همگرایی معماری ایرانی با هنر نگارگری

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه مهندسی فضای سبز، دانشگاه تهران، ایران.

2 گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی،اهواز، ایران.

چکیده

بیان مسئله: یکی از راه‌های فهم و احیای اصول موجود در معماری ایرانی-اسلامی، رجوع به نگارگری است. برای فهم این نگارگری‌ها، باید ویژگی‌های آنها را شناخت و به شیوۀ بیانی، به اصول حاکم در آن و تصویرکردن معماری دست پیدا کرد. بررسی چگونگی خلق فضا و استفاده از اصول معماری ایران در آثار هنرمند ایرانی، به درک هرچه بهتر نگارگری ایران کمک می‌کند‌‌. علاوه بر آن، عدم وجود روشی منسجم و نظام‌مند برای شیوۀ بیان و فهم تصاویر نگاره‌ها، که از آنها به عنوان اسناد تاریخی معماری اسلامی یاد شده است، لزوم شناساندن این دو هنر را بر یکدیگر بیش از پیش ایجاب می‌کند‌‌.
پرسش تحقیق: با بررسی نقش نگاری از معماری ایران در نگاره‌های مینیاتور سنتی و تطبیق با آثار تاریخی هم‌دوره، به چه اصول و نکاتی می‌توان پی برد؟
هدف پژوهش: هدف از بررسی تطبیقی مفاهیم بنیادی معماری ایرانی با هنر نگارگری، یافتن پرکاربردترین اصول و مفاهیمِ معماری ایرانی تجلی‌یافته در فضای نگاره‌هاست.
روش تحقیق: روش پژوهش مقالۀ حاضر دارای ماهیت نظری-کاربردی است و از نظر اهداف نیز از نوع کیفی با رویکرد تطبیقی است. همچنین منابع از روش کتابخانه‌ای گردآوری شده و با استفاده از تحلیل کیفی و تحلیل گرافیکی، تجزیه و تحلیل شده‌اند.
نتیجه‌گیری: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد نگارگران ایرانی با پیروی کامل از اصول موجود در معماری ایرانی و به صورت آگاهانه، با استفاده از تمهیداتی، آنها را به تصویر کشیده‌اند که نشان‌دهندۀ همگرایی و انطباق با اصول موجود در معماری سنتی است. درپی آن با اثبات همگرا بودن اصول موجود در هنر نگارگری با اصول معماری ایرانی، مشخص شد اصول رایج موجود در مفهوم سیر از کثرت در وحدت، که از مفاهیم پایه در معماری اسلامی ایران است، بیشترین تجلی را در خلق فضای نگاره داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Convergence of Persian Architecture with Miniature

نویسندگان [English]

  • Behrooz Janipour 1
  • Niloofar Mohammadi 2
  • Golshan Rezaei Mir-ghaed 2
1 Assistant Professor, At Department of Agricultural Sciences and Engineering, University of Tehran, Iran.
2 M.A. Architecture, Department of Architecture, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: Painting is considered as a way for understanding and reviving the principles in Persian -Islamic architecture. In order to understand these paintings, their features should be identified, and the governing principles as well as depicting architecture should be achieved. Evaluating the creation of space and using the principles of Persian architecture by the Iranian artist in his works help to understand Persian paintings better. In addition, the lack of a coherent and systematic method for expressing and understanding the images of paintings, as the historical documents of Islamic architecture, necessitates the recognition of these two arts more than ever.
Research question: Which principles and points can be understood by evaluating the role of Persian architecture in traditional miniature paintings and matching to historical monuments?
Research objective: The present comparative study of the basic concepts related to Persian architecture with painting aimed to find the most widely used principles and concepts of Persian architecture manifested in the  paintings.
Research Method: In the present qualitative and comparative study, the sources were collected by the library method and analyzed using qualitative analysis and graphical analysis.
Conclusion: The findings indicated that Iranian painters have painted by following the principles of Persian architecture fully and consciously and using the measures that showed convergence and compliance with the principles in architecture. Subsequently, proving the convergence of the principles in painting with the principles of Persian architecture indicated that the common principles in the concept of diversity  in unity, which is one of the basic concepts in Persian -Islamic architecture, had the greatest manifestation in painting.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian painting
  • Persian architecture
  • Miniature painter
  • Plurality in unity
آژند، یعقوب. (۱۳۸۴). منظره‌پردازی در نگارگری ایران. خیال شرقی، (2)، ۱۴- ۲۵ .
آژند، یعقوب. (1393). هفت اصل تزئینی هنر ایران. تهران: پیکره.
اردلان، نادر و بختیار، لاله. (1380). حس وحدت، نقش سنت در معماری ایرانی. تهران: علم معمار.
اسدی، شهریار؛ ابحر، حسین و اسلام زاده، سارا. (1391). شناخت عناصر و تزئینات معماری شیراز بر پایۀ نگاره‌های قرن نهم هجری. کتاب ماه هنر، 14، 46-51.
بمانیان، محمدرضا و عظیمی، سیده فاطمه. (1389). انعکاس معانی منبعث از جهان‌بینی اسلامی در طراحی معماری. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، (2)، 39-48.
بورکهارت، تیتوس. (1365). هنر اسلامی (زبان و بیان) (ترجمۀ مسعود رجب نیا) (چ 1). تهران: سروش.
بهرامی‌نژاد، فاطمه؛ نقی‌زاده، محمد و بابکی، کیان. (1393). سیر تجلی کثرت به وحدت در نقوش اسلامی.کنفرانس بین المللی مدیریت، مهندسی معماری و محیط زیست. شچچین، لهستان.
بیکن، ادموند. (1376). طراحی شهرها: تحول شکل شهر از آتن باستانی تا بریزالیای مدرن (ترجمۀ فرزانه طاهری). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
پروا، محمد. (1385). تقابل فضا در نگارگری و معماری ایرانی با نگرشی موضوعی به اقلیم هشتم. در مجموعه مقالات سومین کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، به کوشش باقر آیت الله زادۀ شیرازی. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
پیرنیا، محمدکریم. (1389). سبک‌شناسی معماری. تدوین: غلامحسین معماریان. تهران: سروش دانش.
تجویدی، اکبر. (1375). نگاهی به نقاشی ایران (از آغاز تا قرن دهم هجری) (چ 1). تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
تیموری گرده، سعیده و حیدرنتاج، وحید. (1393). «نظرگاه»، عنصر اصلی تصویر شده از باغ در نگاره‌های نمایش دهندۀ باغ ایرانی. باغ نظر، 11 (30)، 15-26.
ثابتی، الهه. (1381). فضای اجرای موسیقی در مینیاتور ایرانی. صفه، 21 (34)، 331-541.
جوادی، شهره. (۱۳۸۳). منظره‌پردازی در نگارگری ایران. باغ نظر، 1 (1)، 25-37.
حسینی‌راد، عبدالمجید. (1384). شاهکارهای نگارگری ایران (ترجمۀ پیام پریشان‌زاده). تهران: موزة هنرهای معاصر.
حلبی، اکبر و ستاری‌فرد، شهرام. (1394). نگاهی به نمادهای عرفانی در معماری ایرانی-اسلامی. همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، یزد، ایران.
خانلری، الهام و قاسمی، سمیرا. (1394). بررسی نماد و نشانه در معماری ایرانی. همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی، رشت، ایران.
خسروجردی، نرجس و محمودی، مسعود. (1393). نشانه‌شناسی صورت و معنا در معماری باغ ایرانی. همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعۀ پایدار، مشهد، ایران.
دیبا، داراب. (1378). الهام و برداشت از مفاهیم بنیادی معماری ایران. معماری و فرهنگ، 1(1)،97-111.
رسولی، زهرا. (1383). کمال‌الدین بهزاد (در مجموعه مقالات همایش بین‌المللی بهزاد). تهران: فرهنگستان هنر.
رئیسی، محمد منان؛ نقره‌کار، عبدالحمید و مردمی، کریم. (1393). درآمدی بر رمزپردازی در معماری دوران اسلامی. پژوهش های معماری اسلامی، 2(1)،81-96.
سلطان‌زاده، حسین. (1383). باغ ایرانی به روایت مینیاتور. مجله معماری و فرهنگ، 5 (17) .
سلطان‌زاده، حسین. (1387). فضاهای معماری و شهری در نگارگری ایرانی. تهران: چهار طاق.
فروتن، منوچهر. (1388). چگونگی فهم فضای معماری ایران از نگاره‌های ایرانی (۱۰۰۰-۶۱۷ ق/ ۱۵۹۱-۱۲۲۰م). پایان نامۀ دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.
فروتن، منوچهر. (1389). زبان معمارانۀ نگاره‌های ایرانی. هویت شهر، 4(6)، 131-142.
فیروزیان، محمد. (1392). تحلیل سیالیت فضایی در معماری اسلامی ایرانی. اولین کنفرانس ملی معماری و فضاهای شهری پایدار، مشهد، ایران.
کاظمی، مهروش؛ شعاریان ستاری، ویدا و صدیق اکبری، سحر. (1391). مفهوم و جایگاه «فضا» در سه نگاره از نگاره‌های استاد کمال‌الدین بهزاد. جلوۀ هنر، 4(2)، 43- 51.
کربن، هانری. (1372). عالم مثال (ترجمۀ سید محمد آوینی).فرهنگ، 10 و 11، 54-65.
کشمیری، مریم و رهبرنیا، زهرا. (1397). تبیین الگوپردازی، ریزنگاری و حجم‌پردازی در نگارگری ایرانی بر پایۀ مبانی ادراک در المناظر ابن هیثم. مبانی نظری هنرهای تجسمی، 3(2)، 5-20.
کونئو، پائولو. (1384). تاریخ شهرسازی جهان اسلام (ترجمۀ سعید تیز قلم زنوزی). تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان عمران و بهسازی شهری.
کیوانی، شادان. (1382). تحول منظره در نگارگری ایران. کتاب ماه هنر، (63) و (64)، 103-106.
گودرزی، مصطفی و کشاورز، گلناز. (1386). بررسی مفهوم زمان و مکان در نگارگری ایرانی. هنرهای زیبا، (31)، 89-100.
ماهوش، مریم. (1385). بیان معماری؛ بروز حقیقت معماری در اثر. هنرهای زیبا، (28)، 45-54.
مظفری‌خواه، زینب و گودرزی، مصطفی. (1391). بررسی فضا در نگارگری ایرانی با تأکید بر منتخبی از آثار بهزاد. مطالعات هنر اسلامی، 8(16)، 7-20.
مکى‌نژاد، مهدی. (1393). مرکزگرایى، تقارن و تکرار در هنرهاى سنتى ایران. کیمیای هنر، 3(10)، 99-108.
ندافی‌پور، مسعود؛ افشاری، مرتضی و مقنی‌پور، مجیدرضا. (1390). بررسی تضادهای هفت‌گانۀ رنگی در دو نگاره از نسخه (935 هجری) ظفرنامۀ تیموری شرف الدین علی یزدی محفوظ در کاخ-موزه گلستان. مطالعات تطبیقی هنر، 1(1)، 59-76.
نصر، سید حسین. (1373). هنر و معنویت اسلامی (ترجمۀ رحیم قاسمیان). تهران: حکمت.
نصــر، سیدحســین. (1375). هنــر و معنویــت اســلامی (ترجمۀ رحیــم قاســمیان). تهــران: دفتــر مطالعــات دینــی.
نقره‌کار، عبدالحمید. (1387). درآمدی بر هویت اسلامی در معماری. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
نقره‌کار، عبدالحمید. (1393). برداشتی از حکمت اسلامی در هنر و معماری. تهران: فکرنو.
نوایی، کامبیز و حاجی قاسمی، کامبیز. (1391). خشت و خیال: شرح معماری اسلامی ایران. تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (سروش).
نوروزی‌طلب، علیرضا. (1387). جستاری در مبانی نظری هنر و مفاهیم نگارگری ایرانی. هنرهای تجسمی، (39)، 86-106.

Bahari, E .(1997). Bihzad Master of Persian Painting. London: I.B. Tauris.