فرایند ادراک منظر بر پایۀ ادراکات حسی و عقلی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری، گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار دانشکدۀ هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار دانشکدۀ هنر و معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

بیان مسئله: طبق تعاریف، منظر پدیده‌ای است که توسط انسان ادراک می‌شود. انسان در وهلۀ اول از طریق حواس با محیط و محرک‌ها، ارتباطی فیزیولوژیک برقرار می‌کند و این به تقویت خاطرۀ ذهنی و ادراک حسی منجر می‌شود. در ادامه در ادراک عقلی، تجارب حسی معنی‌دار شده و شناخت حاصل می‌شود. در نتیجه، عدم توجه به تمامی حواس موجب کاهش تجربیات حسی می‌شود. از آنجا که تا کنون تحقیق جامعی در زمینۀ فرایند ادراک مناظر ارائه نشده، پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤال اصلی است که فرایند ادراک منظر چگونه است. در راستای پاسخ به این پرسش در ابتدا پاسخگویی به این سؤالات فرعی لازم است که ادراک حسی انسان بر پایۀ چه حواسی شکل می‌گیرد و ادراک عقلی انسان و عوامل تأثیرگذار بر آن کدام‌اند.
هدف پژوهش: این پژوهش سعی در افزایش تجربیات حسی و پاسخ‌دهندگی بیشتر منظر، از طریق شناسایی و توجه به فرایند ادراک و عوامل تأثیرگذار در آن، دارد.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت از نوع کیفی با هدف کاربردی است و روش آن تحلیل محتوای کیفی و روش گردآوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه‌ای از طریق بررسی متون و نقد نوشته‌های دیگران و تحلیل محتوای کیفی آنها بوده و به شیوۀ استنتاجی و استنباطی، به بررسی فرایند ادراک مناظر در دو حوزۀ ادراک حسی و ادراک عقلی می‌پردازد.
نتیجه‌گیری: نتایج به‌دست‌آمده بیانگر آن است که بسنده‌کردن به حواس پنج‌گانه در ادراک منظر، فارغ از 51 حس و ادراکات عقلی و عوامل آن (منظر فیزیکی، عوامل فرهنگی، عوامل شخصی)، موجب توصیف عینی و فنی منظر، ثبت لایه‌ای سطحی از تجربیات حسی و تضعیف رابطۀ کاربر با محیط کالبدی شده و در صورت عدم تأمین انتظارات انسان، موجب رنجش و ترک محیط می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Perceiving Landscape Process Based on Sensory and Intellectual Perceptions

نویسندگان [English]

  • Sadaf Sarmadi 1
  • Azadeh Shahcheraghi 2
  • Leila Karimifard 3
1 Ph.D. Candidate, Department of Architecture, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Architecture, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: According to definitions, Landscape is a phenomenon that is perceived by man. First, Human beings have physiologically communicated with the environment through senses and stimuli, which leads to strengthening mental memory and sensory perception. In the following, in Intellectual Perception, sensory experiences will meaningful and cognition is obtained. Consequently, the lack of attention to all senses reduces sensory experiences. Since there has not been a comprehensive research on the landscape perception process, the present study seeks to answer the main question, what is the process of landscape perception? In order to answer this question, it is first necessary to answer these sub-questions. Based on which senses do human sensory perception form? What are human intellectual perception and its influencing factors?
Research objectives: This research aimed at increasing the sensory experiences and higher responsiveness of the landscape by identifying and considering the process of perception and its effective factors on the perception of the landscape.
Research method: The present study is qualitative and in terms of purpose is the applied research. The methodology of this research was qualitative content analysis and the method of data collection was the bibliographic method. The data were collected by the bibliographic method through studying the texts, documents, and others’ reviews. The induction method was used to analyze the data and investigated the process of landscape perception in two areas of sensory perception and Intellectual perception.
Conclusion: These results demonstrate that considering only five human senses in the landscape perception, regardless other 51 senses, intellectual perceptions and its factors (physical landscape, cultural factors, individual factors) can lead to an “objective and technical” description of the landscape. Besides, it can cause the record of a superficial layer of experiences, decreasing sensory experiences, weakening the relationship between the user and the physical environment and affecting humans’ behavior. So that, failure to meet humans’ expectations of the environment may result in one resentment and even leaving it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Landscape
  • Perception process
  • Sensory perception
  • Intellectual perception
  • Senses

