1(1), 57-68.
Gordon, W. J. J. (1961). Synthetics: The Development of Creative Capacity. New York: Harper Collins.
Guilford, J. P. (1968). Intelligence, Creativity and Their Educational Implications. San Diego: Robert R. Knapp.
Haesen, M., Meskens, J., Luiten, K. & Coninx, K. (2010). Draw Me a Storyboard: Incorporating Principles and Techniques of Comics. Proceedings of the 24th BCS Interaction Specialist Group Conference (pp. 133-142). Swindon: BCS Learning & Development Ltd.
Harfield, S. (1999). The lure of the sirens’ song, part 1: first thoughts on process. Journal of Architectural Education, 52(3), 174-188.
Harrison, E. G. & Cough, G. (1962). Imagination-Undeveloped Resource. NewYork: Charles Scribner’s Sons Publisher.
Howard-Jones, P. A., Taylor, J. R. & Sutton, L. (2002). The effect of play on the creativity of young children during subsequent activity. Early Child Development and Care, 172(4), 323-328.
Howard, T. J., Culley, S. J. & Dekoninck, E. (2008). Describing the creative design process by the integration of engineering design and cognitive psychology literature. Design Studies, 29(2), 160-180.
Irouke, V. M. & Ahianba, J. E. (2013). Advancement of Creativity in Architectural Design Education. Journal of Environmental Studies, 1(1), 78-82.
Joanne, M., Boyko, C. T. & Cooper, R. (2015). Do sustainability measures constrain urban design creativity? Urban Design and Planning, (168), 30-42.
Khakzand, M. & Azimi, M. (2015). Metaphor: a creative aid in architectural design process. International Journal of Architectural Engineering and Urban Planning, 25(2), 67-75.
Landa, R. (2014). The Creative Process in Advertising Design. New Jersey: Kean University, Clark Baxter Publisher.
Liz, M. (2001). ALL THESES: A Study of Gallery Method to Increase Idea Quality in Conceptual Design. Clemson: Clemson University.
Mozaffar, F., Hosseini, S. B. & Bisadi, M. (2013). The impact of office spatial aspects on creativity and innovation of architecture and urban design researchers. International Journal of Architectural Engineering and Urban Planning, 2(23), 34-40.
Mumford, M. D., Baughman, W. A., Maher, M. A., Costanza, D. P. & Supinski, E. P. (1997). Process base measures of creative problem-solving skills. Creativity Research Journal, 10(1), 59-71.
Onofrei, V. (2005). The theory of architecture: applications and connections. Bulletin of the Polytechnic Institute of Jassy, Constructions, Architecture Section, LI(3-4), 115-124.
Osborn, A. F. (1953). Applied Imagination. New York: Charles Scribner’s Sons.
Osborn, A. F. (1963). Applied Imagination: Principles and Procedures of Creative Problem Solving. New York: Charles Scribner.
Plsek, P. E. (1996). Creativity, Innovation and Quality. Milwaukee: ASQC Quality Press.
Potter, M. & William Hamer, P. (2004). The nominal group technique: a useful consensus methodology in physiotherapy research. Journal of Physiotherapy, 32(2), 126-130.
Pugh, S. (1991). Total Design: Integrated Methods for Successful Product Engineering. London: Addison-Wesley Publishers.
Rhodes, M. (1961). An analysis of creativity. Phi Delta Kappan, (42), 305-310.
Roth, W. (1998). Quality Improvement: A Systems Perspective. New York: CRC Press.
Rowe, C. & Koetter, F. (1987). Collage City. Cambridge: MIT Press.
Runco, M. A. & Jaeger, G. J. (2012). The standard definition of creativity. Creativity Research Journal, 24(1), 92-96.
Sarkar, P. & Chakrabarti, A. (2008). The effect of representation of triggers on design outcomes. Artificial Intelligence for Engineering Design, Analysis and Manufacturing, 22(2), 101-116.
Sawyer, R. K. (2006). Explaining Creativity, the Science of Human Innovation. Oxford: Oxford University Press.
Shah, J. J., Hernandez, N. V. & Smith, S. M. (2000). Evaluation of idea generation methods for conceptual design: Effectiveness metrics and design of experiments. Journal of Mechanical Design, 122(4), 377-384.
Shah, J. J., Hernandez, N. V. & Smith, S. M. (2003). Metrics for measuring ideation effectiveness. Design Studies, 24(2), 111-134.
Sharma, H. L. & Saarsar, P. (2017). PMI (Plus-Minus-Interesting): A creative thinking strategy to foster critical thinking. International Journal of Academic Research and Development, 6(2), 974-977.
Shirvani, H. (1985). The Urban Design Process. New York: Van Nostrad Reinhold Company.
Simon, H. A. (1997). The New Science of Management Decisions. New Jeresy: prentice-Hall.
Stein, M. I. (1974). Stimulating Creativity, Individual Procedures. New York: Academic Press.
Sternberg, R. J. (1986). Toward a unified theory of human reasoning. Intelligence, (10), 281-314.
Sweller, J., Van Merrienboer, J. & Paas, F. (1998). Cognitive architecture and instructional design. Educational Psychology Review, 10(3), 251-296.
Torrance, E. P. (1993). The beyonder in thirty-year longitudinal study. Roeper Review, (15), 131-135.
Torrance, E. P. (1981). Thinking Creatively in Action and Movement. Bensenville: Scholastic Testing Service.
Wallace, H. A. (1926). Comparative farm-land values in Iowa. The Journal of Land & Public Utility Economics, 2(4), 185-392.
Yazdani, A. A. & Moghaddam, R. (2012). Integration of the fish bone diagram, brainstorming and AHP method for problem solving and decision making. International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 63(5-8), 651-657.
 
باغ نظر
دوره 18، شماره 99
شهریور 1400
صفحه 105-120

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار