تبیین مؤلفه‌های زنانگی برگرفته از آثار زنان معمار ایرانی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری معماری، استاد تمام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران.

2 پژوهشگر دکتری معماری، پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر، تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: امروزه فراهم‌آوردن یک فضای مطلوب برای افراد، فارغ از زن یا مرد بودن کاربران، نیازمند شناخت کامل معمار از ابعاد فیزیکی، روحی و روانی و اجتماعی مخاطب است. در این میان، گاهی نیازهای زنان، به عنوان نیمی از کاربران فضا، نادیده گرفته می‌شود، زیرا بسیاری از نیازهای زنان، که از ویژگی‌های روحی، روانی و حتی اجتماعی آن‌ها منتج می‌شود، ناشناخته مانده است. نبود شناخت کافی نسبت به نیازهای زنان موجب کاهش میزان رضایتمندی آن‌ها از محیط ساخته‌شدۀ اطراف خود خواهد شد. فرضیۀ پژوهش حاضر این است که در برخی از آثار معماری مؤلفه‌هایی وجود دارند که مصداقی از زنانگی طراحان آن‌ها هستند. شناخت این مصادیق که غالباً برگرفته از مفاهیم اندیشۀ پست‌مدرنیستی بوده و یا توسط خود زنان خلق شده‌اند، بر کیفیت فضا، مخصوصاً مطلوبیت آن برای زنان بسیار تأثیرگذار خواهد بود.
هدف پژوهش: با توجه به فرضیۀ مطرح‌شده، هدف این پژوهش معرفی مؤلفه‌های زنانگی در معماری است که بتوان از آن‌ها برای خلق فضاهایی مطلوب زنان بهره برد.
روش پژوهش: در بخش‌های مبانی و مفاهیم و مرور تجارب، که درنهایت تولیدکنندۀ مدل پژوهشی پژوهش است، از روش استقرایی و سپس به منظور دستیابی به نتیجه‌هایی از روش دلفی و مصاحبه با خبرگان ( 228 نفر از معماران زن فعال ایرانی) استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری: درنتیجۀ این پژوهش مؤلفه‌های مادرانگی، آب‌گونگی، بنیادی بودن و ساختاری بودن، به همراه ریزمعیارهایشان، به عنوان مؤلفه‌های زنانگی در معماری امروز زنان معرفی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining Femininity Elements in the Works of Iranian Women Architects

نویسندگان [English]

  • Ali Yaran 1
  • Honey Arjomandi 2
1 Ph.D. in Architecture, Professor of Ministry of Science, Research and Technology, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Candidate in Architecture, Nazar Research Center, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: Today, providing the desired environment for the human being, whether it is a male or female user, requires the architect to have full knowledge of the physical, mental, intrinsic, and social dimensions of the audience. As half of the space users, women are often ignored since their needs are derived from their mental, psychosocial, and even social bases, so they have remained disregarded. Lack of such knowledge about women’s requirements may decrease their environmental satisfaction. The hypothesis of the research is that architecture consists of multiple components manifesting the designer femininity. These examples, mainly derived from postmodernist concepts or created by women, influence the quality of space, especially women. 
Research objective: The purpose of the present research is to introduce elements of femininity in architecture to create desirable and utilizable contexts for women.  
Research method: It is inductive research in terms of theoretical background and literature review to approach the research model. Then, the research also applied the Delphi method and interview among 28 active female Iranian architects. 
Conclusion: The research conveys that components of motherhood/mother-ness, liquescence, fundamental and structural elements, besides their sub-components are introduced as femininity in contemporary female architecture. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gender
  • Feminine (womanhood)
  • Postmodernism
  • Elements of femininity
  • Women’s architecture
احمدی، شکوفه. (1382). من یک کودک هستم، بررسی عمده‌ترین عوامل مؤثر بر خلاقیت کودک. مشهد: انتشارات موحد.
ارجمندی، هانی و یاران، علی. (1395). طبیعت: عنصری زنانه، مؤلفۀ ایجاد تعادل جنسیتی و ارتقادهنده کیفیت فضاهای عمومی شهر. نخستین همایش بین‌المللی زنان و زندگی شهری، تهران، ایران.
استراس، آنسلم و کوربین، جولیت. (1390). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها (ترجمۀ بیوک محمدی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
افشار نادری، کامران. (1379). تکنیک‌های خلاقیت. مجله معمار، (9)، 4-12.
بصیرت، آرش. (1392). پیچیدگی‌های زبانی و معماری زنانه. ماهنامه نمایه تهران، (7و8) (ویژه‌نامه همایش زن، معماری و شهر)، 32-33.
بودریار، ژان. (1386). اغوا (ترجمۀ امین قضایی). پاریس: نشر شعر پاریس.
ترلیندن، اولا. (1394). شهر و جنسیت: گفتمان بین‌المللی درباره جنسیت، شهرسازی و معماری (ترجمۀ مینوش صدوقیان زاده). تهران: کلاغ.
توی، مگی. (1388). معماری زنانه و زنان معمار (ترجمۀ مینا مهدلو). تهران: یزدا.
چینی، نفیسه؛ هاشمیان فر، سید علی و محمدی کنگرانی، حنانه. (1397). برساخت‌های اجتماعی زنان از زنانگی ریزوماتیک در بستر مراکز ورزشی، آرایشی و زیبایی. مجله زن و جامعه، 9(35)، 85-116.
خانی، فضیله. (1385). جنسیت و توسعه. تهران: مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی‏.
خسروی، زهره. (1382). مبانی روان‌شناختی جنسیت. ت‍ه‍ران‌: وزارت‌ ع‍ل‍وم‌، ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات‌ و ف‍ن‍اوری‌، دف‍ت‍ر ب‍رن‍ام‍ه‌ری‍زی‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ و م‍طال‍ع‍ات‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌.
داندیس، دونیس. (1380). مبادی سواد بصری (ترجمۀ مسعود سپهر). تهران: سروش.
سجادی، سید مهدی. (1384). فمینیسم در اندیشه پست‌مدرنیسم. مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، 8(29)، 7-38.
علیزاده گوهری، نغمه و فروزنده، الهام. (1389). خلاقیت در معماری زنان: دیدگاهی بر پایه پژوهش‌های روان‌شناختی. زن و فرهنگ، 2(3)، 5-15.
فرزانه، فرانک. (1390). درآمدی بر تعامل مفاهیم جنسیت و فضا. صفه، 21(53)، 99-110.
رکنی لموکی، محمد تقی. (1385). بنیادهای فمینیسم، چالش‌های پیش رو. مربیان، (20)، 53-86.
مشیرزاده، حمیرا. (1383). مقدمه‌ای بر مطالعات زنان. تهران: دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
مشیرزاده، حمیرا. (1385). از جنبش تا نظریه اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم. تهران: شیرازه.
نرسیسیانس، امیلیا. (1383). مردم‌شناسی جنسیت (ترجمۀ بهمن نوروززاده). تهران: نشرنقد افکار.
یعقوبی، علی. (1393). نظریه‌های مردانگی با تأکید بر رویکردهای جامعه‌شناختی. تهران: پژواک.
یعقوبی، علی و مقدس یزدی، هانیه. (1395). دختران دانشجو و سنخ‌شناسی زنانگی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه گیلان). زن در توسعه و سیاست، 14(4)، 513-533.
Baer, J. (2005). Gender and creativity. Paper presented at the Annual Meeting of the American Psychological Association.Washington, DC, USA.
Ihab, H. (1985). The culture of postmodernism. Theory, Culture and Society, 2(3), 119-131.
Kennedy, M. I. (1981). Towards a rediscovery of feminine principals in architecture and planning. Woman’s Studeies Int., 4(1), 75-81.
Zalewski, M. (2000). Feminism after Post-Mdernism: Theorizing through Practice. London and New York: Routledge.