مراجع

ایروانی، محمود و خداپناهی، محمدکریم. (1379). روانشناسی احساس و ادراک. تهران: سمت.
باچ، شیما؛ درستکار، احسان و بل، سایمون. (1396). تولید نقشه منظر صوتی شهر (Sonotop) با بهره‌گیری از روش گراندد تئوری و نرم‌افزار Nvivo (مطالعۀ موردی: منطقۀ 12 تهران). محیط‌شناسی، 43(2)، 267-284.
بختیاری‌منش، الهام. (1395). تقویت ادراک حسی متعادل در کارگاه درک و بیان محیط. صفه، 26(73)، 21-38.
براتی، ناصر. (1389). نقش نسبیت‌های روانشناختی در فهم محیط. منظر، 2(9)، 34-35.
پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده. (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمانشهر.
پالاسما، یوهانی. (1394). چشمان پوست (ترجمۀ علیرضا فخرکننده). تهران: چشمه.
حسن‌زاده آملی، حسن. (1375). النفس من کتاب الشفاء. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (1394). محاط در محیط. تهران: جهاد دانشگاهی.
شرقی، علی؛ مطوف، شریف و اسدی، سعیده. (1396). تحلیل نقش ادراک خطر بر رفتار محیطی هنگام زمین‌لرزه در مجموعه گنجعلی‌خان و بازار کرمان. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7(28)، 77- 85.
صالحی‌نیا، مجید و نیرومند شیشوان، مهدیه. (1397). تبیین نقش مؤلفه‌های منظر حسی مبتنی بر حواس در کیفیت ادراک حسی محیطی گذر ارگ جدید تبریز. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8(31)، 19-31.
صداقت، زهرا. (1396). سنجش غنای حسی فضاهای شهری: معرفی یک چارچوب تحلیلی. صفه، 27(76)، 73-88.
قلی‌پور گشنیانی، مصطفی. (1393). نقش حواس غیردیداری درکیفیت فضای پیاده. منظر، 6(27)، 20-25.
لطفی، صدیقه؛ حریری، گلنوش و شهابی شهمیری، مجتبی. (1395). بررسی نقش توقعات ادراکی بویایی و شنوایی در طراحی و برنامه‌ریزی شهری، نمونه‌موردی: بابل. آرمانشهر، 9(17)، 365-373.
لطفی، افسانه و زمانی، بهادر. (1393). نقش مؤلفه‌های منظر حسی در کیفیت محورهای مجهز محلی (مطالعۀ موردی: محور علیقلی آقا در اصفهان). مطالعات شهری، 4(13)، 43-56.
هال، ادوارد. (1393). بعد پنهان (ترجمۀ منوچهر طبیبیان). تهران: دانشگاه تهران.

Aoki, Y. (1999). Review article: Trends in the study of the psychological evaluation of landscape. Landscape Research, (24), 85-94.
Bently, I., Alcock, A., Murrain, P., McGlynn, S. & Smith, G. (2015). Responsive Environments: a Manual for Designers. London: Routledge.
Bruner, J. S. & Postman, L. (1949).  Perception, cognition and behavior. Journal of personality, 18(1), 14-31.
Cohen, M. J. (1997). Reconnecting with Nature: Finding Wellness through Restoring Your Bond with the Earth. Minneapolis: Ecopress.
Danford, S. & Willems, E. P. (1975). Subjective responses to architectural displays; a question of validity. Environment and Behavior, 7(4), 486-516.
El-Khoury, R. (2006). See through Ledoux: architecture, theatre, and the first pursuit of transparency. New York: ORO editions.
European Landscape Convention. (2000). Text of the European Landscape Convention. Council of Europe. Ritrived from http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/176
Faycurry, J. (2012). Approaches to Sensory Landscape Archaeology. Spectrum, 2(1), 67-74.
Heijgen, E. V. (2013). Human Landscape Perception (Master thesis). Wageningen University.
Howard, P. J. (2011). An Introduction to Landscape. London: Ashgate.
Howes, D. (2005). Architecture of the Senses. Toronto: Lars Muller Publishers.
Jacobs, M. H. (2006). The Production of Mindscapes: a Comprehensive Theory of Landscape Experience (Doctoral dissertation). Wageningen University.
Jenkins, G. R., Yuen, H. K. & Vogtle, L. K. (2015). Experience of Multisensory Environments in Public Space among People with Visual Impairment. Environmental Research and Public Health, 12(8), 8644-8657.
Keller, A. & Vosshall, L. B. (2004). Human olfactory psychophysics. Curr Biol., 14(20), 875-878.
Kent, R. L. (1993). Attributes, features and reasons for enjoyment of scenic routes: a comparison of experts, residents, and citizens. Landscape Research, 18(2), 92-102.
Knox, P. L. & Marston, S. A. (2003). Human Geography: Places and Regions in Global Context. New Jersey: Pearson Education Inc.
Landry, C. (2013). The Art of City Making. Abingdon: Earthscan.
Le Poidevin, R. (2009). “The experience and perception of time”. In Stanford Encyclopedia of Philosophy. New York: Macmillan
Macia, A. (1979). Visual perception of landscape: sex and personality differences. paper presented at Our National Landscape: conference on applied techniques for analysis and management of the visual resource. Pacific South-West Forest and Range Experiment Station. Incline Village.
Mandler, G. (1980). Recognizing: The judgment of previous occurrence. Psychological, 87(3), 252-271.
Mao, M. (2013). Angular rate sensor with suppressed linear acceleration response. Washington, DC: Patent and Trademark.
Myers, J. (2017). A List of All Human Senses. San Francisco: Scribd.
Naghizade, M. & Ostadi, M. (2014). The Application of Tactile Experience in Urban Perception. International journal of architecture and urban development, 4(1), 53-62.
Peters, J.D. (2001). Speaking into the Air: A History of the Idea of Communication. Chicago: University of Chicago Press.
Rogowski, M. (2016). The Multi-Sensory Landscape as an Inspiration in the Creation of a Tourism Product. Tourism, 26(2), 23-32.
Schroeder, H.W. (1983). Variation in the perception of urban forest recreation sites. Leisure Sciences, 5(3), 221-230.
Shore, N. (2007). Whose Heritage? The Construction of Cultural Built Heritage in a Pluralist Multicultural England (Doctoral dissertation). Newcastle University.
Stein, S.N. (2013). Architecture and the Senses: A Sensory Musing Park (Master thesis) University of Maryland.
Szczepańska, M., Wilkaniec, A., Labedzka, D. & Micinska, J. (2013). Non-visual perception of landscape: use of hearing and other senses in the perception of selected spaces in the city of Poznan. Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, 4(2), 68-79.
Taylor, K. & Lennon, J. (2012). Managing Cultural Landscapes. United States: Abingdon.
Wellman, J. D. & Buhyoff, G. J. (1980). Effects of regional familiarity on landscape preferences. Journal of Environmental Management, 11(2), 105-110.
Zube, E. H. (1987). Perceived land use patterns and landscape values. Landscape Ecology, 1(1), 37-45.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار